We noemen de 12e eeuw ook wel de ‘eeuw van het Feodalisme’. Het zijn de Hoge Middeleeuwen. In de twaalfde eeuw, was godsdienst de as waar alle belangrijke gebeurtenissen in Europa om draaide. De Tweede Kruistocht en de Derde Kruistocht, vonden plaats. De Tweede Kruistocht was een mislukking en de derde had een relatief succes doordat er maar weinig kruisvaarders aan deelnamen. Deze veoverde de steden van San Juan de Acre en Jaffa en het eiland Cyprus . De derde onderscheidt zich ook als de botsing van drie van de grootste militaire genieën van de Middeleeuwen , Richard I , beter bekend als Richard Leeuwenhart, Frederik Barbarossa, de oprichter van het Heilige Roomse Rijk en Saladin, een geweldige Saraceense leider. Vrede kwam er in 1192, toen Ricard en Saladin het erover eens waren dat Jeruzalem onder moslimcontrole zou blijven, hoewel vrije toegang voor christelijke pelgrims zou worden toegestaan.

Verkeer tussen oosten en westen

Opkomst van de Republiek Venetië en de Republiek Genua. Voor het eerst worden specerijen geïmporteerd, geleverd door Arabische handelaren. De jaarmarkten van Champagne (de belangrijkste jaarmarkten van Europa) groeien uit tot de economische draaischijf tussen de twee welvarendste delen van Europa, het noorden van Italië en Vlaanderen. De handel bestaat onder meer uit laken uit Vlaanderen, bont uit Scandinavië, leer uit Spanje en via Italië specerijen en zijde uit het oosten. Het belang van de markten ligt echter vooral in de geld- en kredietmarkt die met name door Italiaanse handelaren wordt beoefend. De Arabische handelaren brengen eeuwenoude werken mee van Perzische en Arabische wetenschappers. Ze worden vertaald in het Latijn en geven een sterke impuls aan de wetenschapsbeoefening in het Westen. Ook via Spanje bereiken ze Europa.

Godsdienst en levensbeschouwing

Opkomst van de cisterciënzers. De bouw van de grote abdijkerk van Cîteaux duurt van 1140 tot 1193. Bernard van Clairvaux stelt de ‘eenvoud ter navolging van Christus’ tegenover de ‘pracht ter ere van God’ in de Abdij van Cluny, een benedictijnenabdij. Met zijn mystieke geloofsbeleving raakt hij in conflict met Pierre Abélard, die het geloof vanuit de rede  benaderde. Petrus Waldo geeft zijn bezit aan de armen en gaat prediken. Hij laat het evangelie vertalen in het Occitaans, de taal van Zuid-Frankrijk, waardoor het ook voor de gewone mensen goed te begrijpen is. Petrus en zijn volgelingen trekken rond om hun kennis van de Bijbel te verspreiden. Zij brengen daarbij kritiek uit op de levenswijze van de rijke geestelijken. In de twaalfde eeuw komen verscheidene pelgrims onder leiding van Berthold van Calabrië en Albertus van Jeruzalem samen ‘nabij de bron van Elia’ om als heremieten (kluizenaars) te leven. Tussen de kluizenaarscellen wordt een kapel ter ere van Maria gebouwd. Vanaf dat moment noemen de heremieten zichzelf ‘Broeders van de heilige Maria van de Berg Karmel’. Ze worden daarom Karmelieten genoemd. De Maronieten (behorend tot de oosters-katholieke kerken) sluiten zich aan bij de Rooms-Katholieke kerk.

Europa

De westkant van Frankrijk wordt beheerst door het Huis Anjou. Vanaf het midden van de eeuw regeert een tak uit dit geslacht, het Huis Plantagenet, van Engeland. In Italië ontstaat belangstelling voor het Romeins Recht, dat op de eerste universiteiten wordt bestudeerd. In Engeland stuurt koning Hendrik II de leden van zijn Raad het land door om recht te spreken. Zo begint een proces van unificatie van gewoonterecht dat de naam Common Law zal krijgen. Het feodale recht van molendwang (was een molen waar de naburige boeren verplicht waren hun graan te laten malen) ontstaat in West-Europa met het doel een deel – bijvoorbeeld een tiende – van het graan als belasting te kunnen innen. Nederlandse (en Vlaamse) immigranten vestigen zich in een aantal gebieden in Noord- en Centraal-Duitsland, waaronder in de Wezer- en Elbedelta’s, in Oost-Holstein en vooral in Brandenburg (Fläming).

Kruistochten

In de lente van 1147 geeft de Paus zijn goedkeuring voor de kruistocht op het Iberisch Schiereiland. Tevens geeft hij Alfons VII van Castilia toestemming om zijn campagnes tegen de Moren als onderdeel van de Tweede Kruistocht te beschouwen. De Val van Edessa in 1144 leidt tot een oproep voor een nieuwe kruistocht door Paus Eugenius III in 1145 en 1146. Er worden geestelijke ridderorden opgericht ter bescherming van de Kruisvaarders. De twee grootste zijn die van de Tempeliers en de Maltezer Ridders.  In 1187 vindt de Slag bij Hittin plaats tegen de kruisvaardersstaten en wordt Jeruzalem door Saladin veroverd.

Nederlanden

Vooral in de Haspengouw wordt het drieslagstelsel ingevoerd (een landbouwmethode uit de vroege Middeleeuwen). Het graafschap Leuven overvleugelt de andere graafschappen in de Brabantgouw. De graven van Leuven worden ook bezit van de hertog van Neder-Lotharingen, en in 1183 of ’84 wordt Brabant zelf een hertogdom. De Vlaamse graven Diederik van de Elzas en zijn zoon Filips van de Elzas regeren met de steun van de steden, die ze stadsrechtengeven. Vlaanderen komt tot welvaart. Een reeks van havensteden wordt aangelegd: Grevelingen, Mardijk, Duinkerke, Nieuwpoort, Damme en Biervliet. De Gentenaren richten een Hanze op voor de handel op het Rijnland en in Sint-Omaars wordt een Hanze opgericht die handel op Engeland en Frankrijk beoogt. Na het dichtslibben van de Rijnmond bij Katwijk wordt gezocht naar alternatieve afwateringsmogelijkheden. Deze worden gevonden door afwateringen naar het noorden te graven, waaronder de Heimanswetering, de Does en de Zijl, zodat het water uit de veengebieden in de omgeving van Leiden naar het noorden, via het Leidsche Meer en het Oude Haarlemmermeer kan worden afgevoerd. Het afdammen van de Kromme Rijn en het bedijken van de Nederrijn en Lek maakte veengebieden rondom de stad Utrecht geschikt voor landbouw. Het kanaal de Vaartsche Rijn wordt gegraven om de handelsverbinding van Utrecht met de Rijn te handhaven.

Spanje

De Cartularios de Valpuesta (een reeks documenten) de eerste woorden in het Castiliaans geschreven. Het zijn op hun beurt kopieën van andere documenten waarvan sommige uit de 9e eeuw dateren.

Midden-Oosten en Noord-Afrika

In 1172 verslaat Saladin de laatste kalief van de Fatimiden. De Fatimiden zijn isma’iliten, een tak van het sjiisme. Saladin bekeert de Egyptenaren om, opnieuw, soennitisch te worden. In tegenstelling tot de Fatimiden, erkent Saladin de autoriteit van de Abbasidische kalief in Bagdad. Vestiging van de dynastie der Almohaden in de Mahreb.

Innovatie

Herintroductie van de eerder door de Romeinen toegepaste baksteen door de Friese kloosterorden, die contact hebben met het verre Italië waar de baksteentechniek bewaard is gebleven. De zeeklei die in Friesland gebruikt wordt als grondstof vereist echter een ander bakprocedé. Zo ontstaat de kloostermop. Via de handelsroutes van de Arabieren komt het kompas vanuit China naar Europa. Uitvinding van rooksignalen. Eerste gebruik van postduiven.

Kunsten

Tijdperk van de vroeggotiek in de kerkbouw. Het koor wordt voorzien van een serie straalkapellen waarbij de tussenliggende muren kunnen worden weggelaten door de toepassing van kruisribgewelf, spitsboog en pilaren. Hiervoor wordt de luchtboog verder ontwikkeld. Zo ontstaat een sterke constructie die een grotere verticaliteit toelaat. Bloei van de Maaslandse kunst. Hendrik van Veldekes Eneas is de eerste hoofse roman in een Germaanse taal.

Wetenschap

De Nestorkroniek vertelt in Kerkslavisch en vanuit christelijk gezichtspunt de geschiedenis van het Kievse Rijk en de aangrenzende Russische landen. De Spaans-Marokkaanse denker Averroes bestudeert en becommentarieert het werk van Aristoteles. De Indiase wiskundige Bhāskara II levert het bewijs voor de Stelling van Pythagoras. De kathedraalschool van Chartres slaagt erin grote geleerden aan te trekken. Hieronder zijn Bernard van Chartres, Thierry van Chartres, Willem van Conches en de Engelsman Johannes van Salisbury. Deze mannen vormen de voorhoede van de intense intellectuele heroverweging die culmineert in wat nu bekendstaat als de renaissance van de 12e eeuw.

Zeevaart

Venetië maakt door het gebruik van galeien voor de handel een bloeiperiode door.

Amerika

De Azteken vestigen zich in wat nu Mexico heet.

Relevante gebeurtenissen

---

Oorlogen en politiek

• 1108: Door het Verdrag van Devol wordt Antiochië een vazalstaat van het Byzantijnse rijk.
• 1109: Beltrand van Tolouse veroverd het graafschap Tripoli.
• 1111: Koning Hendrik V trekt op naar Rome, waar hij door de paus tot keizer wordt gekroond.
• 1113: Koning Suryavarman II van Cambodja breidt het Khmer-rijk uit en herstelt de diplomatieke betrekkingen met China.
• 1118: Koning Alfonso I van Aragon, genaamd de ‘el Batallador’ (de Strijdvaardige), heroveren de stad en het taifa koninkrijk van Zaragoza op de moslim die een nieuwe invasie waren begonnen in het Iberisch schiereiland.
• 1118: De Franse ridder Hugo de Payns ( Champagne-Ardennen ), die had deelgenomen aan de Eerste Kruistocht (1096-1099) waarin Jeruzalem werd bevrijd, stichtte samen met acht andere ridders de Orde van de Tempeliers, een religieuze orde die tot doel had de voogdij over de pelgrims en de bewaking van de gevaarlijke wegen die naar de pelgrimsoorden leidden. Ze noemden het de ‘Orde van de Arme soldaten van Christus’.
• 1120: De zoon van Hendrik I van Engeland sterft bij een zeeongeluk, waardoor een crisis van opvolging ontstaat door de kroon van Engeland.
• 1122: In de slag bij Beroia verplettert keizer Johannes II Komnenos de Petsjenegen die voorgoed van de kaart gewist worden.
• 1122: Koning David IV van Georgië bevrijdt Tiflis van de Seltsjoeken.
• 1125: De kruisvaarders verslaan de Seltsjoeken in de slag om Azaz.
• 1127: De Song-dynastie van China verliest de controle over het noorden van Mantsjoerije voor de mensen Yunchen.
• 1130: Rogier II van Sicilië wordt tot koning van Sicilië gekroond.
• 1135: Koning Alfonso VII van León wordt tot Imperator totius Hispaniae (keizer van heel Spanje) gekroond.
• 1139: De Portugezen versloegen de Almoraviden in de Slag om Ourique.
• 1141: Het conflict tussen de Jin-dynastie en de Song-dynastie eindigt.
• 1143: het Verdrag van Zamora , ondertekend door Alfonso I van Portugal en Alfonso VII de León , erkent de onafhankelijkheid van Portugal.
• 1144-1172: Tweede periode van taifa-koninkrijken
• 1145-1148: de Tweede Kruistocht vindt plaats.
• 1150: Ramon Berenguer IV (graaf van Barcelona) trouwt met Petronila (dochter van Ramiro II de Aragón)
• 1151: Het Verdrag van Tudilén wordt ondertekend , tussen koning Alfonso VII van León en Ramón Berenguer IV van Barcelona.
• 1153: door het Verdrag van Wallingford erkent koning Stefanus van Engeland de zoon van zijn vrouw, Hendrik I van Engeland, en noemt hem zijn erfgenaam.
• 1154: Koning Hendrik II van Engeland wordt gekroond , de Plantagenet-dynastie begint.
• 1158: Het Verdrag van Sahagún wordt ondertekend tussen de koningen Fernando II van León en Sancho III van Castilië.
• 1162: Geboorte van Genghis Khan.
• 1169: De Noormannen vallen Ierland binnen.
• 1170: Het Verdrag van Sahagún wordt ondertekend tussen de koningen Alfonso VIII van Castilia en Alfonso II van Aragon.
• 1171: Saladin zet de laatste Fatimid- kalief af en initieert de Ayubid-dynastie .
• 1172-1212: Imperium van de Almohaden.
• 1176: De Seltsjoeken versloeg de Byzantijnen in de slag om Miriocephalus.
• 1176: Frederik I Barbarossa confronteert zich tegen Liga Lombarda in de noordelijke regio van Milaan in Batalla de Legnano.
• 1177: De vrede van Venetië wordt ondertekend tussen het pausdom en koning Frederik I Barbarossa.
• 1179: Het Verdrag van Cazola wordt ondertekend tussen de koningen Alfonso II van Aragón en Alfonso VIII van Castilia.
• 1180-1185: Genpei Oorlogen komen voor in Japan .
• 1182: Rellen vinden plaats in Constantinopel die eindigen in een bloedbad van Latino’s, Andronikos I Komnenos co-keizer wordt uitgeroepen .
• 1183: De vrede van Konstanz wordt gevestigd tussen de Duitse keizer Frederik I Barbarossa en de Lombardische Liga .
• 1185: de Byzantijnse keizer Andronikos I Komnenos wordt op brute wijze geëxecuteerd, opgevolgd door Isaäk II Angelos , waarmee de Komnenos-dynastie wordt beëindigd .
• 1187: Saladin verslaat op beslissende wijze de kruisvaarders in de slag bij Hattin .
• 1188: Alfonso IX van León roept de Cortes de León bijeen met vertegenwoordigers van de steden. Dit wordt gezien als het oudste documentaire bewijs van Europees parlementarisme .
• 1189-1192: De Derde Kruistocht brak uit , in een nieuwe poging van de christelijke koninkrijken om het Heilige Land te herstellen uit de handen van de moslims.
• 1191: Ricard III van Engeland verslaat Saladin in de slag om Arsuf .
• 1192: De Catalaanse Cortes worden bijeengeroepen met de deelname van burgervertegenwoordigers.
• 1192: Koenraad van Monferrato wordt gekozen tot koning van Jeruzalem , maar wordt een paar dagen later gedood.
• 1192: De kruisvaarders van koning Richard I nemen de stad Jaffa in.
• 1192: het Verdrag van Ramla tussen Richard I en Saladin wordt ondertekend ; Jeruzalem blijft onder moslimcontrole, maar toegang tot christelijke pelgrims is toegestaan.
• 1200: De Toltec-cultuur stort in .

Rampen

• 1138: Er vindt een aardbeving plaats in de stad Aleppo die het noorden van Syrië verwoest .

Godsdienst

• 1103: Koning David IV van Georgië roept een concilie bijeen om de Georgische orthodoxe en apostolische kerk te organiseren .
• 1113-1150: De bouw van de tempel van Angkor Wat eindigt in het moderne Cambodja .
• 1122: Het Concordaat van Worms wordt georganiseerd , waar keizer Hendrik V en paus Calixtus II een overeenkomst ondertekenen die de Investituurklacht beëindigt .
• 1130-1138: Er is een pauselijk schisma tussen paus Innocentius II tegen de antipaus Anacletus II .
• 1139: de Tweede Raad van Lateranen wordt gevierd om het schisma van de antipaus Anacletus II aan te pakken .
• 1193: Paus Innocentius III nodigt koning Kalojan van Bulgarije uit om lid te worden van de katholieke kerk .

Cultuur

• 1104: Begin van de bouw van het Arsenaal van Venetië.
• 1106: De bouw van het Gelati-klooster in Georgië wordt voltooid .
• 1142-1143: Robert de Ketton vertaalt de Koran van het Arabisch naar het Latijn in het noorden van het Iberisch schiereiland.
• 1119: De Orde van de Tempeliers wordt opgericht .
• 1185: De Lund- schoolkathedraal wordt gesticht in Zweden , de oudste school in Noord- Europa .

Belangrijke Personen

---

• Adrianus IV (1100-1159): Paus van Rome, enige paus in de geschiedenis van Engelse afkomst.
• Alfonso I van Portugal (1109-1185): eerste koning van Portugal .
• Alfonso VII de León (1105-1157): Imperator totius Hispaniae (keizer van heel Spanje).
• Andronikos I Komnenos (1118-1185): laatste Byzantijnse keizer van de Komnenos-dynastie .
• Arthur I van Bretagne (1187-1203): Hertog van Bretagne en pretender op de troon van Engeland.
• Averroes (1126-1198): Andalusische arts en filosoof.
• Boudewijn I van Jeruzalem (? -1118): leider van de Eerste Kruistocht en eerste koning van Jeruzalem.
• Boudewijn IV van Jeruzalem (1161-1185): Koning van Jeruzalem, bijgenaamd “De melaatse”.
• Bernardus van Clairvaux (1090-1153): Franse cisterciënzer monnik.
• Bhaskara II (1114-1185): wiskundige en hindoe-astronoom.
• Paus Calixtus II (1050-1124): Paus van Rome, bijeengeroepen het eerste Lateranen-concilie.
• Colomán van Hongarije (1070-1116): koning van Hongarije  en Kroatiè.
• David I van Schotland (1083-1153): heilige en koning van Schotland.
• David IV van Georgia (1073-1125): King of Georgia, verdreef de Seltsjoekse Turken uit zijn land.
• Aelred van Rievaulx (1110-1167): Engelse theoloog en schrijver, cisterciènzer monnik.
• Hendrik I van Engeland (1068 / 1069-1135): Koning van Engeland, zoon van Willem de Veroveraar.
• Hendrik II van Engeland (1133-1189): koning van Engeland en eerste koning van de Plantagenet-dynastie.
• Esteban Nemanja (1113-1199): gouverneur van Servië, oprichter van de Nemanjić-dynastie.
• Eustathius van Thessalonica (1110-1198): heilige en schrijver, aartsbisschop van Thessalonica.
• Frederik I Barbarossa (1122-1190): keizer van het Sacrum Germaanse Romeinse Rijk.
• Filips II van Frankrijk (1165-1223): koning van Frankrijk.
• Felix van Valois (1127-1212): heilige en stichter van de Orde van de Heilige Drie-eenheid.
• Franciscus van Assisi (1182-1226): heilige, stichter van de orde van de Franciscanen .
• Dzjengis Khan (1162-1227): oprichter van het Mongoolse rijk .
• William I van Schotland (1142 / 1143-1214): Koning of Schotland , de op één na langste regeerperiode in Schotland.
• Hildegard van Bingen (1098-1179): abdis, mysticus, arts, Duitse leraar en schrijver.
• Paus Innocentius III (1161-1216): Paus van Rome, bijeengeroepen het Vierde Lateraans Concilie .
• Isaäk II Angelos (1156-1204): Byzantijnse keizer, oprichter van de dynastie van Los Angeles .
• Johannes II Komnenos (1087-1143): Byzantijnse keizer, beschouwd als de beste keizer van de Komneno-dynastie .
• Johannes van Matha (1150-1213): Franse heilige, mede-oprichter van de trinitaire orde .
• Kaloyan van Bulgarije (1168 / 1169-1207): koning van Bulgarije .
• Eleonora van Aquitanië (1122-1204): hertogin van Aquitanië, koningin consorte van Frankrijk en Engeland .
• Louis VII van Frankrijk (1120-1180): Koning van Frankrijk , vader van Philip Augustus .
• Maimonides (1135-1204): Hebreeuwse arts, filosoof en theoloog van Andalusische afkomst.
• Minamoto no Yoritomo (1147-1199): oprichter van het Kamakura-shogunaat .
• Omar Jhayyám (1048-1131): wiskundige, dichter en Perzische astronoom.
• Petrus Abaelardus (1079-1142): Franse filosoof ….
• Petrus Nolasco (1189-1245): Spaanse monnik, stichter van de Orde van Genade .
• Raimont van Fitero (? -1163): heilige, oprichter van de Orde van Calatrava .
• Richard I van Engeland (1157-1199): King of England . Bekend onder de bijnaam van Ricardo Corazón de León .
• Robert II van Normandië (1051 / 1054-1134): hertog van Normandië en pretendent op de troon van Engeland .
• Rogier II van Sicilië (1095-1154): koning van Sicilië en hertog van Apulië .
• Saladin (1138-1193): sultan van Egypte en Syrië , beroemd vanwege de strijd tegen de kruisvaarders.
• Sava van Servië (1175 / 1176-1235 / 1236): heilige en eerste aartsbisschop van Servië .
• Suryavarman II (? -1145/1150): Koning van het Khmer Rijk , onder zijn bewind werd de tempel van Angkor Wat gebouwd .
• Thomas Becket (1118-1170): heilige en martelaar, aartsbisschop van Canterbury .
• Urraca van Castilla en León (1081-1126): eerste titularis van de geschiedenis van Spanje .
• Waldemar I van Denemarken (1131-1182): koning van Denemarken.
• Vladimir II Monomach (1053-1125): prins van Kiev .
• Zhu Xi (1130-1200): Chinese geleerde en filosoof.

---

Naar boven
Spaanse Verhalen. spaanseverhalen.com
Laatst bijgewerkt 2021-07-15

Bronvermelding en referenties:
De veelal buitenlandse teksten van wikipedia zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen. Ik heb deze teksten vertaald, gemengd, en vaak aangevuld met eigen kennis en ervaring, opgedaan in de periode dat ik in Spanje woon en aan deze artikelen werk.
Er kunnen ook andere bronvermeldingen zijn opgenomen, dat kunnen zaken zijn die ik, tijdens het onderzoek naar de artikelen, gelezen heb en in deze teksten verwerkt heb.

{{Anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Siglo XII|oldid=107706592|datum=20180524}}
{{Nederlandse Wikipedia|taal=nl|titel=12e eeuw|oldid=49964401|datum=20180524}}