Politiek gezien is het een van de meest onheilspellende in de geschiedenis van de mensheid, de eeuw wordt gekenmerkt door de ernstige plagen en oorlogen die bijna heel Europa teisterde. Tussen 1315 en 1317 was er de zogeheten Kleine IJstijd waardoor duizenden oogsten mislukte wat een hoop ellende en hongersnood veroorzaakten. Halverwege de eeuw, tussen 1348 en 1355, was er een uitbraak van de pest, de zogenaamd ” zwarte pest “, waarmee de Europese bevolking met een derde werd verminderd.

Belangrijke gebeurtenissen

---

Alsof dit nog niet genoeg was, veroorzaakte de dood van de laatste koning, van het Huis Capet, in Frankrijk , een Europees conflict door opvolging, Filips VI wordt de nieuwe koning van Frankrijk, neef van de overleden koning. Maar zoals gewoonlijk was geen van de andere rechthebbenden tevreden over de opvolging van de troon. Edward III , koning van Engeland en wettige pretendent op de troon van Frankrijk, zette vijandelijkheden op met Frankrijk, waarmee de Honderdjarige Oorlog een feit was, een van de meest duurzame van de geschiedenis van de mensheid.

In de rest van Europa, zou het conflict voort te zetten, in Castilla begint er een burgeroorlog om de troon tussen Pedro I van Castilla , bijgenaamd ” el Cruel ” (de Wrede) en zijn stiefbroer Enrique de Trastámara , het conflict bracht Engeland en Frankrijk naar Castilla, om daar ieders aan een zijde hulp te bieden. Bovendien gaan de Ottomanen door met het uitbreiden van hun macht over de Balkan , hoewel Byzantijnse Imperium niet veel meer voorsteld, weet het toch weerstand te bieden tegen de Ottomanen.

Het Grootvorstendom Litouwen is ontstaan als een verbond tussen Slavische en Baltische volken die zich gezamenlijk willen verdedigen tegen de aanvallen van de Mongolen uit het oosten en de Duitse kruisridders uit het westen. Het strekt zich op zijn hoogtepunt uit van de Oostzee in het noorden tot bijna aan de Zwarte zee in het zuiden. In het oosten reikt het tot Smolensk en in het westen tot de stad Brest.

Slepende strijd tussen Welfen en Ghibellijnen in Beieren, Saksen en Noord-Italië.

Italiaanse stadstaten als Florence, Venetië en Genua worden schatrijk door hun handel met het Verre Oosten. De families Bardi en Peruzzi domineren het bankieren vanuit Florence, vestigingen oprichtend in vele andere delen van Europa.

De Visconti maken zich meester van Milaan, dat ze besturen als “Capitano del popolo” (volkskapitein).

Midden Oosten

Opkomst van het Osmaanse Rijk.

Vanaf het begin van de 14e eeuw wordt het Ottomaanse Rijk een toevluchtsoord voor onderdrukte joden. Joodse vluchtelingen verdreven uit Hongarije (1376), uit Frankrijk onder Karel VI (september 1394) , en uit het koninkrijk Sicilië (begin 15e eeuw), vinden onderdak in het Ottomaanse Rijk.

Lage landen

In het Charter van Kortenberg en de Blijde Inkomst worden de beperkingen vastgelegd van het hertogelijk gezag in Brabant. De hertog mag geen oorlog voeren of belastingen heffen zonder raadpleging en instemming van de steden en het gewest van Brabant.

In Holland beginnen de Hoekse en Kabeljauwse Twisten (1349 – 1428).

In Oost-Friesland nemen de hoofdelingen de macht over nadat de oude egalitaire bestuursvorm uit de zogenaamde tijd van de Friese Vrijheid in verval is geraakt.

De stad Groningen breidt haar macht over de Ommelanden uit, waardoor daar een taalwisseling plaatsheeft van het Fries naar het Nedersaksisch.

Bouw van nieuwe steden, zoals IJsselstein, Vianen, Buren, Naarden en Elburg.

Militair

Aanleg van landweren. Een landweer bestaat uit een enkele of dubbele aarden wal met aan weerszijden grachten of greppels. De wallen van landweren worden beplant met dicht struikgewas, vooral met stekelige soorten zoals: meidoorn, sleedoorn, hondsroos of egelantier. Een landweer dient ter bescherming van een vrij groot gebied, waarbinnen de bevolking zich met haar goederen en levende have kan terugtrekken in tijden van gevaar.

In het westen wordt een nieuw belegeringswapen gebruikt: de bombarde. Het heeft de vorm van een holle cilinder die lijkt op een langwerpige ton verstevigd met ijzeren hoepels; de bombarde wordt geladen via de loop. Het wapen wordt op een massief houten blok geplaatst en vuurt projectielen van ijzer of steen af die worden voortgestuwd door de kracht van het ontploffend buskruit.

Er treedt een commercialisering van de oorlogsvoering op, waarbij Milaan en Venetië het voortouw nemen met het gebruik van huursoldaten. De macht verschuift daardoor van de lokale heren naar de koning, op voorwaarde dat deze in staat is voldoende belastingen te heffen. Het geld moet worden opgebracht door steden die in ruil daarvoor privileges afdwingen en zo meer macht verkrijgen. De ridderstand verliest daarmee aan betekenis en daarmee de daarbij horende gedragscode. De huurlingen gaat het niet om de eer of gevangenneming van edelen ter verkrijging van losgeld, maar slechts het levend bereiken van de overwinning. De wreedheid op het slagveld neemt dan ook toe.

De Engelse longbow, die manshoog is en veel kracht vereist bij het spannen, kan wel 300 meter ver schieten en doet qua penetratievermogen weinig onder voor de kruisboog, maar een geoefend longbowschutter kan er veel meer pijlen per minuut mee afschieten. De pijlen van beide wapens zijn in staat om een harnas te doorboren.

Scheepvaart en handel

De Hanze bereikt een hoogtepunt als samenwerkingsverband van kooplieden rond Lübeck, Westfalen, Saksen, en het gebied van de Baltische Duitse Orde. De suikerteelt verplaatst zich deels uit het oosten naar het Middellandse Zeegebied. Doordat de Straat van Gibraltar sinds 1291 open is, krijgt de scheepvaart een groot aandeel in het internationale handelsverkeer. Brugge neemt als scharnierpunt tussen noord en zuid de rol over van de Jaarmarkten van Champagne. De haven van Mude verzandt en daarmee vervalt de functie van het stadje als voorhaven van Brugge. Deze rol wordt overgenomen door Sluis. Ontstaan van de eerste min of meer geregelde veerdiensten.

Innovatie

Overal worden op kloosters en kerken torenklokken aangebracht. Daardoor gaan mensen rekenen in gelijke uren in plaats van de wisselende uren van de ware tijd. De besturen van de steden die in de veertiende eeuw ontstaan, willen ook een klok voor hun stad, omdat het als een prestigeobject wordt gezien. Rondtrekkende klokkenmakers worden ingehuurd om klokken te bouwen, met als resultaat dat tegen 1400 elke stad een klok heeft. De techniek van het glasblazen komt vanuit Venetië naar Noordwest-Europa. Het haring kaken raakt in gebruik.
De uitvinding van de jakobsstaf verbetert de navigatie op zee.

Sociaal-economisch

Oprichting van gilden: belangenorganisaties van personen met hetzelfde beroep. Boeren in Europa beginnen zich te ontworstelen aan de horigheid. Jacquerie (1358). Een opstand tegen de adel van de Franse boeren in mei 1358 en de Boerenopstand in Engeland (1381). Vlaamse wolwevers vestigen zich in Leeds.

Godsdienst en filosofie

Babylonische ballingschap der pausen in Avignon (1309 – 1376). Ze staan daar sterk onder invloed van de Franse koning. Daarna volgt het Westers Schisma (vanaf 1378). Begin van de heksenvervolging. Vanuit de burgerij gaat het om beschuldigingen van ‘maleficiën’, dat wil zeggen het veroorzaken van ziekten, misoogst en ander onheil door hekserij. In het laatste kwart van de eeuw gaat de Inquisitie er zich mee bemoeien, waarbij de beweerde heksen worden beschuldigd van een ‘pact met de duivel’. Na de pestepidemie van 1346-48 komt het in grote delen van Europa tot pogroms. In 1348 en 1349 worden onder meer de joodse gemeenschappen van Brussel, Zutphen, Bazel en Frankfurt am Main vernietigd. De Joden vluchten massaal naar Polen. Opkomst van het Nominalisme, dat niet het abstracte begrip centraal stelt, maar het zintuiglijk waarneembare ding. Willem van Ockham en Marsilius van Padua verzetten zich tegen de autoriteit van de Paus in wereldlijke zaken. Ze komen in grote moeilijkheden en zoeken hun toevlucht bij keizer Lodewijk de Beier. De Legenda Aurea, een verzameling van heiligenlevens en kerkelijke feestdagen, vindt haar weg door Europa, vanaf 1360 ook in een Nederlandse vertaling.

Cultuur

Begin van de Italiaanse renaissance. Er is in deze periode een hernieuwde belangstelling voor ideeën en kunst uit klassieke Griekse en Romeinse oudheid. De op de mens gerichte opvattingen van de christelijke humanisten uit deze tijd vinden ook hun uitdrukking in de kunst onder patronage van rijke leken. Grote invloed op de literatuur hebben Dante, Petrarca en Boccaccio. De Italiaanse  humanisten zijn zich sterk bewust van de tekortkomingen van het Middeleeuws Latijn en menen, dat het intellectuele leven hierdoor tot stilstand is gekomen. Zij hopen door de taal van Cicero, Livius en Vergilius na te volgen een culturele opleving te bewerkstelligen. Daarom gaan zij naarstig op zoek naar oude manuscripten en herleeft ook de belangstelling voor het Grieks. Dankzij enkele Byzantijnse geleerden ontstaan er scholen en universiteiten waar ook Grieks wordt onderwezen. Terwijl overal in Europa het Frans de hoftaal wordt, ontstaat in Engeland een volkstaal uit de talen van de Oostelijke en de Centrale Midlands met veel Franse leenwoorden. Begin van het fresco door schilders als Cimabue en Giotto. In het door de christenen heroverde gebied van Spanje ontwikkelt zich de Mudejarstijl in de bouwkunst. Het is een vorm van baksteengotiek met mohammedaanse invloeden. In Frankrijk verdwijnen de troubadours, maar in Duitsland verschijnen de minnezangers. In Noord-Frankrijk ontstaat een dynamischer muziekstijl, de Ars nova, waarbij de melodie in snellere tempi en met halve noten zich losmaakt van de grondtoon, de cantus firmus, vertegenwoordigd door Guillaume de Machaut. In Avignon bereikt de polyfonie een voorlopig hoogtepunt in de Ars subtilior. Het derde muzikaal centrum bevindt zich in Italië, met Francesco Landini. Ontstaan van de Canterbury Tales en de Ballade van Robin Hood. In de Nederlanden ontstaan de Abele spelen met de bijbehorende sotternieën.

* In Anjou wordt het Wandtapijt van de Apocalyps vervaardigd. Behalve een afbeelding van de Apocalyps geeft het tapijt tevens een beeld van de verwoesting en ontreddering aan het einde van de 14e eeuw. Het is een weergave van de ravages veroorzaakt door de Honderdjarige Oorlog, de razzia’s, de pest en de hongersnood.

Relevante gebeurtenissen

---

Oorlogen en politiek

• 1322: Er vindt een hereniging plaats in Polen onder het bewind van Wladislaus de Korte.
• 1328: Met de dood van Karel IV van Frankrijk eindigt de dynastie van het Huis Capet .
• 1336: Het Vijayanagara-rijk wordt gesticht in het zuiden van India .
• 1337: In Frankrijk begint de Honderdjarige Oorlog , met de vordering van de Engelse Koning Eduard III tot de Franse kroon.
• 1340: De Engelse vloot verslaat de Fransen in de Slag om Sluys .
• 1340-1396: de Bulgaars-Ottomaanse oorlogen vinden plaats .
• 1346: De Fransen worden in de slag bij Crécy door de Engelsen verslagen, in de eerste grote slag van de Honderdjarige Oorlog .
• 1351-1369: De eerste Castiliaanse burgeroorlog brak uit , tussen Pedro I en Enrique de Trastámara, de eerste werd geholpen door Engeland en de tweede door Frankrijk .
• 1356: De Engelsen verslaan de Fransen in de slag bij Poitiers, waar koning Jan II zelf gevangen wordt genomen.
• 1368: In China eindigt de Yuan-dynastie en begint de Ming-dynastie .
• 1372: Een Castiliaanse vloot (bondgenoot van Frankrijk ) vernietigt een Engelse in de slag om La Rochelle .
• 1378: De revolutie van Ciompi vindt plaats in Florence .
• 1381: In Engeland breekt de Engelse Boerenopstand uit onder leinding van Wat Tyler, John Ball en Jack Straw.
• 1385: De fusie van Polen en Litouwen vindt plaats onder het bewind van Wladislaus II Jagiello.
• 1389: de slag om Kosovo tussen Ottomanen en Serviërs vindt plaats.
• 1396: In de slag bij Nicopolis verslaat Sultan Bayezid I een geallieerd leger van Hongaren, Fransen en Vlachs.
• 1397: Zweden , Noorwegen en Denemarken worden verenigd in één koninkrijk via de Kalmar-unie .

Wetenschap en filosofie

• 1326: Het eerste echte vuurwapen is uitgevonden in Florence .
• In Nieuw-Zeeland wordt de moa, door menselijke activiteit uitgeroeid, waardoor ook de Haasts-adelaar uitstierf, die door mens werd opgejaagd en met het verlies van de moa zijn belangrijkste voedselbron was kwijtgeraakt.

Godsdienst

• 1305: Paus Clemens V verplaatst de pauselijke zetel van Rome naar Avignon .
• 1307: Op bevel van koning Filips IV van Frankrijk werd een groep van de zogenaamde Tempeliers gevangen genomen en naar de Heilige Inquisitie gebracht om berecht en veroordeeld te worden voor verschillende misdaden tegen het christendom. In 1312 gaf Clemens V zich over aan de druk van Filips IV, de orde van de Tempeliers gaat hieraan ten onder. In 1314 werd de orde definitief ontbonden.
• 1378: De oorlog van de Acht Heiligen eindigt met een vredesverdrag ondertekend in Tívoli in juli .

Rampen

• 1315-1317: in Europa worden door een grote hongersnood miljoenen mensen gedoodt. Ontstaan door de klimaatverandering van de zogenaamde Kleine IJstijd .
• 1348-1355: in Europa is er een uitbraak van de Zwarte Dood , die een derde van de Europese bevolking doodt.

Cultuur

• 1325: De Azteken stichten de stad Tenochtitlan in het centrum van het Texcocomeer.
• 1364: de universiteit van Krakau werd gesticht, beter bekend als de Jagiellonian University door Casimir III van Polen.
• In India wordt het boek Samkhia-sutra gepubliceerd , dat tot de 19e eeuw zal worden toegeschreven aan de mythische wijze Kapiá.

Belangrijke Personen

---

Naar boven
Spaanse Verhalen. spaanseverhalen.com
Laatst bijgewerkt 2021-07-15

Bronvermelding en referenties:
De veelal buitenlandse teksten van wikipedia zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen. Ik heb deze teksten vertaald, gemengd, en vaak aangevuld met eigen kennis en ervaring, opgedaan in de periode dat ik in Spanje woon en aan deze artikelen werk.
Er kunnen ook andere bronvermeldingen zijn opgenomen, dat kunnen zaken zijn die ik, tijdens het onderzoek naar de artikelen, gelezen heb en in deze teksten verwerkt heb.

{{Anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Siglo XIV|oldid=108293019|datum=20180529}}
{{Nederlandse Wikipedia|taal=nl|titel=14e eeuw|oldid=51130157|datum=20180529}}

De foto’s/afbeeldingen zijn gelicenseerd onder  Wikimedia Creative Commons: CC BY 1.0 , CC BY 2.0 , CC BY 2.5 , CC BY-SA 2.0 , CC BY-SA 2.5, CC BY-SA 3.0 , CC BY-SA 4.0 , GNU-licentie voor vrije documentatie of Publiek Domein
Coralma*, is eigen werk dat u terug kunt vinden als een CC BY-SA 4.0 file in Wikipedia Commons, waarmee ik aangegeven heb dat u vrij bent het werk te kopiëren, te verspreiden, te verzenden en om het werk aan te passen.

• Het Wandtapijt van de Apocalyps. Auteur – Kimon Berlin, user:Gribeco
• Felipe VI, eerste koning van de dynastie Valois. Auteur – Onbekend ;Publiek domein
• Timoer Lenk. Auteur – Tamerlán.
• Dante Alighieri. Auteur – Alessandro Botticelli ;Publiek domein

Coralma*, is eigen werk dat u terug kunt vinden als een CC BY-SA 4.0 file in Wikipedia Commons, waarmee ik aangegeven heb dat u vrij bent het werk te kopiëren, te verspreiden, te verzenden en om het werk aan te passen.