Het graafschap Aragón (c.802-1035)

---

Het graafschap Aragón was een staat die aan het begin van de 9e eeuw n. Chr. ontstond in de bergachtige strook van het centrale deel van de Pyreneeën die de valleien van Ansó, Hecho en Aragón omvatte. Het graafschap Aragón en de andere graafschappen van de Marca Hispánica zijn ontstaan omdat de Karolingische dynastie er duidelijk belang bij had haar zuidelijke grens te beschermen tegen mogelijke moslimaanvallen.

Hoewel het aanvankelijk onder de voogdij van de Frankische koningen stond, brak het, toen het zich langs de bovenloop van de rivier Gallego verspreidde, los van de Karolingische imperium en trok het meer naar de zijde van de  Pamplonische heersers. 

Wat interesseert u het meest:

• Politiek
• Religie en cultuur
• Economie en samenleving

Toen de mannelijke lijn van opvolging van de graven van Aragón werd onderbroken en de erfgenaam van het graafschap, Andregoto Galíndez, trouwde met de koning van Pamplona. García Sánchez I, liet hij hun zoon, Sancho Garcés II, bij de opvolging van zijn vaders troon, in 925, hem de titels dragen van de koning van Pamplona en graaf van Aragón.

Deze titels waren tot het jaar 1035 verenigd, hoewel Sancho ‘el Mayor’ deze landen via zijn testament verdeelt onder zijn kinderen erft Ramiro I de Aragon de titel van graaf, dat hem ondergeschikt maakte aan zijn halfbroer koning García Sánchez III de Pamplona. Ramiro veroverde uiteindelijk de graafschappen Ribagorza en Sobrarbe, op zijn halfbroer Gonzalo en later handelde hij onafhankelijk van het vazalschap de jure dat hij verschuldigd was aan de koning van Pamplona. ​​Vanaf dat moment handelde hij onfahankelijk als koning in Aragón. Zijn zoon Sancho Ramírez tekende als ‘zoon van de koning’ en later beschouwde de geschiedschrijving Ramiro I als de eerste koning van Aragón met de naam Ramiro I de Aragón en initiator van zijn dynastie, Ramírez de Aragón genaamd.

De politiek

---

Ondanks de verovering van het Iberisch schiereiland door de Islam, werden de Pyreneese valleien van het grondgebied dat nu Aragón vormde niet erg effectief gedomineerd door het Andalusische bestuur. Al in het midden van de 7e eeuw n. Chr., na de overwinning van Poitiers, werd het graafschap Aragón opgericht als een van de Karolingische demarcaties. Ingesteld door de Franken werden als een soort borstwering tegen de islamitische agressies, aangezien de Mohammedaanse beschaving in dit gebied de nabijgelegen steden Huesca en Boltaña domineerde. In het noorden, in een gebied dat wordt begrensd door de loop van de rivier Aragón en Aragón Subordán, en in de valleien van Hecho, Ansó en Canfranc, ontstond aan het begin van de 9e eeuw n. Chr. een gebied dat werd bestuurd door Aureolo, een graaf uit de regio die in 809 stierf. Na zijn dood ontstond er een machtsvacuüm dat door moslims werd gebruikt om bolwerken van het Marca Hispánica te herwinnen.

Oriol werd opgevolgd door Aznar Galindez I onder de bescherming van Karel de Grote en in 828 bereikte de plaatselijke magnaat de onafhankelijk. Hij werd “Graaf van Aragon” genoemd en was de eerste van een dynastie die in de eerste helft van de 9e eeuw zijn heerschappij over de valleien van Tena en Aurin en het bovenste bekken van de Gállego uitbreidde.

Het bewind van Aznar Galindez I had echter geen continuïteit, aangezien zijn schoonzoon, Garcia ‘el Malo’, zoon van Galindo Belascotenes en getrouwd met Matrona, in opstand kwam tegen Aznar (mogelijk als gevolg van de expansionistische gretigheid van de graaf van Aragón over het naast gelegen graafschap van Sobrarbe, dat geregeerd werd door García ‘el Malo’) en hem onteigend, totdat de zoon van de verdreven Aragonese graaf, Galindo Aznárez I, met de hulp van García Iñiguez de Pamplona weer aan het hoofd van het graafschap Aragón verscheen.

In de 10e eeuw trouwde Andregoto Galindez, dochter van Galindo II Aznárez, met de koning van Pamplona, García Sánchez I. Hun zoon, Sancho Garcés II, erfde het koninkrijk Pamplona van zijn vader en het graafschap Aragon van zijn moeder in 970, wat aangeeft dat de Aragonese wet de overdracht van het Huis via de vrouwelijke lijn al toestond.

Pamplona en Aragón zouden tot 1035 verenigd zijn, toen Sancho III ‘el Mayor’ bij zijn dood, het graafschap Aragón aan zijn zoon Ramiro I gaf, die zich uiteindelijk onafhankelijk maakt van het vazalschap de jure dat hij aan zijn broer García Sánchez III de Pamplona moest verlenen. De opvolger was zijn zoon Sancho Ramírez die het Koninkrijk Aragon van zijn vader overneemt.

Religie en cultuur

---

Het eerste bisdom van het graafschap Aragón is gedocumenteerd in de 10e eeuw. De bisschop van Pamplona wijdt Ferriolo in die zetel betrekt in San Adrián de Sásave. Tot die tijd waren de Aragonezen afhankelijk van de Mozarabische bisschop van Huesca of de bisschop van Pamplona.

Veel relevanter waren de kloosters, die niet alleen de kerkelijke aspecten verwoordde, maar ook een belangrijk deel van de politieke, sociale en culturele verwoording van het grondgebied vertegenwoordigde.

In feite is het Aragonese graafschap gevormd rond het klooster van San Pedro de Siresa dat rond 820 is gesticht en werd bestuurd door de abt Zacarías. Het was een belangrijk cultureel centrum dat meer dan honderd monniken telde. Na een bezoek in 852 heeft Eulogio van Córdoba tijding gegeven aan Guilesindo van Pamplona over de pracht en praal van het klooster en zijn bibliotheek.

San Eulogio vond in dit klooster werken van Grieks-Latijnse afkomst die men in Kalifaat van Córdoba niet had. Onder de Latijnse poëzie vond hij werken van het belang van de Aeneis – het hoogtepunt van de Latijnse epische literatuur -, satires van Persius en Juvenalis, en Latijnse werkjes van Porphyrius, epigrammen (korte, bondige gedichten) van Adhelelmo, odes van Horatius en fabels van Avianus, die vanaf dat moment deel uitmaakten van de Andalusische Hispanic cultuur. Hij noemt ook monumenten van de patristiek, zoals De civitate Dei (De Stad van God) van Agustinus van Hippo, katholieke hymnen en andere didactische werken.

In de loop van de 9e en 10e eeuw werden in Aragón verschillende kloostergroepen ontwikkeld die gebieden met een opmerkelijke extensie in hun domein hadden opgenomen. Zowel de Mozarabische als de Karolingische tradities worden in hun regels nageleefd. Pas in de 11e eeuw, met de stichting van het koninkrijk, drong de invloed van de Romeinse rite door tot de Aragonese abdijen. Zowel Karolingische als Visigotische brieven werden gebruikt in hun scriptoria, en de fabrieken van hun kerken zouden mozarabische elementen van mosliminvloed combineren met andere moeilijk toe te wijzen pre-Romaanse kenmerken.

Andere belangrijke kloosters waren die van San Martín de Cillas (eerste helft van de 9e eeuw, gelegen aan het begin van de Ansó-vallei, op korte afstand van de Foz de Biniés; die van San Julián de Navasal, aan de kop van de Hecho-vallei; San Martín de Cercito (Acumuer-vallei, ten westen van de provincie Aragonese) en de eerder genoemde San Adrián de Sásave, gesticht in de late 9e eeuw en gelegen in de Borau-vallei, die aan het begin van de volgende eeuw het eerste bisdom van Aragon zou worden.

Economie en samenleving

---

De economie van het graafschap Aragón was in eerste instantie zeer sober, gebaseerd op de teelt van tarwe, gerst en haver in de weinige teeltgebieden die de smalle valleien van de Pyreneeën bieden, en op de veeteelt, de belangrijkste hulpbron van deze zelfvoorzienende economie. Er werden ook wijnstokken verbouwd, hoewel die schaars waren vanwege het ongunstige klimaat in de bergen, omdat de christelijke religie wijn als basisproduct in haar culturele traditie heeft.

De industriële activiteit werd gereduceerd tot de onmisbare behoeften van de bevolking, met een ambachtelijke en familiale productie die voornamelijk gewijd was aan arbeidsgereedschap en persoonlijke bezittingen.

De bevolking leefde in kleine dorpen en zelfs in geïsoleerde huizen (wat best riskant was in die tijd), maar ook onder de beschutting van forten en kloosters. Pas aan het einde van de 9e eeuw begonnen bepaalde veranderingen op te treden, als gevolg van de ontwikkeling van de oorlogseconomie in het grensgebied. Naarmate de kracht van de oorlog toenam, ontstonden er heren die kastelen en ommuurde steden domineerden, waardoor er een sociale hiërarchie ontstond met een typisch feodaal karakter. Deze magnaten verzamelden land en mensen en gaven een economische impuls aan de gebieden die ze verdedigden en exploiteerden; een soortgelijke activiteit werd ontwikkeld door de kloosters, waarvan de monniken niet aarzelden om de oorlogsactiviteit in stand te houden en te bevorderen.

In ieder geval werd het graafschap Aragón gedomineerd door kleine landeigenaren en een maatschappij waarin, op een paar dozijn magnaten na, niet veel sociaal-economisch verschil tussen mannen bestond. De ontwikkeling van het feodalisme in de oostelijke graafschappen Ribagorza en Pallás was opmerkelijker, sterk beïnvloed door het graafschap Tolosa en de Frankische monarchie. In ieder geval is de evolutie van de 10e eeuw naar de 11e eeuw in overeenstemming met het grotere belang van de krijgersactiviteit, met de daaruit voortvloeiende toename van heren en ridders, die met de oprichting van het Koninkrijk Aragón een basis zouden vormen van baronnen en rijke mannen die de Aragonese politiek gedurende de hele Middeleeuwen zouden domineren.

We kunnen niet spreken over stedelijke vestigingen in de 9e en 10e eeuw. Jaca, die de eerste stad van het koninkrijk zou zijn, kende zijn opmerkelijke groei pas in de 11e eeuw, met de bouw van de kathedraal, zijn rol als kruispunt op de weg naar Santiago, en de ontvangst van het Handvest van Jaca (Fuero de Jaca, 1077, handvest dat bepaalde privileges gaf aan de stad en haar bewoners) waardoor het een aantal vrije burgers, kooplieden in ambachtslieden kon aangetrokken, al met al een sterke steun van de eerste koning van Aragón, Sancho Ramírez.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • • • • • • Kroon van Aragón
                  • Koninkrijk Aragón
                  • Koningen van Aragón