De Oretanos (7e eeuw v. Chr. tot 90 v. Chr.)

---

De grootste stad in Oretania was Cástulo. Het volk, dat afkomstig was uit de Sierra Morena en de rand van de zuidelijke hoogvlakte, beheerste een gebied met grote nederzettingen van meer dan 10 hectare groot, zoals Sisapo (La Bienvenida), Lacurris of Larcuris (Alarcos – Ciudad Real) of Cerro de las Cabezas (Valdepeñas), alsmede grote delen van het schiereiland en de verbindingswegen. Sommige van de namen van hun leiders of stamhoofden zijn bewaard gebleven, zoals Orissón, de enige krijger die erin slaagde de Carthagers bij Heliké met een merkwaardige list te verslaan (zie Dood van Almílcar Barca). In ieder geval in latere tijden kunnen zij onder de heerschappij van één enkele heerser hebben gestaan, hetgeen Hannibals huwelijk met de Oretaanse prinses Himilce, dochter van de koning van Cástulo, Mucro, zou verklaren. De intense Iberianisering van de Oretans vond reeds plaats in de Oriëntaliserende periode, te oordelen naar hun aardewerk. Hun heiligdommen zijn de rijkste in de Iberische wereld. In Alarcos zijn stèles gevonden met zoömorfe figuren (dierachtige figuren), en er was kunst van hoge kwaliteit ten dienste van de verfijnde en machtige elites, zoals blijkt uit de keramiek, bronzen en zelfs zilveren schatten, zo gebruikelijk in het Sierra Morena gebied. En in Castellar (Jaén) zijn in het belangrijke heiligdom van de Cueva de la Lobera meer dan 3.000 Iberische votiefoffer gevonden.

Maar de grootste belangstelling van de Oretanos ging uit naar hun bemiddelende rol in de transcultureleprocessen die in deze landen plaatsvonden door de overdracht van culturele en etnische elementen tussen Turdetanen, Bastetanen, Contestanen, Carpetanen, Vetonen, Lusitaniërs en Kelten. Aan de ene kant verklaard dit hun vroege en diepgaande Iberianisering, aan de andere kant waren zij intens Keltisch. Dit verklaart enkele historische verwarringen zoals:

• Dat de stad met de Keltische naam Mirobriga (bij Capilla, Badajoz) door Plinius de Oudere wordt beschouwd als Thurdula en door Ptolemaeus bij één gelegenheid als Turdetan en bij een andere als Oretan.
• De verwarring tussen twee aan elkaar grenzende Mentesas (Oretana en Bastetana) die respectievelijk door Plinius en Ptolemaeus verzwegen en vernoemd worden, beide met toponiemen van twee verschillende volkeren, maar gelegen in Oretania, is nog een voorbeeld van het complexe etnische mozaïek van deze gebieden.
• Hetzelfde kan worden afgeleid uit de verwijzing van Plinius naar het feit dat de Kelten van Beturia, dat met dezelfde landen overeenkomt, afstamden van de Keltiberiërs van Lusitania.
• Er is ook enige verwarring met de stad Laminium, die door Ptolemeus als Carpetan wordt beschreven, terwijl zij, ongeacht waar zij ligt, Oretan moet zijn geweest.
• Tenslotte verwijst Plinius naar de eponiem stad als Oretum Germanorum, hetgeen de aanwezigheid lijkt te bevestigen van Keltische elementen die op verschillende, maar waarschijnlijk latere tijdstippen in deze gebieden infiltreerden, door middel van veeteelt, mijnbouw, het gebruik van huurlingen en, tenslotte, als een heersende klasse.

Op grond van deze situatie zou men kunnen zeggen dat er twee Oretanias waren aan beide zijden van de Sierra Morena:

• Eén, ten zuiden van Sierra Morena, van zuiver Iberische etniciteit, met als hoofdstad Cástulo.
• Een andere, meer naar het noorden, dat meer beïnvloed is door de Oretani Germani (Oretani Germani), van Keltische invloed.

De Sierra Morena, dat meer was dan een grens, was een bergachtige lijn van ontmoeting die beide etnische groepen verenigde dank zij het bestaan van talrijke heiligdommen in de nabijheid ervan die pelgrimstochten naar het gebied dwongen. In de klassieke bronnen werd reeds onderscheid gemaakt tussen twee Oretanias: Plinius de Oudere citeerde: Oretani qui et Germani cognominantur (N.uh. 3, 25, hierboven geciteerd). Polybius maakte ook onderscheid tussen deze twee Oretanische stammen, verwijzend naar sommige Iberische Oretaniërs ten zuiden van de Sierra Morena. Ptolemaeus vermeldde ook een Germaans Oretania in het noorden (2,6,58). Er zij ook op gewezen dat diezelfde klassieke auteurs het gebied dat Oretania zou omvatten tot de Keltiberische volkeren hebben gerekend, bijvoorbeeld in deze passage uit :

Als u de Idubeda passeert, bereikt u onmiddellijk Celtiberia, dat groot en ongelijk is, grotendeels ruig is en wordt overspoeld door rivieren, aangezien de Anas door deze regio loopt.                                                                                                                                                                                           Strabo 3, 2.11

In dezelfde passage wordt verwezen naar het feit dat deze rivier haar bron had in Celtiberia (de rivier Anas, Guadiana), in de buurt van de Lagunas de Ruidera.

Posidonius verwees ook naar de rivier Anas en de Taag (Tajo) die door Celtiberia stroomt:

De Pyreneeën zouden Gallië scheiden van Iberië en Celtiberia, het gebied waar de Anas en de Taag doorheen stromen (5, 35).

Ook hier zouden de Carpetanen tot de Keltiberische volkeren worden gerekend. De historicus Gregorio Carrasco voegt er zelfs aan toe dat de Oretanos een belangrijk deel van Celtiberia zouden kunnen uitmaken, aangezien in het reeds beroemde citaat van Plinius de Oudere enkele elementen staan die nader bestudeerd zouden moeten worden: Oretani qui et Germani cognominantur, caputque Celtiberiae. Voor Carrasco zou deze “caputque Celtiberiae” eigenlijk “caput quae Celtiberiae” zijn, dat wil zeggen, caputque zou een samentrekking zijn van caput quae om ruimte te besparen, aangezien er in de hele tekst veel meer samentrekkingen en doorhalingen van letters voorkomen, aangezien de originele tekst niet bewaard is gebleven en wat we nog hebben zijn twee transcripties uit de 9e en 10e eeuw, zodat de tekst zinvol zou zijn en de vertaling zou zijn: Oretanos a los que se apoda Germanos, cabeza de Celtiberiae (Oretanos bijgenaamd Germanos, hoofd van Celtiberia).

Het grondgebied van dit Germaanse Oretania zou ten noorden van de Sierra Morena liggen, in de provincies Ciudad Real, ten noordoosten van Badajoz en ten westen van Albacete; het Iberische Oretania daarentegen zou ten zuiden van de Sierra Morena liggen.

De hoofdstad van de Iberische Oretans zou Cástulo zijn (bij het huidige Linares), terwijl die van de Germaanse Oretans Oretum Germanorum (Granátula de Calatrava) zou zijn, andere belangrijke steden zijn Gemella Germanorum (Almagro), Miróbriga (Capilla), Lacurris (Alarcos, bij Ciudad Real), Sisapo (La Bienvenida), Laminium, Mentesa Oretana (Villanueva de la Fuente), Mentesa Bastia (La Guardia de Jaén), Aurgis of Puente tablas (de stad Jaén), Baecula, (santo tome), Iltiraka (Úbeda), Obulco, (Porcuna), Toya (Peal de Becerro), Cerro del Pajarillo (Huelma), enz.

Van de grote stad Cerro de las Cabezas in Valdepeñas (Ciudad Real) is het niet mogelijk geweest om te ontcijferen welke stad het zou zijn, hoewel het belang ervan enorm was, aangezien de bevolking er naar schatting 1,% van het gehele Iberische schiereiland vertegenwoordigde en het nooit geromaniseerd of gearabiseerd is geweest.

De Oretanen versloegen de Carthaagse Hamilcar rond 229 v.Chr., toen deze Helike belegerde (stad van onbekende ligging; men denkt o.a. aan Elche de la Sierra). Himilce, dochter van de Oretaanse stamhoofd Castulo, trouwde met Hannibal om een pact tussen de Oretanos en de Puniërs te bezegelen, in het kader van het Ebro-verdrag tussen Romeinen en Puniërs.

Oretania

---

De voor-Romeinse Iberische (Kretenzische) enclaves waren heuvelvestingen (oppidum, in de praktijk authentieke stadstaten, die zich in tijden van crisis tegenover een superieure koning moesten organiseren in confederaties. Het wordt vermeld in verschillende klassieke bronnen (Strabo, Polybius en Ptolemaeus); die vertellen over het sterke verzet van de Oretanos tegen de Carthagers Hamilcar Barca en Asdrubal de Schone; totdat Hannibal Barca erin slaagde met de prinses Himilce te trouwen en Oretania bij zijn bezittingen te voegen (zie: Geschiedenis).

In het noordelijke gebied, het Germaanse Oretania, was de hoofdstad Oretum of Oretum Germanorum (Granátula de Calatrava), dat zijn naam geeft aan het hele Oretiaanse gebied, en de dichtstbevolkte stad was Cerro de las Cabezas (Valdepeñas), waarvan de inwoners 1% van de bevolking van het hele Iberische schiereiland uitmaakten. Ook vermeldenswaard waren: Gemella Germanorum (Almagro), Larcurris (Alarcos) dat tot de gemeente Ciudad Real behoort, en Mentesa Oretana (Villanueva de la Fuente) als de belangrijkste stedelijke centra.

Orissia (het huidige Vilches) was de belangrijkste stad in het zuidelijke deel, die zijn naam gaf aan het Orissische volk, totdat het door de Romeinen werd uitgeroeid (90 v. Chr.). Vilches en de brug van Vadollano (een van de best bewaarde Romeinse bruggen) waren van groot belang omdat zij deel uitmaakten van de Herculesroute, die Lucentum (Alicante) en Cartago Nova (Cartagena) verbond met de streek van Oretania. Later was Cástulo (Linares) de hoofdstad van de regio, en andere belangrijke steden waren Tugia (Martos), Toya (Peal de Becerro), Ipolca (Porcuna), Iliturgi, (Mengíbar), Iltiraka (Úbeda), Orongi (Jaén)… Opvallend is de mijnbouwrijkdom van het gebied, die de handel met de Feniciërs en de Carthagers stimuleerde. Later werd het een van de bevoorradingscentra van Rome, waaraan het mineralen en olie leverde. Het gebied was weinig geromaniseerd, maar het aanleggen en onderhouden van verbindingswegen werd als nergens anders in Hispania bevorderd om de export van zijn producten te vergemakkelijken.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • • • • • • Keltiberiërs
                  • Olcaden