Hispania Citerior/Ulterior

Hispania Citerior en Ulterior (197 v.Chr. – 27 v.Chr.)

Hispania Citerior (‘het nabije Spanje’) en Hispania Ulterior (‘het verre Hispania’) waren de (oude) namen van twee Romeinse provincies op het Iberisch Schiereiland. Beide werden gesticht in het jaar 197 v.Chr., na de Tweede Punische Oorlog, toen de verovering van Hispania op de Carthagers door Scipio Africanus voltooid was. De provincies hadden toen ongeveer de omvang zoals we op het kaartje boven zien. De verovering van het Iberisch schiereiland op de Kelten ging door tot in 19 v.Chr. toen de laatste stammen, de Cantabrii, werden onderworpen en bij Hispania Tarraconensis werden gevoegd.

Hispania Citerior

---

Hispania Citerior was de naam van het noordoostelijke deel Hispania, nadat de Romeinse Republiek het zuiden en oosten van het Iberisch schiereiland had veroverd. Het omvatte de oostkust, vanaf de Pyreneeën tot Cartago Nova (het huidige Cartagena).

Het bestuur van Hispania Citerior zetelde in de stad Tarraco (nu Tarragona). Naarmate de heerschappijen zich landinwaarts uitbreidden, werd Hispania Citerior uiteindelijk de provincie Tarraconensis van het Romeinse Rijk, dat zich uitstrekte van de Middellandse Zee tot Galicia.

Hispania Ulterior

---

Hispania Ulterior (het verre Hispania) was de andere van de twee provincies waarin de Romeinse Republiek Hispania bij het begin van de verovering van het schiereiland verdeelde. Aanvankelijk omvatte het de Guadalquivir-vallei, hoewel het later het gehele westelijke deel van het Iberische schiereiland omvatte. De hoofdstad was Corduba, het huidige Cordoba.

Etimologie

Hispania is de Latijnse term voor het Iberisch schiereiland. Het woord komt voor in 200 v. Chr. in de werken van de dichter Quintus Ennius. Het is waarschijnlijk afgeleid van het Punische אי שפן “I-Shaphan”, waarvan de vertaling zou zijn “kust van klipdassen“, een vergissing van de Phoeniciërs die konijnen als klipdassen identificeerden. Ulterior is een synoniem voor ulter, wat “voorbij” betekent. Volgens de geschiedschrijver Lucius Cassius Dio was de bevolking van het gebied afkomstig van verschillende stammen, zodat zij noch een gemeenschappelijke taal, noch een gemeenschappelijk bestuur hadden.

Geschiedenis

Na het verlies van Sicilië, Sardinië en Corsica in de Eerste Punische Oorlog, begon Carthago zich uit te breiden naar zuidelijk Iberië. Het grootste deel van de Tweede Punische Oorlog speelde zich dan ook af in Hispania en eindigde met de nederlaag van Hannibal en de Carthagers in de Slag bij Ilipa in 206 v.Chr.; vier jaar later gaf Carthago zich over en gaf de controle over de regio na de definitieve nederlaag over aan Rome.

In 197 v. Chr. werd het schiereiland in twee provincies verdeeld als gevolg van de aanwezigheid van twee strijdkrachten tijdens de verovering. Deze gebieden werden bekend als Hispania Citerior en Hispania Ulterior. De grens die de twee provincies scheidde liep van Carthago Nova tot aan de Cantabrische Zee.

In het midden van de jaren 170 v. Chr. waren de gevechten afgenomen, vooral sinds het verdrag van Tiberius Gracchus met de Keltiberiërs in 178 v. Chr. Deze relatieve vrede was wellicht de reden waarom de praetor in 176 v. Chr., Marcus Cornelius Scipio Maluginensis, vrijstelling vroeg om als gouverneur naar Ulterior te mogen gaan. In 171 v. Chr. werd het tijdens de Macedonische oorlog verenigd met de provincie Citerior, maar in 167 v. Chr. werd het weer gescheiden.

Er heerste vrede tot de aanval van de Lusitaniërs in 155 v. Chr. onder leiding van Viriatus. Deze autochtonen inwoners van het schiereiland versloegen de Romeinse praetors tot tweemaal toe, waardoor de opstand zich ook elders verspreidde. Het schiereiland werd spoedig een centrum van militaire activiteit met mogelijkheden voor een verdere opmars. Zoals de historicus Appianus het uitdrukte: “[de consuls] zij rukten niet op voor de welvaart van de stad [Rome], maar voor hun eigen glorie en de eer van de overwinning”. Het gebied werd grotendeels veroverd door de consul Decimus Junius Brutus Gallaicus in 138 v.Chr. De oorlog duurde echter voort tot 19 v.Chr. toen Augustus de Cantabrische Oorlogen in Hispania Citerior afsloot en het hele schiereiland veroverd was.

Augustus reorganiseerde de provincies van het schiereiland toen de oorlog voorbij was. Hispania Ulterior werd verdeeld in Baetica (het huidige Andalucía) en Lusitania (Portugal, Extremadura en een deel van Castilla y León). Hispania Citerior, de rest van het Iberisch schiereiland dat ook Cantabria en País Vasco omvatte, werd omgedoopt tot Hispania Tarraconensis.

In het begin van de 5e eeuw, vielen de Vandalen het zuiden van Hispania binnen. De Romeinse keizer Honorius gaf zijn zwager, de Visigotische koning Ataúlfo, de opdracht een einde te maken aan de Vandalen. De Visigoten namen Hispania in handen en vestigden hun hoofdstad in Toledo.

De gevolgen

Elke provincie werd bestuurd door een praetor. Bovendien vermengden leden van de inheemse elite zich met de Romeinse aristocratie en de Romeinen lieten hen deelnemen aan hun eigen regering. De Romeinse keizers Trajanus, Hadrianus en Theodosius zijn in Hispania geboren. Romeinse latifundia werden gegeven aan leden van de aristocratie van de regio. Aquaducten en andere meer technologisch geavanceerde mechanismen werden ingevoerd. De economie was gebaseerd op veeteelt en op de uitvoer van goud, olijfolie, wol en wijn.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • • • • • • Hispania
                  • Romeinse verovering van Hispania