Het koninkrijk Mallorca

Gegevens
Hoofdstad	Ciudad de Mallorca en Perpiñan
Officiële taal Andere talen	Catalaans en Latijns Andalusisch Arabisch, Languedocisch, Provençaals
Religie	Katholiek
Regering	Monarchie
Koning • 1231 – 1276 • 1700 – 1746	… Jaime I de Aragón Felipe V de España
Oppervlakte	10.561 km²
Geschiedenis • Herovering van Mallorca • Decretos de Nueva Planta	… … 1231 25 januari 1715
Oppervlakte • 1239	… 4992 km²
Bevolking • 1239 Bevolkingsdichtheid	… 50.000 10 inw/km²

1231 – 1715

In 1229 veroverde Jaime I ‘el Conquistador’ het eiland Mallorca op de Moorse gouverneur Abu Yahia en richtte hij in 1231 het Koninkrijk Mallorca op waarvan hijzelf koning werd. In de loop der jaren werden ook de andere eilanden veroverd. Ibiza en Formentera in 1235 en Minorca in 1287. Het koninkrijk viel vanaf 1231 tot 1707 onder de Kroon van Aragón en van 1707 tot 1715 onder de monarchie van Spanje.

Het privé koninkrijk Mallorca

In 1260 stierf Alfonso, de eerstgeboren zoon van de koning (die de kroon van Aragon zou erven). Jaime I werd daarmee genoodzaakt een nieuw testament op te stellen waarin hij Mallorca aan zijn zoon Jaime II schonk. Deze beschikking vormt de oorsprong van het privatieve Koninkrijk Mallorca, dat definitief werd gestructureerd in het testament van 1272. Toen Jaime I in 1276 stierf, werden de de koninkrijken Aragón (waaronder ook het graafschap Barcelona viel) en Valencia aan de oudste zoon, bekend als Pedro ‘el Grande’ geschonken, en het Koninkrijk Mallorca aan de daarop volgende zoon, Jaime, die over dit koninkrijk zou regeren onder de naam Jaime II.

Jaime II was een voortvarend vorst en maakte van de Balearen, en vooral van Mallorca en welvarende staat. De piraterij werd verdreven, er verschenen scheepswerven, wapensmeden, weverijen en ook de handel op zee bloeide op. De zeevaarders van Mallorca zakten steeds verder de Atlantische kust van Afrika af en ’s lands cartografen genoten wereldfaam. Ook de bevolking nam toe en dus werden er nieuwe steden gesticht, de kathedraal van Santa María van Palma de Mallorca werd grotendeels voltooid en er werd een begin gemaakt aan de bouw van het kasteel Bellver.

Het koninkrijk Mallorca omvatte de Balearen: Mallorca, Menorca, Ibiza en Formentera, alsmede de graafschappen Roussillon en Cerdanya, de heerlijkheid Montpellier, het burggraafschap Carladés in Auvergne en de baronie Omeladés, grenzend aan Montpellier. Als bezitters van deze continentale heerschappijen waren de koningen van Mallorca vazallen van de koningen van Aragón.

De erfenis van Jaime was weliswaar karig en zwak, van betekenis: het was een strategische mediterrane enclave met het grondgebieden gelegen tussen twee grote koninkrijken, het Frankrijk van de Capetten en de Kroon van Aragón, die ook voortdurend met elkaar in strijd waren. Zich bewust van de kwetsbaarheid van het koninkrijk Mallorca, plande Jaime I de verovering van Sardinië om het bij het nieuwe koninkrijk te voegen. Hij begon ook onderhandelingen om het huwelijk van zijn zoon Jaime met Beatrice van Savoye, dochter van graaf Amadeo van Savoye, te regelen. Geen van de plannen slaagde.

La Lonja in Palma de Mallorca de eerste handelsbeurs ter wereld.

Bij de dood van Jaime I, bracht de koning van Mallorca geen eerbetoon aan Pedro III ‘el Grande’. Deze laatste hield zich bezig met verschillende problemen binnen het koninkrijk, en het duurde tot 1279 vooraleer de Mallorcaanse vorst, die de mislukte adellijke opstand van Roger Bernat de Foix tegen zijn broer had gesteund, ermee instemde te erkennen dat hij zijn landgoederen in leen had van de koning van Aragón. Een van de gevolgen zou zijn dat het koninkrijk Mallorca geen Cortes zou hebben, en dat de koning van Mallorca zich naar die van Aragón zou moeten begeven om de koning van Aragón eer te bewijzen. Door het Verdrag van Perpignan (1279, zie onderaan dit verhaal), het resultaat van de machtsongelijkheid tussen de Kroon van Aragón en het Koninkrijk Mallorca, bleef de politieke en economische controle van Aragón over het Koninkrijk Mallorca gehandhaafd, waardoor de rechtseenheid van de Kroon van Aragón, die door het testament van Jaume I was verbroken, werd hersteld. Dit feit zou de betrekkingen tussen de twee koninkrijken gedurende het hele bestaan van het Koninkrijk Mallorca bepalen. Het ontbreken van Cortes zou later de slechte structurering van een reeds verspreid koninkrijk nog verergeren, aangezien het ontbrak aan een gemeenschappelijke instelling buiten de monarchie.

De privatieve koningen van het Koninkrijk Mallorca

Stamboom van de koningen van Mallorca: koningen van de Kroon van Aragón (in geel), en koningen van Mallorca (in roze). Na Pedro IV werd het koninkrijk Mallorca ingelijfd bij de Kroon van Aragón.

Zie ook: Soevereinen van Mallorca

Jaime I ‘el Conquistador’ (1231 -1276), stichter van het koninkrijk.
Jaime II de Mallorca (1276 – 1285; 1295 1311) tweede zoon van Jaime I. In het midden van de confrontatie tussen de Kroon van Aragón en die van Capet, koningen van Frankrijk, werd Jaime II gedwongen zich in 1279 tot vazal van de koning van Aragón te verklaren (verdrag van Perpignan). Na de verovering van Sicilië door Pedro III ‘el Grande’ sloot Jaime II zich echter aan bij de Capetten toen deze Cataluña binnenvielen. De Aragonese vorsten verwierpen de invasie en begonnen met de verovering van de Balearen (1285). NOTE: Let op dat u Jaime II de Malloca (rood) niet verward met zijn neef en tijdgenoot Jaime II de Aragon (geel).
Alfonso II ‘el Franco’ (1285 – 1291) de Aragón, nam Mallorca (1285) en Ibiza (1286) af van Jaime II, en Menorca (1287) voorgoed van de Moslims (de vorst van Menorca was sinds 1231 een vazal geweest, eerst van Jaime I en daarna van Jaime II). Hij had de Balearen onder zijn controle tot aan zijn dood (1291).
Jaime II ‘el Justo’ (1291 – 1295) de Aragón, broer van Alfonso III ‘el Franco’, aanvaardt het besluit van paus Bonifatius VIII (Verdrag van Anagni, 1295 (zie onderaan dit verhaal)) en geeft alle eilanden terug aan Jaime II de Mallorca. De Aragonese koning wist echter te bewerkstelligen dat het koninkrijk Mallorca een vazal van de koning van Aragón bleef. Jaime de Mallorca zou dit vazalschap alleen erkennen door het Verdrag van Argelers (1298). De continentale gebieden van het koninkrijk (de graafschappen Roussillon en Cerdagne, de heerlijkheid Montpellier) bleven gedurende zijn gehele regering in zijn macht.
Jaime II de Mallorca, die door het Verdrag van Anagni dus in 1295 terug op de troon van het koninkrijk Mallorca was gekomen, regeerde meer dan twee decennia en streefde ernaar de levensvatbaarheid van het koninkrijk te waarborgen. Hij bevorderde een uitgebreide politiek van landbouwkolonisatie, met de oprichting van nederzettingen op het platteland; verhoogde de koninklijke inkomsten; moedigde de oprichting aan van consulaten in Noord-Afrika en het Koninkrijk Granada; creëerde een nieuw monetair systeem voor het koninkrijk; Hij moedigde de oprichting van textielindustrieën aan; vergrootte de koninklijke macht over de adel en de kerk; en bevorderde de bouw van paleizen en kastelen (paleizen-kastelen van Perpignan en Palma de Mallorca –La Almudaina-, de kathedraal van laatstgenoemde, kasteel Bellver). De opening van het proces tegen de Tempeliers en de daaropvolgende onderdrukking van de orde zouden het mogelijk maken beslag te leggen op de inkomsten van de Orde op de eilanden.
Sancho I de Mallorca ook wel bekend als ‘el Pacifico’ (1311-1324). Tweede zoon van Jaime II, erfgenaam na het aftreden van zijn oudere broer Jaime, die toetrad tot de orde der Franciscanen en in 1299 formeel afstand deed van de troon. In het eerste deel van zijn regering zette hij de maatregelen van zijn vader voort om de stabiliteit en levensvatbaarheid van het koninkrijk te waarborgen. Hij ondervond moeilijkheden om de koninklijke macht te behouden tegenover de vraag naar meer autonomie van de stad Mallorca (Palma). Hij ontwikkelde ook een scheepsbouwprogramma, waarvoor hij geld afperste van de Joodse gemeenschap van het eiland. Het tweede deel van zijn regering werd beïnvloed door het gebrek aan kinderen van de koning, een feit waarvan koning Jaime II van Aragón gebruik wilde maken om het koninkrijk Mallorca terug te geven aan de kroon van Aragón. In zijn testament verklaarde hij zijn neef Jaime tot zijn erfgenaam.
De dobler van Jaime III van Mallorca.

Jaime III de Mallorca beter bekend als ‘el Temerario’ (de Roekeloze) (1324-1349). Hij kwam op 9-jarige leeftijd op de troon, zodat een regentenraad de regering van het koninkrijk op zich nam tijdens zijn minderjarigheid. De situatie was moeilijk, omdat Jaime II van Aragón niet ophield met zijn eis om de troon van Mallorca terug te krijgen. In 1325 slaagde de regentenraad erin de koning van Aragón zover te krijgen dat hij afzag van zijn aanspraak op de troonopvolging op Mallorca, na de kwijtschelding van een grote schuld die Jaime bij koning Sancho had aangegaan ter gelegenheid van zijn verovering van Sardinië. Dit feit loste weliswaar het probleem van de opvolging op, maar stortte het koninkrijk in een grote financiële crisis.
Jaime werd gedwongen een volgelingenbeleid te ontwikkelen ten opzichte van dat van Aragón. Zo werd hij gedwongen deel te nemen aan de oorlog met Genua (1329-1336), dat zich vertaalde in het verlies van markten voor het koninkrijk. Men moest zijn toevlucht nemen tot nieuwe belastingen en boetes voor de Joodse gemeenschap, hetgeen echter niet voldoende was om de financiële crisis te boven te komen. Aan de problemen van het koninkrijk leek geen einde te komen, want in 1341 spande Pedro el Ceremonioso de Aragón een proces aan tegen Jaime III om het koninkrijk Mallorca van hem in beslag te nemen. Het proces, onder leiding van koning Pedro, werd in 1343 afgesloten met de veroordeling van Jaime III tot de confiscatie (inbeslagneming) van al zijn goederen. In mei 1343 veroverde Pedro de Balearen-archipel. In 1344, de graafschappen van Roussillon en Cerdanya. Jaime behield alleen zijn Franse bezittingen. Na de verkoop van deze bezittingen in 1349 aan de koning van Frankrijk, vestigde hij zich op Mallorca. De koning werd verslagen en gedood in de slag bij Llucmajor (25 oktober 1349). Het koninkrijk Mallorca werd dus definitief aan de Kroon van Aragón toegevoegd.

Jaime IV de Mallorca (overleden in Soria in 1375) en Isabel de Mallorca, kinderen van Jaime III, waren koningen in ballingschap en maakten aanspraak op de troon van Mallorca, maar tevergeefs.

Oorzaken van het verdwijnen van het private koninkrijk

De verdwijning van het privaat koninkrijk Mallorca was onvermijdelijk in de internationale context van die tijd, die door verschillende, zeer complexe, conflicten werd gekenmerkt:

De Honderdjarige Oorlog tussen Frankrijk en Engeland, waarin Mallorcanen deelnamen aan de zijde van het leger van Filips VI van Frankrijk in de belangrijke Slag van Crécy (1346). (Dit heeft vele mannen het leven gekost)
De Benimerinse Oorlog, waarbij Castilla en de Kroon van Aragón betrokken waren.
Pogingen om de Balearen tot satellietstaat van de Genuezen te maken.

In deze context was het niet mogelijk neutraal te blijven, vooral omdat neutraliteit eerst en vooral kracht vereiste. Dit was niet het geval voor het koninkrijk Mallorca, dat helaas vazalbanden had met de kronen van Frankrijk (via Montpellier) en Aragón. Anderzijds leidden pogingen om de kosten van de handhaving van de neutraliteit te financieren door de belastingen te verhogen tot negatieve reacties van haar onderdanen.

Heraldisch embleem van het Koninkrijk Mallorca in streep en epauletten van paarden bij de begrafenis ter gelegenheid van de dood in 1558 van Karel I van Spanje.

Verdrag van Perpignan

Het Verdrag van Perpignan was een overeenkomst (in het Latijns) tussen de koningen Jaime II de Mallorca (el Prudente’) en zijn oudere broer Pedro III de Aragón, dat op 20 jan. 1279 werd gesloten en waarbij Jaime II ermee instemde hulde te brengen aan de koning van Aragón (zijn leenheer).

Jaime II nam de verplichting op zich om elk jaar voor de Catalaanse rechtbanken te verschijnen, en daar te getuigen dat op het grondgebied van Roussillon en Cerdanya de gebruiken, gewoonten en grondwetten van Barcelona van kracht zouden zijn, en dat in zijn machtsgebieden alleen de munteenheid van die stad zou worden aanvaard. Bovendien werd er, nadat de vrede tussen beide broers was bereikt, een wederzijds defensiepact ondertekend.

Pedro III wilde de door zijn vader, Jaime I de Aragón, opgelegde maatregelen afdwingen zodat zijn broer hem als eerstgeborene zou gehoorzamen. Hij wilde ook de landerijen van zijn vader bijeenhouden door bij zijn broer trouw aan de koning van Frankrijk af te dwingen.

Jaime II ‘el Justo’ of ‘el Prudente’ schreef een geheim aanhangsel bij de testamenten waarin hij de oplegging van het verdrag en derhalve de nietigheid ervan aan de kaak stelde, aangezien het in strijd was met de wil van Jaime I.

Verdrag van Anagni

Het Verdrag van Anagni of de Vrede van Anagni was een overeenkomst tussen paus Bonifatius VIII en de koningen Jaime II de Aragon, Filips IV van Frankrijk en Karel II van Napels die een einde maakte aan verschillende conflicten die waren ontstaan als gevolg van de Aragonese verovering van het koninkrijk Sicilië door Pedro III de Aragon. Bovendien werd het Verdrag van Tarascon bekrachtigd, dat een einde maakte aan de Aragonese Kruistocht. Het verdrag werd ondertekend in de kathedraal van de Italiaanse stad Anagni op 20 juni 1295.

De inhoud van het verdrag

- Het huwelijk tussen Jaime II en Blanche d’Anjou, dochter van Karel II van Napels, werd gearrangeerd.
- Het koninkrijk Sicilië keerde terug naar de Heilige Stoel (Paus Bonifatius VIII).
- Militaire hulp van Jaime II aan Karel II om hem te helpen bij de verovering van Sicilië.
- De pauselijke excommunicatie tegen Jaime II wordt nietig verklaard.
- Erkenning door Frankrijk van de schenkingen van Paus Martinus IV aan Karel van Valois.
- Teruggave van de Balearen aan Jaime II de Mallorca, hoewel ze onder voogdij van de koning van Aragon bleven.
- De Heilige Stoel had arbitrage over de vallei van Arán.
- Gevangenen en gijzelaars die tijdens de oorlog werden genomen, werden uitgewisseld, zowel die van Karel II als die van Jaime II.

Het verdrag voorzag ook in twee geheime clausules:

- Overdracht van Corsica en Sardinië aan Jaime II, maar rekening houdend met zijn toestand als vazalkoninkrijk van de Kerk.
- Militaire hulp van het Koninkrijk Aragón aan de koning van Frankrijk om te vechten tegen Edward I van Engeland.

Consequenties

Het verdrag was welwillend jegens Jaime II, te beginnen met de opheffing van de excommunicatie, vervolgens met de economische voordelen en tenslotte met de mogelijkheid een prinses van de vijandelijke zijde te huwen die hem in staat zou stellen vrede te brengen in zijn koninkrijken.

Het Siciliaanse parlement verwierp echter het verdrag van Anagni en verkoos in 1296 de broer van Jaime II van Aragón, Frederik II van Sicilië, tot koning, die bleef strijden voor de onafhankelijkheid van het eiland tegen de troepen van Anjou en de vloot die door de koning van Aragón was gestuurd om het verdrag te doen naleven. In 1302 moest een nieuw verdrag worden gesloten, de Vrede van Caltabellota, die een definitief einde aan het conflict maakte.

Verwant aan dit onderwerp:

Naar boven
Spaanse Verhalen. spaanseverhalen.com
Laatst bijgewerkt 2021-05-14

Bronvermelding en referenties:
De veelal buitenlandse teksten van wikipedia zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen. Ik heb deze teksten vertaald, gemengd, en vaak aangevuld met eigen kennis en ervaring, opgedaan in de periode dat ik in Spanje woon en aan deze artikelen werk.
Er kunnen ook andere bronvermeldingen zijn opgenomen, dat kunnen zaken zijn die ik, tijdens het onderzoek naar de artikelen, gelezen heb en in deze teksten verwerkt heb.

{{Anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Reino de Mallorca|paginacode=135370023| datum=20210619}}
{{Anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Tratado de Perpiñán (Verdrag van Perpignan)|paginacode=117943964| datum=20210620}}
{{Anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Tratado de Anagni (Verdrag van Anagni)|paginacode=134364173| datum=20210621}}
{{Nederlandse Wikipedia|taal=nl|titel=Koninkrijk Majorca|paginacode= 58647253| datum=20210117}}

De foto’s/afbeeldingen zijn gelicenseerd onder Wikimedia Creative Commons: CC BY 1.0 , CC BY 2.0 , CC BY 2.5 , CC BY-SA 2.0 , CC BY-SA 2.5, CC BY-SA 3.0 , CC BY-SA 4.0 , GNU-licentie voor vrije documentatie of Publiek Domein
Coralma*, is eigen werk dat u terug kunt vinden als een CC BY-SA 4.0 file in Wikipedia Commons, waarmee ik aangegeven heb dat u vrij bent het werk te kopiëren, te verspreiden, te verzenden en om het werk aan te passen.