Het Graafschap Barcelona

Comitatus Barcinonensis Comtat de Barcelona
Frankisch markgraafschap 801 – 1258 (988). Deel van de Kroon van Aragón (vanaf 1162). Behorend tot het Koninkrijk Spanje, vanaf 1716.
Het wapen van de koningen van Aragón

Gegevens
Hoofdstad	Barcelona
Officiële taal	Catalaans; Ocitaans, Latijn
Religie	Rooms-katholiek
Regeringsvorm	Graafschap
Dynastie	niet-dynastiek (801-878) Sunifrieden (8787-1162) Aragón-Barcelona (1162-1410) Trastámara (1412-1516) Habsburg (1516-1700)
Staatshoofd	Graaf

Het graafschap Barcelona was een belangrijke bestuurlijke eenheid. Het kwam min of meer overeen met de huidige provincie Barcelona en werd tussen de 9e en 12e eeuw door de graven van Barcelona werd bestuurd. De oorsprong van dit graafschap vinden we in de 8e eeuw.

Wat u interesseert:

Oorsprong
Het graafschap voor de Kroon van Aragón
Het graafschap in de Kroon van Aragón
De teloorgang van het Graafschap Barcelona

De oorsprong

De drie grote rijken rond 800, Het Byzantijnse Rijk (voortgekomen uit het Romeinse Rijk), het Arabische Rijk, en het Karolingische Rijk.

De moslims hadden in razend tempo de controle over het Iberisch schiereiland en het zuiden van het huidige Frankrijk overgenomen. De noordwaartse expansie van de islam kwam tot stilstand na de slag om Poitiers, dat mede geassocieerd wordt met het begin van de Reconquista. Maar deze overwinning van Karel Martel maakte niet direct een einde aan de islamitische plundertochten in het zuiden van Frankrijk. Deze confrontaties tussen de Franken en de moslimstrijdkrachten leidde aan het einde van de 8ste eeuw tot een defensieve reactie van de Karolingische vorsten, bestaande uit de oprichting van graafschappen zowel in het zuiden van Frankrijk als in het noorden van het huidige Spanje, dat de naam kreeg van Marca Hispánica (Spaanse Mark). Dit was niet iets dat van de één op andere dag verwezenlijkt werd, daar moest flink strijd voor geleverd worden. De Frankische overheersing werd pas echt effectief na de verovering van Gerona (785) en vooral toen, in 801, de stad Barcelona werd veroverd door de koning van Aquitaine Lodewijk de Vrome (of Ludovico Pio) en daarna werd opgenomen in het Frankische koninkrijk, waardoor het graafschap Barcelona, dat afhankelijk was van de Frankische koning (Karel de Grote), werd opgericht. De eerste graaf van Barcelona was Bera (801-820).Aanvankelijk viel het gezag van de graaf bij de plaatselijke aristocratie. Of Bera tot de volksstam behoorde of dat het een Visigoot was is niet helemaal duidelijk. Wat wel duidelijk was, was dat de politiek van Bera erop gericht was om de vrede met Al-Ándalus te bewaren en dat leidde ertoe dat hij werd beschuldigd van verraad aan de koning. Volgens Visigotische tradities werd hij verplicht te duelleren. Dit duel verloor hij en dus werd Bera verbannen en ging de regering van het graafschap over op Frankische edelen, zoals Rampón of Bernardo de Septimania. Tot de Visigoten in 844 het vertrouwen van Karolingische koninkrijk hadden herwonnen en Sunifredo I de Urgel-Cerdaña tot graaf van Barcelona benoemde. Daarna verzwakte de macht van de Frankische koningen over de graafschapen van de Marca Hispánica, die autonomie uiteindelijk consolideerde door het bevestigen van de erfenisrechten van de adellijke families van de graafschappen. Deze trend ging gepaard met een proces van eenmaking van de graafschappen tot grotere en meer machtige politieke entiteiten. Graaf Wifredo el Velloso (840-897), zoon van Sunifredo, en laatste door de Frankische koningen benoemde graaf, was degene die hiermee aanving door een aantal graafschappen onder zijn bevel te verzamelen en deze als erfenis aan zijn zonen doorgaf. Hoewel zijn nalatenschap verdeeld werd onder zijn kinderen, bleef het hart, gevormd door de graafschappen Barcelona, Gerona en Osana, een eenheid. Sommige historici, zoals Ramon Martí, afvragen zich af of Gerona aanvankelijk wel onder de controle van de zonen van Wifredo viel, zij suggereren dat het huis van Ampurias tot 908 het graafschap domineerde.

Het graafschap voor de Kroon van Aragón

Ramón Borrell, graaf van Barcelona, Gerona en Osona.

In de loop van de 10e eeuw hebben de graven van Barcelona hun politieke gezag versterkt en zich geleidelijk aan onttrokken aan de invloed van de Franken. In 985 werd Barcelona, onder leiding van Almanzor, aangevallen en in brand gestoken door de moslims. Barcelona werd op dat moment geregeerd door graaf Borrell II die toen zijn toevlucht in de bergen van Montserrat zocht, in afwachting van de hulp van de Frankische koning, maar de geallieerde troepen kwamen niet opdagen, wat grote onrust veroorzaakte. In 988 eindigt de Karolingische dynastie in het Frankische koninkrijk en werd het vervangen door de Capet-dynastie. Borrell II moest een eed van trouw afleggen aan de nieuwe Frankische koning, maar er zijn geen gegevens dat de graaf van Barcelona gehoor gaf aan de oproep, aangezien de Frankische koning naar het noorden moest om een conflict op te lossen. Dit is geïnterpreteerd als het startpunt van de feitelijke onafhankelijkheid van het graafschap. Graaf Ramón Borrell, zoon van de vorige, regeert al als soeverein met al zijn bevoegdheden, zoals de vrije beschikking over het fiscale erfgoed, het verlenen van privileges en het slaan van valuta met zijn beeltenis en naam, Raimundus.

Vervolgens groeit het graafschap Barcelona, met de opeenvolgende graven, in belang en territorium. Het absorbeerde andere graafschappen van het Marca Hispánica en breidde zich langzaam uit naar het zuiden dankzij de veldslagen tegen al-Ándalus en de herbevolking van gebieden zoals Tarragona en het omliggende platteland.

Na de regering van Ramón Borrell, volgt zijn zoon Berenguer Ramón I hem op, maar deze is qua persoonlijkheid veel zwakker dan zijn vader. Hij werd gedomineerd door de energieke figuur van zijn moeder Ermesenda de Carcasona. Met Ramón Berenguer I (zoon van Berenguer Ramón I) werd de macht van het graafschap hersteld en versterkt. Hij onderwierp de edele Levantijnen van de Penedès, sloot allianties met de graven van Urgel en Pallars, verwierf de graafschappen Carcassonne en Rasez, werd een verstotene van de Taifas van Lleida en Saragossa en vernieuwde de rechtsgrondslagen van het graafschap door te beginnen met de samenstelling van de Usatges de Barcelona, een geheel van bepalingen, gebruiken en tradities die de basis vormde van de Catalaanse grondwet (11 eeuw) en in de daarop volgende jaren zouden worden uitgebreid. In de Usatges wordt de soeverein, d.w.z. de graaf van Barcelona, bij verschillende gelegenheden aangeduid als prins (prins), en de graafschappen Barcelona, Gerona en Osona worden principatus (vorstendom) genoemd.

In zijn testament besloot Ramón Berenguer I zijn territoria niet te verdelen, maar ze in condominium door te geven aan zijn twee tweelingzonen, Ramón Berenguer II en Berenguer Ramón II.

Na de crisis veroorzaakt door de moord op Ramón Berenguer II, en de beschuldiging van broedermoord tegen zijn broer, die stierf in de Eerste Kruistocht, was de zoon en opvolger van de omgekomen Ramón Berenguer II, Ramón Berenguer III, in staat om de grenzen van het graafschap te consolideren en uit te breiden. Hij veroverde een deel van het graafschap Ampurias en, aan het hoofd van een brede coalitie, ondernam hij ook de verovering van Mallorca, verteld in het Pisaanse document Liber maiolichinus (1117), waarin Ramon Berenguer III als Dux Catalanensis (Catalaanse Hertog) en catalanicus heros (Catalaanse held) wordt vernoemd, terwijl zijn onderdanen Christicolas Catalanensesque (christenen en Catalanen) worden genoemd, in wat wordt beschouwd als de oudste documentaire verwijzing naar Cataluña. De graaf moest echter zijn veroveringen opgeven in het licht van de opmars van de troepen van Almoraviden naar het schiereiland. Hij erfde ook de graafschappen Besalú en Cerdaña, dat geleidelijk aan een territoriale ruimte vormde dat sterk lijkt op dat van het zogenaamde Cataluña Vieja (Oude Catalonië), maar ook rukte hij op naar Lérida en herbevolken de grensgebieden zoals de stad Tarragona, en deze als bisschopszetel in ere hersteld. Hij breidde ook zijn trans-Pyreneese domeinen uit door het graafschap Provence op te nemen dankzij zijn huwelijk met de gravin Dulce.

Het graafschap binnen de Kroon van Aragón

Het graafschap Barcelona binnen het Koninkrijk Aragón. (Voor meer scherpte klik op de afbeelding)

Het huwelijk van Ramón Berenguer IV de Barcelona en Petronila de Aragón, erfgename van de troon van Aragón, vormt echter een dynastieke verbintenis tussen de graafdynastie van Barcelona en het koningshuis van Aragón dat ondergeschikt is aan het tweede. Ramón Berenguer IV, drieëntwintig jaar ouder dan Petronila, regelde het huwelijk toen ze amper een jaar oud was, en ontving zo een heel koninkrijk als bruidsschat van de viering van het huwelijk in 1150. Ramón Berenguer IV was, tot zijn dood, graaf van Barcelona en prins van Aragón. De zoon van beide, Alfonso II, was koning van Aragón en op zijn beurt Graaf van Barcelona was, titels die vanaf dat moment door alle koningen van de Kroon van Aragón zullen worden geërfd. Elk van de gebieden die deze unie zullen vormen, zal zijn eigen gewoonten, tradities en munteenheid behouden en op termijn zijn eigen overheidsinstellingen in het leven roepen.

Standbeeld van Ramón Berenguer IV in het Retiro park van Madrid.

De scheiding de jure van het graafschap van de Franse monarchie werd in het Verdrag van Corbeil (1258) verkregen door koning Jaume I, die op dat moment koning van Aragón, Valencia en Mallorca was, evenals de graaf van Barcelona. Volgens dit verdrag heeft Jaume I afstand gedaan van zijn rechten op de verder naar het noorden gelegen gebieden in de Roussillon, Conflent en Cerdagne, met uitzondering van de Heerlijkheid van Montpellier dat hij van zijn moeder had geërfd (later werd dit in 1349 door Jaume III de Mallorca aan Frankrijk verkocht), terwijl de koning van Frankrijk, Lodewijk IX, afstand deed van de graafschappen verder naar het zuiden gelegen, waaronder Barcelona.

Het voortbestaan van de specificiteit van de provincie Barcelona binnen de Kroon van Aragón komt onder meer tot uiting in ceremoniële gebaren. Zo, zoals geciteerd in de Kroniek van Ramon Muntaner, ontving koning Pedro el Grande ter gelegenheid van zijn intrede in Barcelona in 1283 “la garlanda d’on fo coronat comte de Barcelona e senyor de tota Catalunya” (de krans waarmee de heer van heel Cataloña tot graaf van Barcelona werd gekroond), en jaren later eiste de Consejo de Ciento (Raad van Honderd) dat koning Martín el Humano bij het bezoek dat hij in 1400 aan de stad zou brengen met koningin Maria, “zou hij geen kroon dragen”, maar de krans of diadeem die de graven van Barcelona hadden gedragen “abans que el comptat de Barcelona fos unit al regne d’Aragó” (voordat het graafschap Barcelona werd verenigd met het koninkrijk Aragón).

Als gevolg van het Caspe-compromis ging het dragen van de titel van het graafschap over op de Trastamara-dynastie, oorspronkelijk uit Castilla, door de kroning van Ferdinand I de Aragón. Later zou de dynastieke unie tussen de kronen van Castilla en Aragón natuurlijk leiden tot de opname van het graafschap in de door de Habsburgers geregeerde gebieden.

Graafschappen die uiteindelijk tot het graafschap van Barcelona hoorde

- - - Het graafschap Barcelona.
    - Het graafschap Berga (onafhankelijk tot 1117; geannexeerd door Barcelona).
    - Het graafschap Besalú (onafhankelijk tot 1111; geannexeerd door Barcelona).
    - Het graafschap Cerdaña (onafhankelijk tot 1117; geannexeerd door Barcelona).
    - Het graafschap Conflent (onafhankelijk tot ca. 897; geannexeerd door Cerdanya).
    - Het graafschap Ampurias (onafhankelijk tot 1325; geannexeerd door de kroon van Aragon).
    - Het graafschap Girona (verenigd met Barcelona vanaf het einde van de 9e eeuw).
    - Het graafschap Manresa (altijd ondergeschikt aan Barcelona).
    - Het graafschap Osona (altijd ondergeschikt aan Barcelona).
    - Het graafschap Ribagorza (onafhankelijk tot 1045; geannexeerd door het Koninkrijk Aragon).
    - Het graafschap Pallars (in 1110 verdeeld in twee graafschappen: Pallars Jussá (geannexeerd door Barcelona in 1193) en Pallars Sobirá (onafhankelijk tot 1484); nominaal vazal van Barcelona of Aragón).
    - Het graafschap Roussillon (onafhankelijk tot 1172; geannexeerd door de kroon van Aragon).
    - Het graafschap Urgel (de facto onafhankelijk tot de annexatie door Jaume d’Urgell in 1413).

De teloorgang van het graafschap van Barcelona

Ondanks de band van het graafschap met de Spaanse monarchie bleef het eigen recht van het graafschap Barcelona van kracht totdat dit in 1714 met de Dercretos de Nueva Planta werd afgeschaft, na de Spaanse Successie-oorlog. Sindsdien is het graafschap niet langer een aparte politieke en juridische entiteit en de politieke ruimte van het huidige Cataluña zou pas als zodanig worden geherdefinieerd door de grondwet van de Mancomunitat de Catalunya (1914-1925) en later als de comunidad autónoma van Cataluña, op basis van de statuten van de autonomie van 1932, 1979 en 2006.

Aan de andere kant bleef de soevereine titel van graaf van Barcelona gekoppeld aan de houder van de Spaanse kroon. Juan de Borbón gebruikte het bij voorkeur als hoofd van het Huis van Bourbon en bleef het gebruiken tot aan zijn dood nadat hij afstand had gedaan van zijn dynastieke rechten ten gunste van zijn zoon Juan Carlos I, waarna hij terugkeerde naar de kroon. Het is momenteel een van de titels van koning Felipe VI.

Meer over dit onderwerp:

Marca Hispánica
Graafschap Aragón

Naar boven
Spaanse Verhalen. spaanseverhalen.com
Laatst bijgewerkt 2020-09-30

Bronvermeldingen

{{anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Condado de Barcelona| oldid=126546321| datum=20200926}}
{{Bronvermelding Nederlandse Wikipedia|taal=nl|titel=Graafschap Barcelona|oldid=57136768| datum=20200927}}
{{Bronvermelding Nederlandse Wikipedia|taal=nl|titel=Karel de Grote|oldid=57135041| datum=20200927}}
{{Bronvermelding El Blog Condado de Castilla.es|https://www.condadodecastilla.es/personajes/rostan-o-rostany/| datum=20200927}}
{{anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Berenguer Ramón I| oldid=128471385| datum=20200928}}
{{anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Ramón Berenguer I| oldid=125118653| datum=20200928}}
{{anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Liber maiolichinus| oldid=119517156| datum=20200929}}
{{anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Señorío de Montpellier| oldid=118774729| datum=20200929}}