Algemeen woordenboek. (A – H )

Aartspriester

Een aartspriester was oorspronkelijk (vanaf de vierde eeuw) de priester die aan het hoofd stond van de aan een kathedraal verbonden geestelijkheid. Hij was als dusdanig ook plaatsvervanger van de bisschop voor de uitoefening van de eredienst en de zielzorg (zoals de aartsdiaken voor de uitoefening van het bestuur van een bisdom).

Abiotisch

Biotoop behorende tot de niet levende natuur.

Absolutisme

Het absolutisme is een regeringsvorm waar het staatshoofd alle macht bezit, dit systeem is gebaseerd op een algemene onderwerping aan het staatsbelang. In de oudheid was dit de meest voorkomende vorm, het was daar dat meestal de koning de absolute monarch was die gelinkt werd aan goddelijkheid.

Abstract

Die of dat je niet kunt zien. Liefde is een abstract begrip.
Concreet abstracte kunst: kunst die niet de werkelijkheid herkenbaar afbeeldt.
Zonder alle niet essentiële informatie of aspecten, vaak met als doel om meer fundamentele structuren zichtbaar te maken.
Afgetrokken van de werkelijkheid.

Acclamatie

1) Algemene instemming 2) Goedkeuring zonder stemming 3) Jazzterm 4) Luide goedkeuring 5) Toejuiching

Accrediteren

Een officieel stempel van goedkeuring aan iets of iemand verlenen. Van geloofsbrieven voorzien.

Acculturatie

1. 1. 1. Een proces dat zich voordoet wanneer sociale groepen met verschillend cultuurpatroon in min of meer langdurig contact komen, waaruit veranderingen in het cultuurpatroon van één of meer groepen voortvloeien.
      2. Aanpassing aan een andere cultuur.

Voor meer, zie: Wikipedia

Accumulatie

Accumulatie is het langzaam opslaan van materiaal of bijvoorbeeld energie, met als doel het op een later tijdstip weer te gebruiken, denk aan de accu van een auto, maar ook aan erosie materialen die op een andere plaats worden afgezet, of chemische stoffen in de natuur (in dier of mens), of van kapitaal. Allemaal voorbeelden van langzaam, gestaag proces van opstapeling

Accumuleren

Ophopen, opstapelen, vermeerderen. Accumulatie, ophoping, vermeerdering

Acheamendische rijk

Verwijst naar de Perzische periode in het Nabije Oosten van de stichting van het Achaemenidische Perzische rijk door Cyrus de Grote in circa 550 v. Chr. tot de nederlaag tegen Alexander de Grote in 331 v. Chr.

Acquisitie

In de financiele wereld verstaan we onder acquisitie het opkopen van ondernemingen om die daarna in de eigen onderneming op te nemen.
Het verkrijgen van materiaal voor een bibliotheek, documentatiecentrum, archief of andere collectie, inclusief selectie, bestellen en verkrijging door ruil of gift.

Acrostichon

Een naamdicht, waarbij begin-, midden- of eindletters van de strofen of de versregels een woord, naam, zin, gedicht of het alfabet vormen.

Ad hoc

Wanneer iets ad hoc is, betekent het dat het specifiek voor een geval of een situatie is. Het komt van de Latijnse uitdrukking “ad hoc”, voor op deze plek, plaats (letterlijk: voor hier).

De uitdrukking wordt gebruikt voor eenmalige maatregelen voor een specifiek geval, die niet als algemene regel worden beschouwd.

Adjectivisch

 Als adjectief gebruikt taalkunde Voorbeeld:   `In ‘Verenigde Naties’ is ‘verenigde’ een adjectivisch gebruik van het voltooid deelwoord van ‘verenigen’.

Adoptianisme

Het Adoptianisme is een in de 2e eeuw ontstane opvatting, dat Christus in feite een door God uitverkoren profeet was. Christus wordt voorgesteld als een bijzonder mens, terwijl Zijn Godheid wordt ontkend. De verbinding tussen God en mens is hier een adoptiefrelatie. Het adoptianisme is door de katholieke kerk steeds als dwaalleer veroordeeld.

Advectie

Advectie is het meeliften op een medium door materie, energie of een bepaalde eigenschap. Advectie vindt plaats in de atmosfeer, in de oceanen, rivieren, in de aardmantel en bij chemische processen. Convectie bestaat uit advectie en diffusie, maar wordt ook wel als synoniem voor advectie gebruikt.

Aeon

Eeuw; Eeuwigheid; Lange tijdsduur; Onafzienbare tijdsruimte; Ondefinieerbare tijdruimte; Wereldperiode.
Oosters Aeon, in het oude Iran een oergodheid en de personificatie van de tijd in de Mithras-mysteriën. Hij wordt afgebeeld met het lichaam van een mens, omstrengeld door een Slang, en een leeuwekop, soms met vleugels. In de Griekse mythologie is hij Chronos.

Affectief

1) Emotioneel 2) Met gemoedsaandoening verbonden 3) Tot het gevoel sprekend

Affiniteit

1) Aantrekkingskracht 2) Afkomst 3) Betrokkenheid 4) Binding 5) Genegenheid 6) Geneigdheid 7) Gevoel van innerlijke verwantschap 8) Nauwe verwantschap 9) Overeenkomst 10) Samenhang 11) Sympathie 12) Verbondenheid 13) Verwantschap

Affricaat

Een combinatie van twee medeklinkers, waarvan de eerste een plosief is en de tweede een homorgane wrijfklank    Voorbeeld: `De meest voorkomende affricaten zijn /pf/, /ts/, /kch/ en /dz/.

Ager

De Romeinse ager, letterlijk “het platteland”, was de algemene benaming voor het geografische terrein van een regio of een politiek grondgebied, ook het natuurlijke, militaire, civiele of Romeinse godenlandschap, en omvatte stedelijke en landelijke gebieden, openbare en particuliere, volgens de indeling van de begrippen die in het oude Rome in wetgeving waren vastgelegd. De ager publicus en, als aanvulling, de ager privatus was de juridische indeling van het land, van het grondgebied. De ager publicus, d.w.z. het territoriale eigendom van de staat, verspreidde zich met de geschiedenis van de Romeinse militaire campagnes.

Etymologisch
Ager, Latijn, van het Griekse agros “het veld”. Volgens Ulpianus betekent ager “agro” en is het een stuk land zonder huis. Volgens Jaloveno zijn de agro die gronden die voor iemands gebruik zijn verworven. Voor Florentino (jurist) heet een stuk grond zonder gebouw solar als het in de stad ligt en agro op het platteland, agro met een gebouw wordt ook fundos genoemd. Agr of Agri, van het Griekse agrios, “woest of wild”.

Agglomeratie

Wordt gebruikt voor grote, niet geplande clusters van stedelijke bevolking, die, als gevolg van stedelijke groei, de lokale bestuursgrenzen overschrijden.

Agglutineren

Aankleven; samenkleven; samenklonteren; samenplakken; verbinden.

Agroklimatologie

Dit is een deelgebied van de klimatologie dat zich bezighoudt met de effecten van het klimaat op de groei van de cultuurplanten.

Agronomie

Landbouweconomie, Landbouwkunde, Landbouwwetenschap

Agronoom

1) Beroep 2) Landbouwdeskundige 3) Landbouwkundige 4) Landhuishoudkundige 5) Wetenschappelijk onderlegd landbouwer

Allegorie

Verhaal of afbeelding waarin abstracte begrippen worden voorgesteld als personen.
Symbolische voorstelling van een abstract begrip, een gebeurtenis of situatie die op zichzelf moeilijk in concrete vorm uit te beelden is. Wordt dan meestal weergegeven door personificaties met bepaalde attributen. Zo werd ‘hoogmoed’ voorgesteld als een vrouw met een pauw.

1) Beeldspraak 2) Leenspreuk 3) Metafoor 4) Schilderstijl 5) Stijlfiguur 6) Symbolische voorstelling 7) Uitgesponnen vergelijking 8) Uitgewerkte beeldspraak 9) Uitgewerkte metafoor 10) Zinnebeeld 11) Zinnebeeldige voorstelling 12) Zinspreuk

Allegorisch

Leenspreukig, symbolisch, zinnebeeldig.

Allochtone rivieren

Rivier die in een andere klimaatzone ontspringt en dus veel meer water voert dan in het klimaatgebied waar hij doorheen stroomt te verwachten zou zijn. Voorbeeld is de Nijl, die water uit de tropen krijgt en door een woestijngebied stroomt.

Alluviaal

Alluviaal of alluvium is het losse materiaal (regoliet) dat als sediment door een rivier is afgezet. Een rivier is alluviaal als hij over zijn eigen afzettingen stroomt, waardoor erosie mogelijk is van materiaal dat elders weer wordt afgezet. Rivieren kunnen evenwel niet-alluviale vakken hebben. Rotslagen, begroeiing bijvoorbeeld in de uiterwaarden of kleilagen vormen hier de bodem, waardoor erosie niet mogelijk is. Het gevolg is dat de sedimenttransportformules niet meer gelden; er kan namelijk meer sediment worden vervoerd dan er wordt aangeboden. Alle sedimenttransport is dan spoeltransport geworden.

Alluviale vlakten

Het laaggelegen deel van de dalbodem dat regelmatig overstroomt.

Alter ego

Een alter ego (Latijn, letterlijk andere ik) is een tweede persoonlijkheid waarmee een persoon zich onderscheidt van zijn werkelijke identiteit.
In fictieverhalen wordt deze term vooral gebruikt om personages met verschillende identiteiten of verschijningsvormen te beschrijven, zoals superhelden of geheim agenten die bewust verdoezelen wie ze echt zijn. Ook in werkelijkheid kan iemand een alter ego aannemen. Hierbij moet een alter ego niet verward worden met een pseudoniem.
Verschillende identiteiten bij de dissociatieve identiteitsstoornis (DIS) worden ook wel alter ego’s genoemd.

Amylase

Amylase is de naam van een enzym dat tijdens de spijsvertering de koolstofketen van amylose (een niet-vertakte vorm van zetmeel) “in stukken knipt”. Alle amylases grijpen aan op de α-1,4-glycoside binding. Amylases komen zowel in het dieren- als het plantenrijk voor. Amylase is een hydrolase: een enzym dat hydrolyse als ontledingsmechanisme toepast. Hydrolyse is een ontledingsreactie waarbij een watermolecuul reageert met een molecuul van de te ontleden stof.

Anachronistisch

In strijd met de heersende tijdrekening. Niet passend bij de tijd van de context.

Analogie

Overeenkomst tussen twee zaken als basis voor een redenering.
1) Gelijkaardigheid 2) Gelijkenis 3) Gelijksoortigheid 4) Gevallen afleiden 5) Overeenkomst 6) Overeenkomstig 7) Overeenkomstigheid 8) Overeenstemming 9) Soortgelijkheid

Anathema

Een Anathema (Oudgrieks: ἀνάθημα, letterlijk het opgestelde) is in de klassieke archeologie een artefact dat in de oudheid door een bezoeker van een heiligdom aan een godheid werd geschonken. In de rooms-katholieke traditie kreeg het woord de betekenis van een vervloeking met als resultaat excommunicatie.

Voor meer info zie: Wikipedia

Anesthesie

Anesthesie is het proces om de waarneming van pijn en andere negatieve gevoelens te blokkeren. Dit stelt patiënten in staat om chirurgische en andere pijnlijke procedures te ondergaan zonder dat hun verdere schade wordt aangedaan. De medisch specialisten die zich in het beleid van verdovingsmiddelen specialiseren, worden anesthesist of anesthesioloog genoemd en hun specialisme heet anesthesiologie.

Animisme

Animisme (Latijn anima = ‘geest’, ‘ziel’) is het filosofisch, religieus of spiritueel concept waarbij zielen of geesten niet alleen bestaan in mensen en dieren, maar ook in planten, stenen of natuurlijke fenomenen zoals donder en geografische zoals bergen en rivieren.

Zie meer hierover in Wikipedia.

Antecedent

Antecedent of correlatief is een grammaticaal begrip uit de taalkunde en is de naam voor het woord waarnaar een ander woord, meestal een betrekkelijk voornaamwoord, verwijst. Het woord dat verwijst komt meestal net na het antecedent en heet dan anafoor.

Verder:
1) Bodemrijzing bijhoudend 2) Voorafgaand 3) Voorafgaand feit 4) Voorafgaande gebeurtenis 5) Voorafgegane zaak 6) Vroeger gebeurd feit

Antecedenten

Iemands verleden.
Gegevens naar aanleiding van een onderzoek naar iemands (privé)leven en strafrechtelijk verleden, bijvoorbeeld in het kader van een sollicitatieprocedure.

Antedateren

Antedateren (ante = vóór) is het dagtekenen met een vroegere datum dan het document daadwerkelijk werd ondertekend.

Anticline

Met een anticline of anticlinaal wordt in de geologie een plooi bedoeld met naar beneden wijzende flanken, waarbij de aardlagen aan de binnenzijde het oudst zijn. Het is een plooiing naar boven, terwijl synclines plooiingen naar beneden zijn. Anders gezegd zitten bij een anticline de jongere lagen aan de convexe kant van de plooi.

Antiklerikalisme

Antiklerikalisme is de stroming die zich keert tegen de invloed of de machtspositie van de clerus (de geestelijkheid) op het vlak van het openbaar leven, het onderwijs of de politiek (wat wordt aangeduid als klerikalisme). Het is vooral een Europees verschijnsel, dat met name in het 19e-eeuwse Frankrijk sterk optrad. Het steunde er op het libertinisme van de 17e en 18e eeuw.

Antropocentrisme

Antropocentrisme is het exceptionalistische idee dat de mens het middelpunt van het bestaan is. De mens is in het antropocentrisme de norm. De waarde van al het andere – de levende en de niet-levende natuur – wordt afgemeten aan het nut dat het de mens dient of de verhouding waarin het tot de mens staat. Men heeft het dan over ecosysteemdiensten. Het isme is samengesteld uit de Griekse woorden άνθρωπος (‘mens’) en κέντρον (‘midden’).

Antropogeen

Antropogeen verwijst naar alles wat van menselijke oorsprong is, of door de mens teweeggebracht. Ontstaan door menselijke activiteit; door de mens gemaakt.

Antropogenetica

 Wetenschap van het ontstaan en de ontwikkeling van de mens.

Antropografie

De wetenschap van de menselijke raskenmerken.

Antropologie

Antropologie is een wetenschap die zich bezighoudt met alle aspecten van de mens.

1) Etnologie 2) Kennis van de natuur van de mens 3) Leer over de mens 4) Leer van de mens als natuurhistorisch object 5) Mensbeschouwing 6) Mensenkennis 7) Mensenkunde 8) Menskunde 9) Natuurkennis van de mens 10) Rassenkunde 11) Studie van de mens

Antropomorf

1. (van niet-menselijke wezens) met menselijke eigenschappen. 2. Mensvormig 3. (Gezegd van apen) mensachtig; antropoïde; lijkend op een mens. 4. qua vorm lijkend op de mens 5. naar menselijke maatstaf vormgegeven 6. Gelijkend op een menselijke gedaante.

Antroponiem

Persoonsnaam.

Antroponymie

De studie naar de oorsprong van de voor- en familienamen van mensen.

Apanage

Toelage uit de staatskas aan leden van het vorstelijk geslacht.

Apotheose

Indrukwekkend hoogtepunt als eind (van iets).
1) Aanbidding 2) Buitengewone lof 3) Climax 4) Daverend slottoneel 5) Finale 6) Fraai hoogtepunt 7) Hoogtepunt 8) Hoogtepunt als einde 9) Indrukwekkend einde 10) Indrukwekkend slotakkoord 11) Krachtig slotakkoord 12) Luisterrijke slotscène 13) Prachtig slottoneel 14) Schitterend slottafereel 15) Schitterend slottoneel

Appreciatie

Appreciatie is een stijging van de valutakoers ten opzichte van een andere munteenheid. De stijging van de koers komt door de vraag en aanbod van de valuta. Het tegenovergestelde van appreciatie is depreciatie. Depreciatie is een daling van de koers.

Appreciëren

Instemmen, Op prijs stellen, Schatten, Waardering hebben voor, Waarde geven, Beoordelen

Apud

Latijnse voorzetsel dat wordt gebruikt in citaten met de betekenis van ‘in het werk van’ of ‘in het boek’.

Aquatint

Aquatint is een diepdruk-etstechniek, alsmede de benaming voor een afdruk daarvan. Het is een variant op traditioneel etsen, waarbij geen lijnen maar egale vlakken ontstaan. Zodoende kan men een egale toon verkrijgen. Er ontstaat een op waterverf lijkend resultaat. Deze techniek werd door François Philippe Charpentier en Jean Baptiste Leprince in 1768 ontwikkeld en is onder anderen door Caspar Wolf en Ambroise Louis Garneray gebruikt.

Aquifer

Een aquifer – van het Latijnse aqua en ferre: water en dragen – is een watervoerende laag in de ondergrond (bijvoorbeeld zand). Vanuit een aquifer kan water gewonnen worden via een bron.

Zie voor meer informatie: Wikipedia

Archaïsch

Ouderwets. Sinds lang verouderd. Uit een zeer oude periode van de beschaving. Zeer oud.

Archetype

Oudste vorm die ten grondslag ligt aan latere varianten.
1) Oerbeeld 2) Oertekst 3) Oervorm.

Arrondissement

1) Ambtsgebied van een rechtbank 2) Afdeling op administratief gebied 3) Arrondissement is een ambtsgebied van colleges en ambtenaren.

Ascetisch

1) Godvruchtig 2) Ingetogen 3) Met strenge levenswandel 4) Streng onthoudend 5) Streng vroom 6) Waardig 7) Wereldverzakend

Asepsis

Asepsis is het elimineren van besmettingen (zoals bacteriën, virussen, schimmels, en parasieten) uit het werkveld van chirurgie of geneeskunde om zo infecties te voorkomen. Ideaal is een werkveld dat “steriel” is vrij van alle vormen van besmetting.

Assimilatie

Zodanige aanpassing van individuen of groepen aan een dominante cultuur dat de oorspronkelijke culturele identiteit op de achtergrond raakt.
1) Aanpassing 2) Gelijkmaking 3) Gelijkstelling 4) Gelijkwording 5) Het opgaan in een geheel 6) Omzetting van voedingsstoffen 7) Opneming 8) Opneming van voedingsstoffen 9) Samenvoeging

Assimileren

1) Aanpassen 2) Gelijkmaken 3) Gelijkvormig maken 4) In voedingsstof omzetten 5) Opnemen 6) Zich aanpassen 7) Gelijkstellen 8) Opgaan in

Augustus (titel)

Augustus was oorspronkelijk een van de titels van de keizers van het Romeinse Rijk. Ook de keizers van het Heilige Roomse Rijk voerden deze titel nog tot 1806. Het woord augustus betekent in het Latijn “verheven”. In het Grieks, de tweede taal van het rijk, werd dat vertaald met ὁ σεβαστος (spreek uit als “ho sebastos”); de keizer was dus ὁ σεβαστος, “de verhevene”. Ook de naam van de maand is hiervan afgeleid.

Zie verder: Wikipedia

Autarkisch

Als je economisch of anderszins onafhankelijk bent van anderen. Zelfvoorzienend, onafhankelijk van anderen.

Autarkie

Autarkie of gesloten staatshuishouding (in de economische wetenschap ook een gesloten economie genoemd) is het (al dan niet economisch) streven zo min mogelijk afhankelijk te zijn van anderen. Zelfverzorging of zelfvoorziening zijn synoniemen voor dit streven.

Voor meer over dit onderwerp ga naar: Wikipedia

Authenticiteit

Authenticiteit is een stabiele eigenschap (dit wil zeggen een eigenschap die niet verandert doorheen de tijd) van informatie die aangeeft dat deze informatie is wat ze beweert (beweerd wordt) te zijn. Authenticiteit heeft geen betrekking op de juistheid van de informatie.

1) Echtheid 2) Eigenheid 3) Geloofwaardigheid 4) Oorspronkelijkheid

Autodafe

Een autodafe (uit het Portugees: auto da fe, ‘daad van geloof’, alternatieve (verouderde) spellingen auto-da-fe, Auto-da-fé, auto da fé, Auto-de-Fé) is een ritueel van penitentie van door de inquisitie veroordeelde ketters en afvalligen. De term Auto de fé betekent in het (oud-)Spaans “handeling van (het) geloof”, en is afgeleid uit het Latijnse “Actus Fidei”.

Ketterverbranding, plechtige terechtstelling van ketters.

Auditorium

Een auditorium is een zaal in bijvoorbeeld een universiteit of gerechtshof, waarin wetenschappelijke of plechtige redevoeringen worden gehouden. Het wordt ook wel een gehoorzaal genoemd.

Baljuw

Ambtenaar, door de landsheer met de rechtspraak in een zekere streek belast rechter in het algemeen. In heerlijkheden met hoger, middelbaar en lager gerecht was een baljuw de rechtstreekse vertegenwoordiger van de heer.

Banditisme

1) Bandietenwezen 2) Boevenwezen 3) Georganiseerde misdadigheid 4) Misdaad 5) Schavuitenstreek

Behaviorisme

Het behaviorisme is een stroming binnen de wetenschapsfilosofie die zich uitspreekt over het onderzoeksdomein en de onderzoeksmethoden van de psychologie. Het behaviorisme is dus een filosofie achter de psychologie.

Beneficium

Kerkrechtelijk instituut dat bestaat uit een geestelijk ambt en daaraan gekoppelde (materiële en financiële) voordelen

Bibliografie

Een bibliografie of literatuurlijst is een lijst met publicaties, dan wel thematisch verzameld (per periode, locatie, onderwerp, auteur, etc.), dan wel verzameld ter ondersteuning van een onderzoek. De term bibliografie is ook de benaming voor de leer en kunst van de uitwendige beschrijving van het boek (titel, formaat, drukplaats, drukker, jaartal, enz.), ofwel de boekbeschrijving.

Voor meer info over bibliografie: zie Wikipedia

Biennium

Periode van twee jaar

Binair

Tweeledig:   nacht / dag, aan / uit, man / vrouw.

De enige tekens die een computer rechtstreeks kan begrijpen. Enen en nullen, aan en uit, open en dicht. Alle computerprogramma’s zijn opgeslagen als binair bestand. Tekstbestanden worden meestal in ASCII-formaat opgeslagen, maar zijn in wezen ook binaire bestanden.

Biotisch

Tot de levende natuur behorend. Betrekking hebbend op levende organismen.

Biotoop

Een biotoop  is een gebied met een uniform landschapstype waarin bepaalde organismen kunnen gedijen. Een biotoop moet worden onderscheiden van het bioom, de niche en het verspreidingsgebied. Binnen een biotoop kunnen habitats worden onderscheiden

Voor meer zie: Wikipedia

Blazoen

In de heraldiek, erfelijke of blijvende kentekens of herkenningstekens van personen, families en organisaties. De oorsprong ligt in de middeleeuwse feodaliteit. Traditioneel werd een wapen gedragen op het schild. Het wapenrecht regelt het voeren of gebruiken van een wapen.

Blinddruk (pleegdruk)

Blinddruk, blindpreeg, preegdruk, reliëf(druk) of droogstempelen is een druktechniek waarbij geen inkt wordt gebruikt.

Door op (of in) de drukplaat een reliëf aan te brengen en deze daarna op papier te drukken ontstaat in het papier eveneens een reliëf. Door de schaduwwerking is de afbeelding te zien. Een door middel van blinddruk aangebracht droogstempel is niet of nauwelijks onzichtbaar te verwijderen. De techniek leent zich bijzonder goed voor producten waar een chique uitstraling vanuit moet gaan. Ook wordt namaak bemoeilijkt.

Zie: Wikipedia

Borstwering

De borstwering bij verdedigingswerken is een dichte lage weermuur tot borsthoogte, ter verdediging van de mensen die zich op de vestingwal bevonden. In de middeleeuwen bestond de borstwering over het algemeen uit een gekanteelde muur. Op veel kastelen is deze vorm van borstwering terug te vinden. In latere tijden werden borstweringen vaak opgeworpen door gebruik te maken van stenen en aarde.

Brevier

Volledig officieel liturgisch gebedenboek in het Latijn (ook wel vertaald), in vier delen, voor elk jaargetijde één; het bidden ervan door de priester wordt brevieren genoemd.

Bucolisch

herderlijk, idyllisch, landelijk.
Het landleven of het platteland betreffend; betrekking hebbend op het landleven of het platteland, of meestal op een idyllische, verheerlijkende voorstelling daarvan; arcadisch; landelijk; rustiek

C14-datering

C14-datering is een methode om de ouderdom van fossiel organisch materiaal te bepalen, gebaseerd op het uitgangspunt dat in de lucht het gehalte aan de radioactieve koolstofisotoop C14 vrijwel constant is, maar in het materiaal dat niet in wisselwerking met de lucht is, afneemt door radioactief verval

Caciquismo

Het verschijnsel dat veel macht in handen is van lokale in plaats van nationale leiders, wordt caciquismo genoemd en het gebied waarover een cacique heerst heet cacicazgo.

Canon

Heeft vele betekenissen

Op elk werkterrein bestaan er canons. De literaire canon verwijst bijvoorbeeld naar de lijst met boeken die tot de wereldliteratuur behoren. Maar ook van de Nederlandse cultuur kan een canon worden gemaakt die bestaat uit een verzameling van beelden, teksten, kunstwerken, muziek en gebeurtenissen die kenmerkend zijn voor de Nederlandse cultuur. Denk hierbij aan molens, klompen, tulpen maar ook schilderijen van bekende schilders als Van Gogh en Rembrandt. Als men spreekt van een religieuze canon wordt er verwezen naar een van de gebundelde heilige teksten van een bepaalde religie. Zo is de bijbel een canon voor het christendom.
Het woord canon is ook een bekende term in de muziekwereld. Een zangkoor zingt in een canon dezelfde tekst in groepjes achter elkaar en op verschillende toonhoogtes. Verder is Canon een Japans bedrijf dat elektronische apparatuur, zoals fotocamera’s, ontwikkeld.

De canon is het geldbedrag dat iemand moet betalen (aan de erfpachter) voor het gebruiken van een stuk grond dat niet van hem is, de erfpacht. Dit wordt opgenomen in de notariële (erfpacht)akte. De canon kan jaarlijks verschuldigd zijn of ook in één keer worden afgekocht.

Een verdrag opgesteld in de 5de eeuw voor Christus waarin de regels stonden die alle Griekse kunstenaars moesten volgen, om stijlbreuk in het Griekse landschap te voorkomen.

1) Algemeen voorschrift 2) Bergkloof 3) Beurtzang 4) Cameramerk 5) Canyon 6) Centraal gedeelte van de eucharistieviering 7) Computermerk 8) Dal 9) Dalvorm 10) Deel van de mis 11) Deel van een mis 12) Diep erosiedal 13) Diep steilwandig corrosiedal 14) Diep steilwandig erosiedal (sp.) 15) Diepe rivierbedding

Canoniek

1) Als richtsnoer dienend 2) Geloofwaardig 3) Volgens kerkelijke wetten 4) Voorbeeldig
Volgens wettelijke regels van de kerk behorend tot de authentieke bijbelgeschriften die de kerk erkent als Gods openbaring.
1) Geloofwaardig 2) Volgens kerkelijke wetten 3) Voorbeeldig

Capillariteit

Capillariteit (of capillaire werking) is een verschijnsel uit de natuurkunde waarbij, bijvoorbeeld, water in een zeer fijn buisje hoger stijgt dan het omringende vloeistofniveau, en zo een concaaf oppervlak vormt. Zulke fijne buisjes worden ook wel haarbuisjes of capillairen genoemd. Hoe fijner de buisjes, hoe hoger het water kan stijgen.

Carnivoren

Vleeseters.

Cartularium

Cartularium is een term uit de archivistiek. Het betreft meestal een middeleeuws register waarin akten en oorkonden werden afgeschreven. Dit omwille van hun bewijskracht voor bepaalde rechten, het beheer van goederen of gedenkstukken van zijn geschiedenis. De ordening van zulk register gebeurde vaak op onderwerp of alfabetisch op geografische naam. Een cartularium waarin tussen de afschriften ook andere zaken toegevoegd zijn, noemen we een kroniek.

Cenotaaf

Monument, graftombe zonder lijk omdat het nooit terug gevonden is, gedenkteken voor onbekende soldaat.

Cenozoïcum

Het Cenozoïcum is het laatste era uit de geologische geschiedenis tussen 66,0 miljoen jaar geleden (Ma) en nu. De era voorafgaand aan het Cenozoïcum heet het Mesozoïcum. == Begrippen == Een oude onderverdeling van het Cenozoicum is die in Tertiair en Kwartair.

Censuskiesrecht

Van censuskiesrecht, cijnskiesrecht of cijnskiesstelsel, is sprake als bij verkiezingen het stemrecht is voorbehouden aan personen die vermogend genoeg zijn om minimaal een bepaald bedrag aan belastingen te betalen.

César (titel)

Caesar (Latijnse uitspraak: [‘kaɪ̯sar]?) is een titel die werd gebruikt in de klassieke oudheid bij de Romeinen. De titel werd indirect afgeleid van Gaius Julius Caesars naam. Zijn achterneef Gaius Octavius Thurinus werd bij testament door hem geadopteerd onder de naam Gaius Julius Caesar (Octavianus). Deze zou de eerste princeps van Rome worden.

Caesar werd echt een titel nadat de Julisch-Claudische dynastie al was uitgestorven. Het was Diocletianus die zijn tetrarchen betitelde als Augustus en Caesar. Er waren voor zowel het oosten als het westen van het Imperium Romanum een Caesar en Augustus. De Augusti waren de voornaamste, maar de Caesari stonden direct onder hen. Caesar was ook de titel die gegeven werd aan de beoogde opvolger. Dit is te verklaren door Augustus’ eigen opvolging: hij adopteerde zijn beoogde opvolger(s), zodat deze het cognomen Caesar kregen.

Zowel de titels keizer als tsaar zijn afgeleid van de Latijnse eigennaam Caesar.

Chalcolithisch

Is een Spaans begrip dat van toepassing is op de prehistorie periode tussen het Neolithicum en de Bronstijd, toen het gebruik van koper begon.

Chiliasme

Chiliasme (v. Gr. chilias = duizendtal) of millenarisme, naam voor de verwachting van het in de Openbaring van Johannes (hoofdstuk 20) beschreven Duizendjarig Rijk.

Chorografie

Stelselmatige beschrijving van een bepaald land, gebied of van een bepaalde plaats.
1) Beschrijving van landen of landstreken 2) Landbeschrijving 3) Landschapsbeschrijving.

Chorologie

Chorologie [aardrijkskunde] de wetenschap die zich bezighoudt met beschrijving van de ruimtelijke spreiding van organismen over het aardoppervlak, hun ruimtelijke ontwikkeling en onderlinge betrekkingen en het verklaren hiervan.

Chronologie

Opsomming van feiten volgens het verloop van de tijd.
Chronologie of tijdrekenkunde is de hulpwetenschap voor het lokaliseren van gebeurtenissen in de tijd en maakt deel uit van het vakgebied van de geschiedenis.
De wetenschap die zich bezig houdt met het rangschikken in de tijd van historische gebeurtenissen.

Chronologisch

1. 1. 1. In volgorde van tijd. 2. Naar tijdsorde. 3. Tijdrekenkundig. 4. Gerangschikt in tijd.

Chronostratigrafische eenheid

Een chronostratigrafische eenheid is een gedefinieerde en benoemde stratigrafische eenheid onderscheiden op grond van tijd; gesteentepakket uit een bepaalde periode
Startigrafische eenheid is de onderverdeling van de ondergrond in eenheden welke een bepaald geologisch kenmerk gemeen hebben, bijvoorbeeld afgezet in een bepaalde tijdsperiode, of onder bepaalde klimatologische omstandigheden.

Cirque

Glaciale nis 2) Landvorm

Clerus

De clerus ontleent zijn eigenheid en status aan de door goddelijke verordening ingestelde hiërarchie die bestaat uit degenen die tot bisschoppen, priesters en diakenen zijn gewijd. Uit de bisschoppen worden kardinalen gekozen en uit de kardinalen de paus.

Climaxvegetatie

Climaxvegetatie is de vegetatie die ontstaat wanneer men een gebied gedurende lange tijd (jaren tot eeuwen) onaangeroerd laat. Het is de stabielste vorm die op die plaats mogelijk is. In Nederland en België meestal een gemengd eiken-beukenbos. Andere voorbeelden van climaxvegetatie zijn koraalriffen of regenwouden. Door ingrijpen van de mens zijn er echter steeds minder van dergelijke climaxvegetaties te vinden

Cohors quinquagenaria of Peditatae

De cohors quinquagenaria was een hulpeenheid van het Romeinse keizerlijke leger bestaande uit soldaten zonder Romeins staatsburgerschap. Deze eenheden werden opgericht om de tekortkomingen van de legioenen van het keizerlijke leger, die bijna uitsluitend uit zware infanterie bestonden, aan te vullen met lichte en gespecialiseerde infanterie-eenheden, zoals boogschutters of slingerraars.

Cohors equitata

De Cohors equitata was een hulpeenheid van het Romeinse keizerlijke leger, bestaande uit een combinatie van infanterie en cavalerie.

Cohorte

De cohorte quinquagenaria was een hulptroep van het keizerlijke Romeinse leger die bestond uit soldaten zonder Romeins burgerschap. Deze eenheden werden opgericht om de tekortkomingen van de legioenen van het keizerlijke leger, die bijna uitsluitend uit zware infanterie bestonden, aan te vullen met lichte en gespecialiseerde infanterie-eenheden, zoals boogschutters of slingers.

Het bestond uit 480 infanteristen, verdeeld in 6 centuria van 80 man, elk gecommandeerd door een centurio, bijgestaan door een optio of luitenant, een tesserarius of onderofficier van inlichtingen en een signifer of vaandeldrager. Elke centurie was verdeeld in 10 pelotons van 8 soldaten, contubernium genaamd.

Collaboratie

Samenwerking, Medewerking, Medewerking met de vijand, Samenwerking, Samenwerking met de vijand .
Collaboratie is samenwerking met de vijand. Het begrip is afgeleid van het Franse werkwoord collaborer dat samenwerken betekent. De specifieke negatieve betekenis kreeg het woord tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen Nederland was bezet door Duitse troepen.

Collegiale kerk

Kerk die door een kapittel van kanunniken wordt bediend en geen bisschopszetel heeft. b.v. een kloosterkerk.

Colonia Inmun

Comes Domesticus

De oorsprong van het woord domesticus is terug te voeren op het einde van de 3e eeuw van het laat-Romeinse leger. Het komt voort uit de term “Protectores Domestici”, een bewakingseenheid die dienst doet als staf van de Romeinse keizer. Er wordt gezegd dat ze ontstaan zijn uit het “komen”, die metgezellen waren, of tellingen in verschillende functies en de keizer, in dit geval een wachterseenheid. Ze hadden vaak hoge rangen op verschillende gebieden, of het nu ging om de dienaren van een adellijk huis aan de burgerzijde, of om een hoge militaire positie. Na een bepaalde tijd onder de keizer gediend te hebben, konden de Domestici zelf leider worden en eventueel het bevel voeren over hun eigen regiment van legionairs in het leger. Relatief gezien waren de belangrijkste ambten de “Comes Domesticorum”, ook bekend als “Commandant van de Protectores Domestici,” en “Comes rei Militaris” of Generaal.

De rol van de domestici evolueerde tijdens het laat-Romeinse Rijk. Van 330 n.Chr. tot 474 n.Chr. vervulden zij verschillende functies. Velen bekleedden functies als Generaals en werden zelfs verheven tot keizer als ze voldoende bekendheid kregen. Constantius Chlorus was een Domesticus die na vele succesvolle militaire campagnes een van de gezamenlijke keizers van het Romeinse Rijk met Maximian werd. Veel van de opmerkelijke Domestici van het Romeinse Rijk leefden rond de periode waarin het Romeinse Rijk zich opsplitste in zijn oostelijke en westelijke helften. Veel van de opvolgers van Diocletianus weerspiegelden zijn successen omdat ook zij, na vele militaire successen, veel bekendheid kregen en de troon als keizer van de zittende keizer overnamen, hoewel velen niet lang meer regeerden vanwege de instabiliteit van het West-Romeinse Rijk. Deze keizers waren degenen die zich wel realiseerden, vanwege hun militaire ervaring, dat het niet mogelijk was om de omvang van het laat-Romeinse Rijk te handhaven, waardoor ze het idee van Diocletianus om het te laten scheiden in de oostelijke en westelijke helft voortzetten. Deze cyclus van instabiliteit en militaire heerschappij in het West-Romeinse Rijk ging door tot de val in 476, en Zeno de laatste keizer van het Oost-Romeinse Rijk en de eerste keizer van het Byzantijnse Rijk, waar hij regeerde van augustus in 476 tot aan zijn dood in april 491.

Communautair

Alles aangaande de verhoudingen tussen de verschillende gemeenschappen en gewesten.
………die of dat te maken heeft met de Europese Unie.

Compartimenteren

Onderverdelen

Een ruimtelijke maatregel om het overstromingsrisico te verkleinen; hierbij wordt het gebied opgedeeld door compartimenteringskeringen.
Compartimenteren is het onderverdelen in `afgesloten` gedeelten, zie bijvoorbeeld brandcompartiment.

Compendium

Handboek met een samenvatting van de kennis op een bepaald terrein. (Don Quijote de la Mancha)

Concejo

Zie ook Consejo, om verwarring te voorkomen.

Vergadering, asamblee, tribunaal.

1. stadhuis.
2. gemeentehuis (´gemeentelijk bedrijf´).
3. gemeente.
4. zitting gehouden door personen uit een raad.
5. raadslid (‖ expósito).

Concejo abierto (open raad)

Raad die wordt gehouden in het openbaar, het oproepen van alle dorpelingen.

Conceptie

1) Begrip 2) Bevatting 3) Bevruchting 4) Denkbeeld 5) Het opnemen 6) Idee 7) Notie 8) Ontvangenis 9) Ontwerp 10) Opvatting 11) Reden van bestaan 12) Verwekking 13) Vinding

Conceptueel

Slechts gebaseerd op een idee, een concept.
Op een concept gebaseerd.

Concessie

[vergunning] – Een concessie is een vergunning van de overheid die anderen uitsluit. De verkrijger van de concessie of concessiehouder krijgt dus een monopolie (alleenrecht) op bijvoorbeeld een stuk grondgebied.
[onderhandeling] – Een concessie tijdens een onderhandeling is een tegemoetkoming van een persoon aan een tegenpartij, of aan de persoon zelf wanneer deze zich in een persoonlijke conflictsituatie bevindt. Tijdens onderhandelingen worden die tegemoetkomingen gedaan om tegenstrijdige belangen op te lossen.

Condominium

1) Gemeenschappelijk eigendom 2) Gemeenschappelijke souvereiniteit 3) Staatsvorm

Confederatie

Samenwerkingsverband van verschillende staten, ook statenbond genoemd, doorgaans gebaseerd op een verdrag dat de behartiging van bepaalde gemeenschappelijke belangen regelt. Zij bezit geen volkenrechtelijke identiteit en de onderdelen ervan bezitten een grotere zelfstandigheid dan die van een federatie.

Confessioneel

Op een bepaalde geloofsovertuiging gebaseerd.

Configureren

Op een bepaalde manier opbouwen uit losse componenten. Samenstellen.

Configureren is het samenstellen van een product uit verschillende basisbouwstenen, de keuze en schikking (combinatie) van componenten die samen een systeem met de gewenste functionaliteit moeten vormen.

Conglomeraat (1)

Samengesteld gesteentemateriaal uit aaneengekitte, afgeronde steentjes.
1) Gesteente 2) Opeenhoping 3) Samenhoping 4) Samenklontering (van steden) 5) Zandsteen met grove korrels.

Conglomeraat (2)

Toevallige samenvoeging van ongelijke delen. De term ‘stedelijk conglomeraat’ wordt gebruikt om de gefragmenteerde en complexe verstedelijkte ruimte een naam te geven. In het ‘stedelijk conglomeraat’ bestaan verschillende ruimtelijke fragmenten (niet-hiërarchisch) naast elkaar :de historische steden, perifere verkavelingen en woonwijken, concentraties van grootschalige detailhandels en van productie- en distributiebedrijven langs belangrijke verbindingswegen, …

Connotatie

Redeneerwijze, waarbij onderscheiden voorwaarden kunnen leiden tot classificatie. Maar ook, het geheel van betekenismogelijkheden van een woord of passage opgeroepen bij de lezer, niet op grond van de taalkundig vast omschreven betekenis (denotatie), maar ten gevolge van de ervaringen van de lezer persoonlijk.

Consejo

Zie ook Concejo, om verwarring te voorkomen.

1. Een mening die wordt geuit om een actie op een bepaalde manier te sturen.

2. Collegiale instantie met als taak het adviseren, administreren of aansturen van een entiteit. Economische en sociale raad, school.

3. Vergadering van de leden van een raad. De beslissing werd genomen op de laatste bestuursvergadering.

4. Het hoogste bestuursorgaan dat de koning heeft bijgestaan bij het bestuur van het koninkrijk en de rechtspraak en dat de naam van het grondgebied of het onderwerp van zijn bevoegdheid heeft aangenomen. Raad van Castilië, van Indië, van de Schatkist, van de Inquisitie.

Consejo de la Mesta (Cantabrische) schapenhoudersgilde raad))

Een jaarlijks terugkerende vergadering van herders en eigenaren van vee om zaken betreffende hun vee of de economische overheid te bespreken, en om de dieren te onderscheiden en te scheiden, van een onbekend eigenaar, die zich met die van hen vermengd hebben.

Consensus

Situatie dat je samen dezelfde mening hebt. Het komen tot een consensus is het komen tot overeenstemming tussen twee of meerdere partijen. Dit wil niet zeggen dat alle partijen voor de honderd procent akkoord gaan met de oplossingen voor de geschilpunten maar men kan zich vinden in het compromis. Men mag dit zeker niet verwarren met unanimiteit waar partijen een volledig en éénzijdig plan of probleem goedkeuren. In de politiek probeert men steeds tot een consensus te komen.

Conservatisme

Politieke en maatschappelijke opstelling die is gericht op het behoud van de bestaande orde. Vooral agrarische samenlevingen met vastomlijnde sociale verhoudingen (zogeheten sedentaire samenlevingen) hebben inspiratie voor conservatieve denkbeelden geboden

Consistent

In de logica betekent consistent: innerlijk samenhangend en niet tegenstrijdig, inconsistent is daarvan het antoniem en betekent: tegenstrijdig en niet innerlijk samenhangend.

Consistentie

In de bodemkunde verstaan we onder consistentie de mate van samenhang tussen bodemdeeltjes. Consistentie kan men voelen met de vingers door een klomp bodemmateriaal fijn te drukken. De consistentie kan worden waargenomen in natte, vochtige en droge toestand.

Consolidatie

1) Natuurlijk proces 2) Samenvoeging 3) Verharding 4) Versterking 5) Versteviging

versteviging Def.: het proces waarbij een geleidelijke toename van de korrelspanningen in de grond optreedt door een afname van de waterdruk. Toelichting: Het volume van de grond neemt hierdoor af.

Isotrope consolidatie Def.: het proces van uitpersen van water uit de poriën van het korrelskelet van slecht water doorlatende, samendrukbare grond onder invloed van een belastingverhoging tengevolge waarvan een volumeverkleining (meestal zetting) zal optreden. De vervorming treedt niet instantaan op, maar vertraagd

Consolidatieproces

Hier betekend het: Het hecht en duurzaam maken (duurzaam in de betekenis van de tijd doorstaand). `In de gebouwde monumentenzorg zijn consoliderende werkzaamheden erop gericht het proces van verval te stoppen en eventuele dreigende instorting te voorkomen.

Consort

1) Genoot 2) Gezel 3) Handlanger 4) Mede-eigenaar 5) Medestander 6) Prins-gemaal

Constante

Een grootheid waarvan men aanneemt dat zij niet varieert.

1) Bekende grootheid 2) Bestendige 3) Onverandelijke grootheid 4) Onveranderlijk 5) Onveranderlijke grootheid 6) Vaste (bijv.kosten) 7) Vaste factor 8) Wiskundig begrip

Constitutief

1) Vaststellend 2) Vormend 3) Wezenlijk
die of dat ervoor zorgt dat iets er komt, dat iets gaat bestaan Bijvoorb: `Spelregels zijn constitutieve regels, ze roepen iets in het leven dat zonder die regels niet bestaat.`

Context

1) Bewoording 2) Configuratie 3) Geheel 4) Omstandigheden 5) Redeverband 6) Samenhang 7) Samenhang in de zin 8) Setting 9) Tekstverband 10) Verband 11) Verband waarin iets zich voordoet 12) Zinsverband

Contextueel

In de context, gebonden aan de context,

Contingent

Militair recht – een vastgesteld aandeel;de gezamenlijke tot dezelfde klasse behorende dienstplichtigen die voor het vervullen van de militaire dienst ter beschikking van de militaire overheid zijn gesteld.

Controverse

Heftig meningsverschil, verschil van inzicht, ideologische strijd.

Conventus

In het Latijn betekent conventus vergadering of bijeenkomst, en dit woord (als het Nederlandse conventie) werd gebruikt om de gezamenlijke bijeenkomsten van Romeinen en inheemse aan te duiden, die de gouverneur adviseerden bij de rechtspraak.

Conventus iuridicus 

In de territoriale organisatie van het oude Rome was een conventus iuridicus de hoofdstad van een onderverdeling van sommige provincies (Dalmatië, Hispania, Azië) met functies als zetel van een arrondissementsrechtbank en misschien nog andere.

Convergentie

—  Het naar elkaar toe bewegen.
—  De nationale stelsels geleidelijk naar elkaar toe laten groeien op grond van gemeenschappelijke stellingen, maar met behoud van de nationale structuur.

Conversie

(Defenitie) De transformatie van een fase naar de andere fase binnen het verkoopproces.
(Omschrijving) Binnen het verkoop proces ondersheid men doorgaans verschillende fasen. De meest gebruikelijke indeling is: suspect, prospect, klant. Om van conversie te kunnen beïnvloeden maakt men vaak gebruik van het AIDA-model: bekendheid verkrijgen (Awareness), interesse wekken (Interest), bezitsdrang oproepen (Desire), stimuleren tot aankoop (Action).

Converteren

In een andere vorm of formaat omzetten.
Omzetten naar ander computerprogramma.
1) Bekeren 2) Computerterm 3) Inwisselen 4) Inwisseling van een lening 5) Omkeren 6) Omzetten 7) Omzetten (comp.) 8) Verwisselen

Convex

Convex is een ander woord voor bol (het tegengestelde van hol of concaaf). Voorbeeld: de convexe kant van een schaal is de buitenkant; de binnenkant noemen we de concave kant.

Criterium

Datgene waarop je je beoordeling baseert.
Of : 1) Beding 2) Bepaling 3) Beperking 4) Beslissend kenmerk 5) Conditie 6) Eis 7) Kenmerk 8) Kenteken 9) Maatstaf 10) Norm 11) Norm bij een beoordeling 12) Norm voor een wielerkoers 13) Omloop 14) Onderscheidingsteken 15) Richtlijn 16) Ronde 17) Schaal 18) Standaard 19) Toets 20) Toets, een reden 21) Toetssteen.

Cryo-mediterrane

Cryo-mediterrane , bioklimatologische vloer die kan worden gevonden in elk gebied van het mediterrane klimaat, gelegen boven de Middellandse Zee .

Afhankelijk van de breedtegraad en andere factoren, is de hoogte waarop het wordt gevonden variabel, hoewel het in alle gevallen een hoog bergklimaat is , met frequente vorst in de winter die erg breed is en zomerdroogte. Vegetatie wordt meestal gekenmerkt door zeer dun grasland en struikgewas .

Cyclopische muur

Dit zijn dubbele muren uit enorme, onregelmatige stenen blokken die zonder metselspecie op elkaar gestapeld zijn. Vanwege hun immense grootte dacht men dat Cyclopen – reuzen uit sagen – ze hadden gemaakt.

In de prehistorische (Griekse) bouwkunst muurwerk van opeengestapelde grote en onregelmatige keien zonder metselverband.

Culmineren

Het bereiken van een hoogtepunt.

Culturele horizon

In de archeologie is of was een culturele horizon een periode waarin dezelfde culturele stijl voorkomt. Het is mogelijk om de ene culturele horizon van de andere te onderscheiden op basis van de kenmerken van de culturele manifestaties van de volkeren die in die periode leefden; zoals: soort gebruikte gereedschappen, ceremonies en gewassen.

Debiet

1) Afzet 2) Afzet van waren 3) Capaciteit van een bron 4) Doorstroomtempo 5) Omzet 6) Opbrengst 7) Opbrengst van een olieveld 8) Resultaat 9) Uitslag 10) Verkoop 11) Warenafzet

Debiet staat voor de hoeveelheid water die een rivier of beek per tijdseenheid transporteert en wordt vaak uitgedrukt in aantal kubieke meter water dat per tijdseenheid een bepaald punt in een stroom passeert.

Decadentie

Verwildering van zeden. Geleidelijk verval. Overdreven zucht naar genot, naar het schone. Achteruitgang, degeneratie, geleidelijk verval, inertie, moreel verval, ondergang, ontaarding, overdaad, overdreven zucht naar genot,  passiviteit, verval, verwording, willoosheid, zedelijk verval

Declaratoire (uitspraak)

Bestuursrecht – Rechterlijke uitspraak, vaak in de vorm van een beschikking, waarin de rechtsverhouding tussen overheid en burger of positie van een overheidsbesluit wordt vastgesteld. Bijv. uitspraak van een rechter dat een besluit nietig is en dus nooit werkzaam geweest is.

Decreet

Een decreet is een uitgevaardigde opdracht gemaakt door een regeringsleider, regering of parlement die de status van wet heeft. De naam die hiervoor wordt gebruikt varieert van land tot land.

De facto

De facto is Latijn voor “in feite” of “in de praktijk”.

Het tegenovergestelde van de facto is de jure of “formeel”, dat op een officiële regeling zoals een wet of een overeenkomst betrekking heeft. De facto en de jure worden vooral tegelijk gebruikt, wanneer de twee in de praktijk niet overeenkomen, dus als een formele regeling anders is of ontbreekt.

De jure

De jure, in klassiek Latijn gespeld als de iure, is een uitdrukking die “volgens het recht” betekent. De uitdrukking staat in contrast met de facto (zie hierboven), dat “in feite” betekent.

De jure en de facto worden gebruikt in de betekenis van respectievelijk “formeel” en “in de praktijk” wanneer men politieke of juridische situaties beschrijft.

Demografie

Wetenschappelijke bestudering van kwantitatieve eigenschappen van de bevolking, de veranderingen daarin en de gevolgen daarvan.
Beschrijving van de sociale situatie en de politiek van volken
1) Beschrijving van volken 2) Bevolkingsleer 3) Statistische beschrijving van de bevolking 4) Studie van de bevolkingscijfers 5) Volkerenbeschrijving 6) Wetenschap van de bevolking

Demografisch

Verband houdend met demografie.
Betrekking hebbend op de bevolking.
Beschrijving van de bevolking naar bepaalde kenmerken, zoals leeftijdsopbouw, geslacht, opleiding enz.

Demoniem

Inwonersnaam of demoniem (in Oudgrieks, δῆμος (“dēmos“) = volk and ὄνομα (“onoma“) = naam) is een woord dat de naam van de inwoners van een land, stad, provincie of andere geografische plaatsaanduidingen aangeeft. Vaak wordt dit door middel van een achtervoegsel gedaan. Nederland – Nederlander.

Denominatie

Financieel: de waarde die op een munt of waardepapier staat.
Denominatie is in het algemeen een classificatie door naamgeving.
1) Benaming 2) Naamgeving 3) Benoeming 4) Aanstelling 5) Tot een ambt voordragen.

Depressie (geografie)

Een depressie of laagte is binnen de geologie en geografie een landvorm die verzonken of ingedrukt is beneden het omliggende gebied. Depressies kunnen door verschillende mechanismes worden gevormd en er zijn verschillende varianten: Zie Wikipedia.

Derivaten

Een product waarmee de nadelige gevolgen van een prijsstijging of -daling kunnen worden verkleind. Derivaten worden ook wel afgeleide financiële producten genoemd, omdat ze altijd zijn gekoppeld aan een ander financieel product. De waarde van een derivaat is afhankelijk van de prijsontwikkeling van zaken waaraan het verbonden is.

Desintegratie

Het uiteenvallen in verschillende delen, zodat de gaafheid of de stevigheid verloren gaat.
1) Decompositie 2) Het uiteenvallen 3) Splitsing 4) Verbrokkeling.

Desintegreren

Samenhang verliezen en uit elkaar vallen.

Despotisch

1) Dictatoriaal 2) Tiranniek 3) Willekeurig 4) Als een despoot

Despotisme

Een regeringsvorm waarbij één persoon (de ”despoot”) of een kleine groep personen absolute macht heeft, die naar willekeur kan worden toegepast.

1) Alleenheerschappij 2) Alleenheersing 3) Dictatuur 4) Dwangbestuur 5) Dwanggezag 6) Dwingelandij 7) Machtsmisbruik 8) Regering van een tIran 9) Staatsvorm 10) Willekeurige heerschappij

Devotioneel

Religieus

Diaspora

1) Het verstrooid wonen van de joden 2) Uiteendrijving 3) Verspreiding 4) Verspreiding van het joodse volk 5) Verspreiding van joods volk 6) Verspreiding van joodse volk 7) Verstrooide volk van de joden 8) Verstrooiing 9) Verstrooiing van joden buiten palestina 10) Volksverspreiding

Dichotomie

Een dichotomie is de opdeling in twee niet-overlappende structuren of begrippen. De term komt van het Griekse dichotomia, wat tweedeling betekent. De term wordt in uiteenlopende wetenschapsgebieden gebruikt, waaronder de filosofie, sociologie, politicologie en wiskunde.

Dienstensector

Ook wel tertiaire sector. Het geheel van de beroepsbevolking dat niet gerekend wordt tot de landbouw, mijnbouw en industrie. Hiertoe behoort de handel, vervoer, horeca, medische oorzieningen, middenstand, onderwijs, enzovoorts.

Diezmo (een tiende)

Een tiende (tiendrecht en tiendenrecht) is een vorm van winstbelasting, waarbij men een deel van de opbrengst dient te betalen. Oorspronkelijk bedroeg dit een tiende deel; uit de middeleeuwen zijn echter ook andere fracties bekend.

Differentiatie

Differentiatie of differentiëren is het proces waarbij een homogeen geheel wordt verdeeld in delen met verschillende eigenschappen.

Kenmerkend bij differentiatie is dat er sprake blijft van een geheel en dat de verdeling in delen met verschillende eigenschappen zich voordoet binnen dat geheel. Het proces kan zich zelfstandig voltrekken door interne factoren maar ook externe factoren kunnen een rol spelen. Zie Wikipedia: Differentiatie

Proces waarbij iets zich in verschillende richtingen ontwikkelt. Bijvoorbeeld: de seksuele differentiatie van onze hersenen.

(Economie) Bij differentiatie wordt de bedrijfskolom langer (en bij integratie wordt de bedrijfskolom korter). Bijvoorbeeld: Als de groenteman besluit om zelf zijn groente in kassen te gaan verbouwen, dan is er sprake van integratie. Stoot hij de kassen weer af en gaat hij zijn groente bij een tuinder bestellen, dan is er sprake van differentiatie.

Diffusionisme

Leer van de verspreiding van cultuurelementen en de samenhang van culturen.

Diftongering

Diftongering is een klankverandering waarbij een monoftong verandert in een diftong. Diftongering is het tegenovergestelde van monoftongering en tevens een vorm van breking.
Diftongering gebeurt vooral met lange klinkers, dus in open lettergrepen, en kenmerkt de geschiedenis van heel veel talen.

Dípolis

Griekse term die het naast elkaar bestaan ​​van twee stedelijke centra definieert die in ongeveer dezelfde tijd zijn gesticht.

Dispersie

De verstrooiing, het uiteenwaaïeren, ontleding van licht in verschillende kleuren, kleurschifting, verspreide bewoning, fijne verdeling van een stof in een andere.

Distaal

Distaal is een term binnen de geologie die de relatieve positie van afzetting aangeeft. Distaal betekent dan ‘op enige afstand’. Het tegenovergestelde van distaal is proximaal, wat ‘nabij’ betekent. Het zijn relatieve begrippen die in verschillende context gebruikt worden.

Dolomiet

Dolomiet of bitterspaat is een carbonatisch mineraal; calcium-magnesium-carbonaat met de chemische formule CaMg(CO3)2. Gesteente dat grotendeels uit dit mineraal bestaat wordt ook dolomiet genoemd, ter onderscheiding wordt ook wel de naam dolosteen gebruikt.

Dorsaal

1) Aan de rug gelegen 2) Aan de rugkant 3) Aan de rugkant gelegen 4) Aan de rugzijde 5) De rug betreffende 6) Op de rug betrekking hebbend 7) Rugkant

Drukgradiënt

Drukverloop. Of te wel het verschil in druk over een bepaalde afstand. Hoe groter de drukgradiënt is, hoe groter de windsnelheid. Bij een zeer kleine drukgradiënt is het haast windstil.

Zie meer: Wikipedia

Eclogiet

Ruw en korrelig gesteente.

Zie ook: Wikipedia Eclogiet

Ecologie

De ecologie onderzoekt de samenhang van levende wezens met elkaar en hun omgeving. De omgeving van een organisme houdt zowel de fysische aspecten (som van de abiotische factoren) in, evenals alle andere organismen die hetzelfde habitat bewonen. Het is een onderdeel van de `biologie`.

Ecosysteem

Geheel van planten en dieren in een gebied en hoe ze in verhouding staan tot elkaar en hun omgeving.

1) Natuurlijk systeem 2) Natuurlijke leefgemeenschap 3) Werking van het gehele milieu

Edict

Een edict is een aankondiging van een wet. Meestal geschiedt dit door een monarch. De paus en enkele andere hoogwaardigheidsbekleders (koningen of gouverneurs) zijn de enigen die vaak een edict uitvaardigen.

Edicule

1. Een overdekte nis geflankeerd door colonnettes bedoeld als een schuilplaats voor een beeld of als een tempel.
2. Een deur of raam omlijst door zuilen of pilasters en bekroond met een fronton.
3. Een kleine kapel.

Efemeer

1) één dag durend 2) Eendaags 3) Iets van korte duur 4) Kortstondig 5) Randverschijnsel 6) Slechts 1 dag durende 7) Voorbijgaand

Egalitair

Gelijkheid; Gelijkheid nastrevend; Gericht op gelijke behandeling; Op voet van gelijkheid.
Egalitair is een bijvoeglijk naamwoord en betekent ‘gelijkheid nastrevend’. Egalitair komt van het woord ‘egalitarisme’. Egalitarisme is een stroming waarbij mensen de gelijkheid tussen mensen het belangrijkste vinden. Er wordt bijvoorbeeld vaak gesproken over egalitaire landen of samenlevingen.

Emblemata

Metaforische voorstellingen met moraliserende bijschriften of een motto.

Emblematisch

Zinnebeeldig, figuurlijk, oneigenlijk, overdrachtelijk, symbolisch, verbloemd.

Enclave

Territorium van een staat dat geheel door een andere staat wordt omsloten.
Gebied dat ingesloten is in een ander gebied. (Baarle-Hertog)
Een voorbeeld van een onafhankelijke enclave is Vaticaanstad.

Endemisch

Inheems, niet elders voorkomend, kenmerkend voor één bepaaldgebied. Veel planten en dieren in het regenwoud komen maar in één bepaald gebied voor en verder nergens anders. Zo`n plant of dier wordt dan `endemisch` genoemd. Er zijn zelfs planten en dieren die nog nooit zijn ontdekt.

Zie meer hierover in: Wikipedia

Endogeen

Van binnen uit. Vanuit het lichaam zelf komend.
Endogeen betekent in het algemeen van binnenuit

(exogeen – door oorzaken van buitenaf).

Endoreïsch

Een rivier zonder uitgang naar een zee of oceaan.
Voorbeeld: `Eindmeren zijn voorbeelden van endoreïsche bekkens.
Een endoreïsch bekken, ook wel gesloten bekken genoemd, is een bekken dat niet afwatert in een zee of oceaan.

Endosperm

Endosperm of kiemwit is een weefsel in de zaden van zaadplanten, dat vaak een rol speelt bij de opslag van reservestoffen ten behoeve van de kieming, de groei van het embryo en de jonge plant. Het endosperm is vaak rijk aan zetmeel (granen), olie (koolzaadolie) en eiwitten (erwt, boon).

Energetisch

Met betrekking tot arbeid of energie.

Enigma

Een raadsel, duistere zaak, mysterie, gesloten boek.
Cryptografische (de)coderingsmachine. In gebruik bij de Duitsers gedurende de oorlog. Enigma werd gekraakt door de Engelsen, waardoor veel Duitse(militaire) informatie bij hen vooraf bekend was.

Ente

Heraldisch begrip, Voornaam, Wapenkundige term.

Entiteit

1) Eenheid 2) Het wezenlijk bestaan 3) Iets dat werkelijk bestaat 4) Iets dat wezenlijk is 5) Wezen 6) Wat wezenlijk bestaat 7) Wezenlijk bestaan 8) Wezenlijkheid 9) Zelfstandigheid

Een entiteit is iets wat een bestaan heeft. De term beklemtoont van ditgene de hoedanigheid dat het er is. In het Latijn is een ens een “zijnde” en is de entitas het “het er zijn van een zijnde”.

Entomologie

Tak binnen de dierkunde die zich bezighoudt met de studie van insecten.

1) Beschrijving van de insecten 2) Insectenkunde 3) Insectenleer 4) Insectologie 5) Kennis en leer van de insecten 6) Leer en kennis van de insecten 7) Leer van de insecten

Epeirogenese

Epeirogenese (Grieks epeiros, land, en genesis, geboorte) in de geologie staat voor het verschijnsel van stijgingen en dalingen van grote landmassa’s met als kenmerken lange glooiingen en weinig krommingen of dalen. De brede centrale delen van de landmassa’s worden beïnvloed door epeirogenische bewegingen; een beweging van daling of stijging ten opzichte van de aarde. De bewegingen kunnen tijdelijk of permanent zijn. Tijdelijke stijgingen ontstaan gedurende een thermische anomalie in de convectiestromen van de aardmantel. Permanente stijgingen ontstaan wanneer magma in de aardkorst wordt geïnjecteerd. Een bekend voorbeeld van een landschap gevormd door epeirogenese is het Centraal Massief in Zuid-Frankrijk.

Epipaleolithisch

Verwijst naar een overgangsfase tussen paleolithische en neolithische culturen. Dit concept verschilt van ‘mesolithisch’ doordat het meestal wordt toegespitst op de cultuur in het oosten van Europa en veeleer de nadruk legt op de continuïteit van eerder begonnen processen dan op uitgesproken vernieuwingen die zich in deze periode hebben ontwikkeld.

Epistel

In een kerk is de epistelzijde de rechterkant van het koor. De evangeliezijde is de linkerkant.

Equivalent

Gelijkwaardig

Erudiet

Iemand met veel kennis, en brede interesse, beschaving en smaak.

Esoterisch

Alleen voor ingewijde bedoeld.

Essentie

1) De kern van de zaak 2) De kern van iets 3) Geestelijke kern 4) Het essentiele 5) Het fijne 6) Het wezelijke 7) Het wezen 8) Het wezenlijke 9) Hoofdpunt 10) Hoofdzaak 11) Inwendige 12) Kern 13) Kern van een zaak 14) Kernpunt 15) Kwintessens 16) Middelpunt 17) Midden 18) Wezen 19) Wezen van een zaak

Establishment

Groep mensen uit de bovenlaag van de bevolking die de macht hebben.
Bestel, Bovenlaag, De gevestigde orde, Heersende klasse.

Esthetiek

De ethiek van de kunst, ookwel kunstgevoel genoemd, schoonheidsleer, ethiek, bewegingsesthetiek (+audio)

Esthetisch

rechtstheorie – smaakvol, in overeenstemming met de schoonheidsleer. Als iets blijk geeft van een gevoel voor schoonheid.

Estuarium

Trechtervormige monding van een rivier, die ontstaat wanneer de kust ter plaatse daalt en de daling sneller gaat dan de afzetting, de sedimentatie, van het aangevoerde materiaal. Door het binnendringen van de vloed wordt de riviermonding wijder en schuurt hij uit. Voorbeelden zijn de Westerschelde, Dollard, Theems en de Guadalquivir

Ethisch

Als iets verband houdt met normen over wat goed en slecht is.

Ethisch is het gebied van de praktische filosofie die handelt over wat goed en kwaad is. Het betekent of iets moreel verantwoord is.

Etnisch

Betrekking hebbend op een volk of een bevolkingsgroep.

Etniciteit

Etniciteit gaat over een specifieke soort van identificatie van groepen mensen met bepaalde groepskenmerken. Kenmerkend voor etniciteit is dat mensen verwijzen naar een bepaald territorium, waar dan in hun ogen een specifieke cultuur bij hoort. Bij een etniciteit hoort vaak een gedeelde geschiedenis en soms ook een gedeeld geloof. Je ziet dat etnische groepen vaak een bepaald verleden claimen, terwijl die etnische groep in dat verleden als zodanig nog niet eens bestond.

Etnobotanie

Etnobotanie is de studie van de relatie tussen planten en mensen. Het is afgeleid van ‘etno’ (studie van mensen) en ‘botanie’ (studie van planten). Etnobotanie wordt beschouwd als een onderdeel van de etnobiologie. Etnobotanie bestudeert de complexe relaties tussen (gebruik van) planten en culturen. Etnobotanie richt zich op hoe planten werden of worden gebruikt in menselijke samenlevingen en omvat planten gebruikt voor voeding, geneeskunde, voor de bouw, gereedschappen, geld, kleding, rituelen, sociaal leven en muziek.

Voor meer: Zie Wikipedia

Etnocentrisme

Het Griekse woord ethnos betekent volk. Met etnocentrisme wordt bedoeld dat je andere culturen beoordeelt met de normen en waarden van je eigen samenleving?. Omdat je de eigen cultuur centraal stelt als maatstaf, worden andere culturen automatisch gezien als minderwaardige imitaties van je eigen cultuur.
.De neiging om vreemde culturen af te keuren; ook het hierdoor verkregen gevoel van eigen superioriteit.
.Denk- en gedragswijze, gekenmerkt door onmacht of onwil zich te verplaatsen in de normen, waarden, motieven, belangen, opvattingen, gewoonten enzovoort van mensen behorend tot een andere cultuur dan de eigen samenleving.

Etnocide

Etnocide is het bewust vernietigen van een cultuur. Het is gerelateerd aan genocide, maar anders dan bij genocide zijn er geen internationale wetten tegen. Etnologen zijn het nog niet eens wat de correcte omschrijving is. Het is echter (in de praktijk) altijd een meerderheid die een etnische minderheid onderdrukt en ervoor zorgt dat de cultuur verloren gaat. Dit kan gedaan worden door het verbieden van de cultuur door wetten aan te maken, zoals het verbieden van een bepaalde taal. Ook kan een bepaalde groep zoveel druk uitoefenen op de minderheid dat men de cultuur niet meer durft te uiten.

Etnografie

Beschrijving van de sociale, culturele en linguïstische kenmerken van een samenleving.

Etnografisch

Betrekking hebbend op beschrijvende volkenkunde.

Etnolinguïstiek

Etnolinguïstiek is een deelgebied van de antropologische linguïstiek die de taal van een bepaalde etnische groep bestudeert.
Algemeen gesteld bestudeert etnolinguïstiek de relatie tussen taal en cultuur, en de manier waarop verschillende etnische groepen hun taal gebruiken om de wereld te beschrijven. Een bekend maar controversieel voorbeeld is de Sapir-Whorf hypothese, die stelt dat perceptie beperkt wordt door wat men kan beschrijven in zijn eigen taal.

Zie verder:  Wikipedia

Etnologisch

Volkenkundig.

Etnoloog

Beoefenaar van de beschrijvende volkenkunde.
Beoefenaar van de volkenkunde.
Cultureel antropoloog.
Volkenkundige.

Etnoniem

Een etnoniem (van het Grieks ‘ethnos’ + ‘onuma’, wat ‘stam’ + ‘naam’ betekent) is een naam voor een etnische groep. Het maakt niet uit of de naam door de eigen groep (autoniem) of door een andere groep (exoniem) gegeven is. Soms verschillen autoniem en exoniem van elkaar. Inwoners van Nederland noemen zichzelf bijvoorbeeld Nederlanders, terwijl Nederlanders in tal van andere landen als Hollanders (althans een vertaling daarvan) door het leven gaan.

Eufemisme

Een woord of uitdrukking waarmee je iets onaangenaams op een minder harde manier zegt. Een verhullend woord. Verbloemende aanduiding of uitdrukking.

Evident

1) Apert 2) Blijkbaar 3) Duidelijk 4) Heel duidelijk 5) Helder 6) In het oog lopend 7) In het oog springend 8) Kennelijk 9) Klaarblijkelijk 10) Logisch 11) Notoir 12) Onbestrijdbaar 13) Onmiskenbaar 14) Onomstotelijk 15) Overduidelijk 16) Patent 17) Saillant 18) Uitgesproken 19) Vanzelfsprekend 20) Zeer duidelijk

Excelleren

Onderscheiden, Overtreffen, Schitteren, Uitsteken, Uitmunten, Uitblinken, Zich onderscheiden.

Exclave

Stuk grondgebied, afgescheiden in een vreemd grondgebied gelegen.
Terrein in vreemd gebied, tegengestelde van enclave.

Exoniem

[taalkunde] een topografische naam in een andere taal dan de plaatselijke taal.
Zoals de Nederlandse versie van een buitenlandse naam. Bijvoorbeeld: Milaan voor Milano. Luik voor Liege. Wenen voor Wien. enz.

Exorbitant

1) Abnormaal en overdreven 2) Buitensporig 3) Overdadig 4) Overdreven 5) Overmatig
Die of dat alle grenzen overschrijdt en daardoor onaanvaardbaar wordt.

Exponent

1) Aanwijzer 2) Deel van een worteltrekking 3) Getal dat de macht aanwijst waartoe een getal moet worden verheven 4) Kenmerkende vertegenwoordiger 5) Machtsaanwijzer 6) Persoon die een partij kenmerkend vertegenwoordigt 7) Representant 8) Richtingaanwijzer 9) Superieur 10) Vertegenwoordiger 11) Vooraanstaand vertegenwoordiger van een richting.

Extatisch

Buiten zichzelf van verrukking, dionysisch, euforisch, orgastisch.

Extrapolatie

Het op basis van gegevens uitspreken van verwachtingen over iets waarvan je geen gegevens hebt.

Ex voto

Een ex voto, is een voorwerp geplaatst bij een altaar of een heiligenbeeld in een bedevaartsoord, een kerk of een ander gewijd oord, als smeekbede en/of dank aan God, of een heilige voor een te verkrijgen dan wel verkregen gunst. Votiefgaven uit de klassieke oudheid noemen we anathemata. Ex votief is een offergave aan aan God.

Factie

Een factie is een politieke groepering, met name als die deel uitmaakt van een grotere groep.
Belangengroep van edelen en onedelen, die elkaars steun trachtten te verwerven bij het verdelen van de ambten en inkomsten.

Facto zie:  De facto

Factorij

1. 1. 1. Een factorij is een kleine nederzetting in een ander land dat fungeerde als seunpunt voor overzeese handel.
      2. Magazijn in het buitenland.
      3. Fabrieksschip van de walvisvaart; drijvende traanfabriek.

Faculteit

Afdeling aan een universiteit, afdeling van academie, aanleg, bevoegdheid, geestvermogens.

Falangisme (Spanje)

Falangisme is een politieke beweging die zijn origine heeft in het Spanje tijdens het interbellum. De beweging is geheel geënt op de ideeën van José Antonio Primo de Rivera, zoon van de voormalige Spaanse dictator Miguel Primo de Rivera, en heeft uitgesproken fascistoïde (fascistische) kenmerken. De naam komt van het Griekse woord falanx, de Oud-Griekse slagorde.
In Spanje werd deze beweging vertegenwoordigd door de Falange Española, gesticht in 1933.

Zie verder: Wikipedia

Faleristiek

De (hulp)wetenschap die de vorm en de geschiedenis van de ridderorden én andere onderscheidingen bestudeert.

Federaal

Met federaal wordt bedoeld wat in een federale vereniging, instelling of federale staat (een bondsstaat), betrekking heeft op het samenwerkende, centrale niveau.

Fenomeen

Iemand met een bijzonder talent.
Iets dat zich voordoet.

Feodaal systeem

Economische, sociale en politieke organisatie in agrarische samenlevingen, die gebaseerd is op persoonlijke banden, waarbij grondgebied en macht in handen zijn van een beperkte groep heren (krijgers). Zij overheersen een massa boeren die de grond bewerkt en parasiteren op hun werk.

Fiduciair

Op vertrouwen berustend. Op goede trouw berustend. Als vertrouwens man.

Filigraan

1) Fijn draad van goud of zilver 2) Fijn draadwerk 3) Fijn goud- en zilverdraadwerk 4) Fijn gouddraad 5) Fijn gouddraadwerk 6) Fijn werk van goud- en zilverdraad 7) Fijn zilverdraad 8) Fijn zilverwerk 9) Gouddraadwerk 10) Teken in papier 11) Versiersel 12) Werk van goud- of zilverdraad 13) Zilver- of gouddraad

Filogenie

Ontwikkeling van rassen.

Filologie

Wetenschap, die zich specialiseert in de studie van de taal en de cultuur van een mensengemeenschap.

Flagellanten

Flagellanten, ook geselaars, geselbroeders of kruisbroeders genoemd, waren in de 13de tot 15de eeuw dweepzieke lieden die in troepen door het land trokken en door zichzelf in het openbaar te geselen Gods barmhartigheid wilden afsmeken.

Fluviatiel

Door waterstromen gevormd

Fluviatiele afzetting

Een afzetting door een rivier. (mogelijk een eiland in de rivier vormend)

Foederatie, foedus.

Foederati (“verbonden”) is een term die in de meeste gevallen geassocieerd wordt met de Germaanse stammen die als foederati (verbonden) optraden in het Romeinse Rijk in de eerste eeuwen n.Chr.

Lees meer hierover in: Wikipedia

Foneem

Abstract: Klank
Tekst: Het gaat hier om klanken met een betekenis onderscheidende functie, dus om het onderscheid tussen de b en de d in bal en dal en niet om spraakklanken die op grond van articulatievarianten verschillen (bijvoorbeeld het verschil tussen de r in beer en rood).

Fonemen

Kleinste taalkundige eenheden met onderscheidende functie; taalklanken beschouwd in zijn verhouding tot het hele klanksysteem van een bepaalde taal

Fonetiek

Wetenschap die zich bezighoudt met het voortbrengen en verstaan van spraakgeluid.

Fonetisch

1) De spraakklanken betreffend 2) Volgens de spraakklanken 3) Met betrekking tot de stem.

Fonologie

Abstract: Wetenschap die zich bezighoudt met het onderscheid in fonemen met een betekenis onderscheidende functie.
Tekst: Het gaat hier om verschillen tussen klanken die een betekenisverandering tot gevolg hebben, bijvoorbeeld pal en bal.

Foral

Foral, forale. Overeenkomstig het plaatselijk recht.

Frontispice

(boek) Een frontispice of frontispies (van Latijn: frontispicium, frons = voorhoofd; spicere = laten zien) is een boekillustratie, die zich op de tweede, tegenover de titelpagina (p. 3) liggende bladzijde bevindt. Het is dus in de regel op de achterzijde van de Franse pagina (Franse titelpagina) (p. 1) gedrukt.

(architectuur) Een frontispice of frontispies is in de architectuur de naam voor decoratie-elementen om de belangrijkste ingang (voordeur) van een gebouw. Een frontispies is onderdeel van een voorgevel. Sommige gebouwen hebben geen frontispies, bijvoorbeeld als de voordeur schuil gaat achter een portico of achter zuilen.

Fuero

Plaatselijke privileges, gemeenteijke handvesten of wettelijke statuten die waren toegepast op in een bepaalde plaats waarvan over het algemeen het doel is het leven te reguleren. De totstandbrenging van een set rechtsregels / regels, rechten en privileges door de Koning, de Heer of de Raad, verleend aan het land zelf, dat wil zeggen de eigen wetten van een bepaalde plaats. Een lokaal wetsysteem dat aak wordt gebruikt in het Iberisch schiereiland uit de Middeleeuwen.

Fylogenetisch

Op afstamming berustend.
Het maken van een indeling gebaseerd op genetische eigenschappen.

Fysiografie

1) Natuurbeschrijving 2) Natuurkundige aardrijkskunde.

Fysionomie

Aan de hand van de kenmerken in het gezicht kan men het karakter van die persoon aflezen. ( ook wel gelaatkunde).
Fysionomie was een leer die in opkomst kwam aan het einde van de 18e eeuw en die stelde dat aan het uiterlijk van een mens zijn persoonlijkheid af te lezen is.

Galerijbos

Galerijbossen zijn bossen die een corridor vormen langs rivieren of wetlands en voorkomen in landschappen die doorgaans weinig bosrijk zijn, zoals savannes. De groeiplaatsen van deze bossen onderscheiden zich van de omliggende landschappen omdat ze bijvoorbeeld voedselrijker zijn of vochtiger en/of er minder grote kans op branden is. De bossen zijn soms maar enkele meters breed, omdat ze afhankelijk zijn van het water waar ze langs liggen. Dit type bos is wereldwijd in omvang geslonken, veelal vanwege menselijke activiteiten zoals landbouw. Ze zijn vanwege hun geringe breedte en lange grens zeer gevoelig.

Garnizoen

Garnizoen (van Oudfrans garnison) is een militaire term voor een ongedefinieerd aantal soldaten dat op een specifieke plaats is gestationeerd, oorspronkelijk om die plaats te bewaken, maar tegenwoordig ook vaak met die plaats als thuisbasis. Een garnizoensstad is een stad van militair belang, waar een of meer legerafdelingen gevestigd is of zijn. Soms zijn er in een garnizoensstad arsenalen, kazernes en vestingwerken of kampen en oefenterreinen.

Garrigue

Garrigue is een biotoop met een vegetatie die vooral bestaat uit grassen en lage planten. De vegetatie groeit op vlakke grond en is verwant aan de maquis. Ze komt vooral voor in landen met een warmgematigd klimaat en wordt ongeveer twee meter hoog.

Geallieerd

[Oorlogsrecht] verbonden; lid van een alliantie bijv. van landen in oorlogstijd.

Geleding

Onderdeel van een samenhangend geheel

Gelieerd

Verbonden. Verwant.

Generiek

Eigen aan de soort. Eigen aan het eigen geslacht. Eigen aan het geslacht. Eigen aan een soort. Generisch. Soorteigen.

Genitief

1) Casus 2) Naamval 3) Tweede naamval 4) Verbuigingsvorm

Taalkundig, [grammatica] één van de 8 naamvallen van de Indo-Europese talen die oorspronkelijk een oorzakelijk voorwerp aanduidde, maar tegenwoordig vooral een bezitsrelatie aanduidt.

Gentrificatie

Gentrificatie, vaak met het Engelse woord gentrification aangeduid, is een proces van opwaardering van een buurt of stadsdeel op sociaal, cultureel en economisch gebied, het aantrekken van kapitaalkrachtige nieuwe bewoners/gebruikers en de daarmee gepaard gaande verdrijving van de lagere klassen uit het stadsdeel. De opwaardering gaat gepaard met een stijging van de prijzen voor onroerend goed en de huurprijzen.

Geografie

Geografie wordt verdeeld in fysische geografie of natuurkundige aardrijkskunde, en sociale geografie of sociale aardrijkskunde. De fysische geografie bestudeert de natuurlijke gesteldheid van het oppervlak van de aarde; de sociale geografie bestudeert hoe de mensen, geleid door hun streven naar welvaart en welzijn de natuurlijke omgeving inrichten en steeds weer veranderen.

Geografisch

Iets dat verband houdt met de geografie (aardrijkskunde). Aardrijkskundig.

Geologie

Wetenschap die bestudeert hoe de aarde gevormd is, hoe het binnenste van de aarde eruit ziet, waaruit dit bestaat, hoe de korst gevormd is, welke krachten daarop inwerken, zowel van buitenaf (de exogene krachten ) als van binnenuit, (de endogene krachten ).

Geometrie

Tak van de wiskunde die zich bezighoudt met de meting, verhouding en eigenschappen van punten, lijnen, krommen, hoeken, vlakken en ruimtelijke figuren.

Geprononceerd

1) Beslist 2) Markant 3) Ondubbelzinnig 4) Onmiskenbaar 5) Overduidelijk 6) Uitgesproken

Gesofisticeerd

Met moderne technologie gemaakt
Met veel verstand (van zaken) of daarvan blijk gevend.

Gneis

1) Afzettingsgesteente 2) Brokjes 3) Delfstof 4) Gelaagd gesteente 5) Gesteente 6) Laagsgewijs gesteente 7) Metamorf gesteente 8) Middel- tot hooggradig metamorf gesteente met een geband uiterlijk 9) Steen 10) Veldspaathoudend gesteente

Gobelin

De term gobelin wordt in het Nederlands gebruikt voor wandtapijt in het algemeen, maar duidt meer specifiek op de afkomst van het wandtapijt uit de Manufacture des Gobelins in Parijs. Die manufactuur is opgericht in het leegstaande pand – het Hôtel Gobelin – dat voorheen door het verversgeslacht Gobelin werd gebruikt.

Voor meer: zie Wikipedia

Gradiënt

De verandering van een grootheid per eenheid van lengte, geleidelijke ruimtelijke overgang.

Afname of toename van een grootheid zoals druk, temperatuur, concentratie e.d. over een bepaalde afstand in een bepaalde richting; overgang.

Granuleren

Granuleren is het tot korrels vermalen van materialen zoals gesteente, metalen of kunststoffen etc. De korrels die bij dit proces ontstaan noemt men granulaat.

Grassroots

Is een Engelse term voor politieke processen die aan de basis worden ontwikkeld. Vaak betekent dit dat burgers in plaats van beleidsmakers initiatieven ontwikkelen en beslissingen nemen.

Haplotypen

Door mutatie ontstane variaties van DNA. De individuen uit zo’n groep hebben een gemeenschappelijke voorouder bij wie een mutatie in het DNA heeft plaatsgevonden.

Hausse

Sterke, plotselinge opleving, vooral van de economie.

Heerlijkheid

Een heerlijkheid is een bezitting van een heer (of vrijheer, in het geval van een zogenaamde hoge of vrije heerlijkheid) waaraan bepaalde heerlijke rechten zijn verbonden. Als bestuursvorm kwamen heerlijkheden voort uit een feodale onderverdeling van het overheidsgezag in de middeleeuwen. Met de term heerlijkheid wordt dan aangeduid het territorium of leen van een landsheer, die in dit gebied de volle heerlijke rechten uitoefende. Grotere heerlijkheden konden wel land worden genoemd. Bij een landsheerlijkheid was de heer soeverein, dat wil zeggen aan geen hoger landrechtelijk gezag onderworpen.

Heerschappij

1) Autoriteit 2) Beheer 3) Bestuur 4) Directie 5) Gebied 6) Gebiederschap 7) Geweld 8) Gezag 9) Hegemonie 10) Kroon 11) Macht 12) Meesterschap 13) Opperbestuur van god 14) Overhand 15) Overheersing 16) Regime 17) Regiment 18) Rijk 19) Scepter

Hegemonie

Alleenheerschappij, groot overwicht, heerschappij, leiderschap, opperheerschappij, overheersing, overwicht, staatkundig overwicht, suprematie. Hegemonie (Gr. ἡγεμών, hègemoon, “aanvoerder, gids”) noemt men het overwicht op uiteenlopende gebieden als, politiek, handel, cultuur en ideologie van één partij, persoon of staat over andere partijen of staten. De hegemoon kan de andere partij(en) hiertoe dwingen door geweld, status of bijvoorbeeld door gewoonte.

Heraldist

Wapenbordkundige,

Herbivoren

Planteneters.

Hermitage

Kluizenaarshut, baai in Canada, cel, dranken, kluizenaarswoning, krachtige wijn, museum in St. Petersburg (Leningrad), museum in Amsterdam, plaats in Amerika (Missouri en Pennsylvania).

Hercynische plooien

Gebergte ontstaan door de bewegingen van de tektonische platen.

Herstelbetaling

Herstelbetalingen zijn betalingsverplichtingen die de aanvallende partij van een oorlog kunnen worden opgelegd, ter leniging van de oorlogsschade die is veroorzaakt bij de aangevallen partij. De betalingen worden in zekere gezien als alternatief voor gebiedsannexatie, en kunnen zowel in geld als in natura geschieden. Een bijzonderde vorm van herstelbetalingen is dwangarbeid: krijgsgevangenen worden ingezet om de oorlogsschade te herstellen.

Heterogeen

• In de scheikunde is de betekenis van heterogeen evenwicht; het evenwicht in systemen die met mechanische middelen te scheiden zijn. Een voorbeeld is een vaste stof en/of een vloeibare stof. Een voorbeeld van een heterogeen mengsel is beton. Om beton te kunnen maken zijn de bestanddelen water, kiezelstenen, zand en cement nodig. Wanneer een bestanddeel in een mengsel nog goed te zien is, zoals de kiezelstenen in beton dat hard geworden is, wordt dit een heterogeen mengsel genoemd.
• In een andere betekenis spreekt men ook wel van een heterogene samenstelling van de bevolking. Dit betekent dat de bevolking bestaat uit mensen van verschillende herkomst.

Hiërarchie

1) Ambtelijke rangorde 2) Pikorde 3) Rang 4) Rangopvolging 5) Rangorde 6) Rangverhouding 7) Rangvolging 8) Volgorde

Hiërarchie wordt tegenwoordig veelal gebruikt om een structuur weer te geven waarin de machtsverhoudingen worden bepaald. Het wordt in ieder bestuursstelsel gebruikt, zodat men een zicht krijgt tussen lagere en hogere organen binnen een bedrijf. Men kan de hiërarchie verder uitbreiden door de connectie weer te geven van personen die tot een welbepaald orgaan behoren; zoals de militaire hiërarchie waar de band tussen minderen en meerderen in rang wordt uitgedrukt. In de kerk is er sprake van een dubbele hiërarchie die zijn basis vindt in de drie graden van de wijdingsmacht: diaconaat, priesterschap en bisschopsambt met de paus aan het hoofd. De Paus wordt vergezelt van zijn kardinalen, de bisschoppen door vicarissen-generaal en de priesters door kapelaans.

Hispanist

Een hispanist is een specialist in de Spaanse taal en-of literatuur, of anderzijds specialist in de talen die gesproken worden in Spanje, Portugal en Latijns-Amerika, dan wel een kenner van de literatuur van die landen.

Historisch materialisme

Historisch materialisme, of de materialistische opvatting van de geschiedenis, is de (voornamelijk) marxistische benadering van de geschiedschrijving, waarin materiële en economische omstandigheden een centrale rol spelen. Deze omstandigheden worden beschouwd als de grenzen waarbinnen de menselijke geschiedenis zich afspeelt. Bestudeerd wordt vooral hoe sociale en politieke verschijnselen samenhangen met de economische ‘basis’ van elke maatschappij en de verhouding tussen de verschillende sociale klassen.

Homogeniteit

1) Eenzelfde geaardheid 2) Gelijkgeaardheid 3) Gelijksoortigheid 4) Mengsel 5) Ongelaagdheid

Homologeren

Goedkeuren, bekrachtigen.

Homoniem

Woord dat hetzelfde klinkt en net zo wordt geschreven als een ander woord, maar een heel andere betekenis heeft. Voorbeeld: De woorden hof (tuin) en hof (van een vorst) zijn homoniemen.

1) Dubbelzinnig 2) Een woord met meerdere betekenissen 3) Gelijkluidend 4) Gelijkluidend maar met verschillende betekenis 5) Gelijkluidend woord met andere betekenis 6) Gelijknamig 7) Hart en hard 8) Naamgenoot 9) Taalkundige term 10) Woordvorm.

Hydrografie

Een aardkunde die gericht is op het beschrijven van de waterbodem, deel van de aardrijkskunde.
1) Leer van de zee, rivieren, meren etc. 2) Studie van de zeeën 3) Waterbeschrijving

Hydrologie

Een aardkunde die gericht is op de bestudering van het gedrag en de eigenschappen van water in de atmosfeer, op en onder het aardoppervlak.
1) Kennis van het vloeibare water in de aarde 2) Leer van de vloeistoffen 3) Leer van de vochtigheid van de lucht 4) Leer van het grondwater 5) Waterkunde 6) Waterleer

Hydroniem

Een toponiem dat betrekking heeft op een waterloop.

Verwant aan dit onderwerp:

• Woordenboek Bouwkunde
•           ,,             Geloof, mythologie
  
•           ,,             Kunst alg.
•           ,,             Spaans

Naar boven
Spaanse Verhalen. spaanseverhalen.com
Laatst bijgewerkt 2020-11-12

{{Bronvermelding Wikipedia|taal=nl|titel=divers|oldid=divers| datum=divers}}
{{Bronvermelding Website Encyclo.nl|https://www.encyclo.nl/| datum=divers}}
{{Bronvermelding Website MWB mijnwoordenboek|https://www.mijnwoordenboek.nl/puzzelwoordenboek| datum=divers}}
{{Bronvermelding Website Cultureel woordenboek.nl|https://www.cultureelwoordenboek.nl| datum=divers}}
{{Bronvermelding Begrippenbank Bedrijfskunde|https://www.encyclo.nl//Media/Begrippenbank-Bedrijfskunde-Streutker/Begripp| datum=divers}}
{{Bronvermelding Website Woorden.org|https://www.woorden.org/woord/………| datum=divers}

De foto’s zijn gelicenseerd onder  Wikimedia Creative Commons: CC BY 1.0 , CC BY 2.0 , CC BY 2.5 , CC BY-SA 2.0 , CC BY-SA 2.5, CC BY-SA 3.0 , CC BY-SA 4.0 , GNU-licentie voor vrije documentatie of Publiek Domein
Coralma*, is eigen werk dat u terug kunt vinden als een CC BY-SA 4.0 file in Wikipedia Commons, waarmee ik aangegeven heb dat u vrij bent het werk te kopiëren, te verspreiden, te verzenden en om het werk aan te passen.

•   Aguamanile. Auteur – Wikipedia Loves Art participant “team_a
•   Borstwering. Auteur – Pearson Scott Foresman
•   De twee pilaren zijn hier de schildhouders. Auteur – Coat extracted from the flag contributed to Sodipodi’s Clipart Gallery by Pedro A. Gracia Fajardo. Modified by byj to separate central coat of arms. Modified by ManuelGR so it has the colours as defined in es:Escudo de España.
•   Schematisch weergave van een Slenk. Auteur – Fault-Horst-Graben.svg: *Horst_graben.jpg: U.S. Geological Survey