Santander hoofdstad van Cantabria

Het is de provinciale hoofdstad van de meest noordelijke autonome gemeenschap van Spanje en een van de belangrijkste steden in het noorden van het land. De gemeente wordt in het noorden begrensd door de Cantabrische Zee, in het oosten door de gelijknamige baai, die haar ook in het zuiden omringt naast de gemeente Camargo en in het westen door de gemeente Santa Cruz de Bezana. De maximale hoogte, gelegen in Peñacastillo, is 139 meter boven de zeespiegel.

Symbolen

---

Het wapen

Het huidige wapen van Santander vertegenwoordigt, net als dat van vele andere gemeenten aan de kust van Cantabria. de herovering van Sevilla door Cantabrische zeelieden onder het bevel van admiraal Ramón de Bonifaz y Camargo in 1248 tijdens het bewind van koning Fernando III de Castilla. In dit geval omvat het de Torre del Oro (de gouden toren) in Sevilla en het schip waarin Ramón de Bonifaz en zijn mannen op 3 mei 1248 de ketenen brak die Sevilla en Triana met elkaar verbonden.

Ook zie je de gezichten van de patroonheiligen van Santander, San Emeterio en San Celedonio, die in Calahorra zijn onthoofd tijdens de vervolging van Diocletianus of Valerianus I, na gevangen te zijn genomen en voor de keuze te staan om hun geloof op te geven of hun beroep als militair op te geven. Volgens de legende werden hun hoofden via de Ebro in een stenen boot getransporteerd om de relikwieën voor de moslimopmars te beschermen, om uiteindelijk naar  het eiland van de Hordada, in de baai van Santander, over te steken.

Toen op 11 januari 1982 het statuut van de autonomie van Cantabria in werking trad, werden de symbolen van het wapen van Santander aangenomen als onderdeel van het nieuwe wapenschild van Cantabria, overeenkomstig de bepalingen van de voorlopige titel van dat statuut.

De vlag

De vlag van Santander stelt het wapen voor tegen een achtergrond van twee banen, de bovenste witte en de onderste blauwe. Deze laatste vertegenwoordigt de zee, kenmerkend voor deze stad.

De Hymne

Santander heeft momenteel geen officieel volkslied, maar er is een voorstel om het lied Santander, de zeeman, van Chema Puente, het volkslied van de stad te maken.

Fysieke geografie

---

Locatie

Grenzende gemeenten van Santander.

Noordwest: Cantabrische Zee	Noord: Cantabrische Zee	Noordoost: Cantabrische Zee
West: Santa Cruz de Bezana		Oost: Santander Bay
Zuidwesten: Camargo	Zuid: Camargo	Zuidoost: Santander bay

Klimaat

Santander heeft het hele jaar door een mild klimaat, ver van de extreme klimaten van andere delen van Spanje. Volgens de klimaatclassificatie van Köppen is het klimaat van Santander oceanisch van het type Cfb (zo’n beetje hetzelfde als in Nederland). De jaarlijkse thermische trilling van de gemiddelde maandtemperaturen is laag en bereikt ongeveer 10 °C per jaar. De stad ligt in een van de meest regenachtige gebieden van Spanje; de regenval is verspreid over het hele jaar, hoewel het in het voor- en najaar overvloediger is.

De luchtvochtigheid is het hele jaar door vrij hoog en soms meer dan 90%. De temperaturen zijn het hele jaar door mild en extreme koude en hitte komen nooit voor. Dit is het belangrijkste kenmerk van het oceaanklimaat in Noord-Spanje: de zomers zijn over het algemeen mild, met aangename temperaturen en meestal zonder de periodes van intense hitte die in een groot deel van Spanje aanwezig zijn, en de winters zijn niet erg koud als gevolg van de thermo-regulerende werking van de zee, met temperaturen die zelden onder de 0 °C dalen en met een gemiddelde van één sneeuwdag per jaar. In het algemeen ligt de gemiddelde temperatuur tussen maximaal 24,2 °C in augustus en minimaal 5,7 °C in februari.Vooral in de herfst- en wintermaanden kunnen er perioden van sterke zuidenwind optreden, waardoor hoge temperaturen en een zeer lage luchtvochtigheid kunnen ontstaan. Dit fenomeen is te wijten aan de nabijheid van de hoge bergwanden, het Cantabrische gebergte, die het zogenaamde Föhn-effect veroorzaken.

Geschiedenis

---

Oorsprong en Middeleeuwen

Het vaststellen van de oorsprong van de eerste menselijke nederzettingen in het huidige Santander is complex, gezien de weinige schriftelijke en archeologische gegevens. De westelijke kant van de baai is een geschikte plaats voor bewoning, beschut tegen de wind en de stormen van de Cantabrische Zee door de noordelijke hellingen van de heuvelachtige kust voorafgaand aan de heuvel van Somorrostro, en aan de oevers van de oude Becedo-monding. Aan de andere kant dient het water van de baai, gevoed door brede estuaria die vanuit het zuiden in de baai uitmonden, als voedselbron voor degenen die zich er gevestigd hebben en de goede zichtbaarheid vanaf de heuvel om mogelijke aanvallers te spotten, maken deze plek ideaal voor de stichting van een stabiele nederzetting, vanwaar het uiteindelijk in de Middeleeuwen evolueerde.

Sinds de Romeinse tijd, wanneer de eerste oude Romeinse gegevens verschijnen, over het oude Portus Victoriae Iuliobrigensium, zijn er archeologische overblijfselen gevonden op het schiereiland Magdalena (overblijfselen van een gebouw met mozaïekvloeren, een bronzen Hermes en verschillende monetaire en keramische materialen); op het voorgebergte van San Martín (een villa uit de 1ste-eeuw met overblijfselen van een hypocaustum van thermale baden en verschillende zilveren munten, evenals een amfora uit de 1ste-eeuw). En bovenal in het gebied van de Somorrostro-heuvel (in het Latijn: summum rostrum, ‘promontorio mayor’) waar systematische opgravingen werden uitgevoerd en overblijfselen van vroege-middeleeuwse kerken en romaanse bouwwerken (hypocaustum van thermen, steunmuren en andere gebouwen, die alle vergezeld gingen van belangrijk monetair materiaal, een sestertie uit de tijd van keizer Trajanus, andere munten van Constantijn I, etc.) verschenen onder de huidige kathedraal, wat erop wijst dat de Romeinen mijnbouw en commerciële activiteiten uitvoerden met de haven als basis. Het is ook bekend dat de invallen van de Noorse zeevaarders frequent waren en volgens de historicus Hidacio (5e eeuw) had de bevolking te lijden onder de plunderingen van de Herulen.

Hoewel het voor het eerst wordt genoemd in 1068 in een document geschreven door koning Sancho II, stichtte Alfonso II el Casto, in de 9e-eeuw, de abdij de los Cuerpos Santos over de bestaande afgelegen kapel op de heuvel van Somorrostro, waar zich de reliekschrijn met de hoofden van San Emeterio en San Celedonio, en de graven van andere onbekende martelaren bevonden, waaraan het zijn naam van de kerk de los Cuerpos Santos te danken heeft. Volgens de legende werden de hoofden van San Emeterio en San Celedonio, martelaren die in Calahorra onthoofd waren omdat ze in de 3e-eeuw hun katholieke geloof niet hadden opgegeven, in een stenen boot vervoerd om hen te beschermen tegen de opmars van de moslims. Ze arriveerden in Santander nadat ze het schiereiland hadden rondgevaren. Daar strandden ze op een rots die ze overstaken en zich bij de ingang van de baai (nu Horadada eiland) vestigden in een grot onder de primitieve kerk van Cerro de San Pedro (cerro = steile rots, heuvel). Het bestaande klooster nam hen op als bescherheiligen en hun beeltenissen werden in het schild van de kerk, en later van de stad, geplaatst.

Filologen geloven dat de huidige naam van Santander afkomstig is van de naam Portus Sanctorum Emeterii et Celedonii, San Emeterio evolueerde tot: Sancti Emetherii; Sancti Emderii; Sanct Endere; San Andero; Santendere; Santanderio; Santander. Het is een algemeen aanvaarde volgorde, hoewel de voorgestelde fonetische sprongen niet erg duidelijk zijn en meer dan eens in twijfel zijn getrokken. In veel van de kaarten en documenten uit de 13e-eeuw wordt Santander aangeduid als San Andrés, San André, Sant Ander en Sant Andero. Koning Alfonso X noemde de stad Sant Ander in 1255, toen hij zijn broer Don Sancho het recht gaf om burgemeesters en juryleden te benoemen. En in 1522 de zeeman Juan Debo del Rio, geboren in Cueto (wijk in Santander), die aan boord ging van de “Victoria” onder leiding van Juan Sebastián Elcano, bekend stond als Juan de “San Andrés”. Dit doet geloven in een tweede theorie dat de naam is afgeleid van de heilige Andreas, maar de afwezigheid van deze heilige in de verdere ontwikkeling van de stad doet twijfelen aan de authenticiteit ervan, hoewel het waar is dat niet alle steden met de naam van heilige, die heilige ook in hun kathedralen zouden aanbidden.

Op 11 juli 1187 benoemde koning Alfonso VIII de Castilla de abt van San Emeterio tot eigenaar en heer van het dorp en gaf de stad een fuero (vergelijkbaar met die van de Sahagún), die het scheepvaartverkeer, de visserij en de handel vergemakkelijkte, activiteiten waarvan de abdij de belastingen ontving, evenals van de bereiding van escabeche en de wijnexploitatie.

In de loop van de 12e en 13e eeuw werd de structuur van de stad afgebakend binnen de ommuring die elke stad had, met twee verschillende dorpen. Het Puebla Vieja, het oude dorp, op de ‘cerro de Somorrostro‘ (heuvel van Somorrostro) die de stad domineerde tegenover de baai,  bevatte het kasteel, de abdij de los Cuerpos Santos en de begraafplaats. Aan de andere kant waren de scheepswerven en de haven. Het had drie rijen huizen, gescheiden door Rúa de Carnicerias en Rúa Mayor, waar de woningen van de vooraanstaande inwoners van de stad, zoals de ‘abt’, de kanunniken en de belangrijkste families uit die tijd, zich bevonden. La Puebla Nueva bevatte het klooster van Santa Clara en het klooster van San Francisco, het laatste lag buiten de poort, en gaf zijn naam aan een van de hoofdstraten; andere belangrijke straten waren Rúa de la Sal, Rúa del Palacio, la Ribera, Don Gutierre, Puerta de la Sierra, Cadalso en Rúa del Arcillero. Beide dorpen werden met elkaar verbonden door een brug over de Ría de Becedo die hen scheidde en de Atarazana’s (scheepswerven) bereikte. De scheepswerven werden in opdracht van de koning gebouwd om de bossen van de Cantabrische bossen te benutten voor de bouw van schepen. De stad was verplicht om de monarchie te voorzien van een nao per jaar.

In 1217 begon men met de bouw van de belangrijkste kerk van de stad op dezelfde plaats als de vorige, waar na een groot aantal aanpassingen tot op de dag van vandaag nog steeds wordt gewerkt. In 1318 begon men met de bouw van het klooster.

In 1248 nam Santander samen met andere Cantabrische dorpen deel aan de strijd om Sevilla te heroveren en kreeg het als beloning een wapen met de beelden van de Torre del Oro en de rivier Guadalquivir.

Op 4 mei 1296 vormden de Cantabrische kustplaatsen de ‘Hermandad de las villas de la marina de Castilla con Vitoria’ of Hermandad de las marismas, die Santander, Castro-Urdiales, Laredo, Vitoria, Vitoria, Guetaria, San Sebastián, Bermeo en Fuenterrabía groepeerden. Het doel was om haar commerciële positie te versterken ten opzichte van de concurrentie van de andere kant van de Golf van Biskaje, in de handel in wol en meel met de Vlaamse en Engelse steden.

In 1296 en 1311 werd de stad Sant Emeterio verwoest door twee branden waarvan de abdij gered kon worden. Koning Fernando IV de Castilla sprak de stad vrij van “de tienden (los diezmos = een soort winstbelasting) van al het voedsel dat van buiten mijn koninkrijk kwam” vanwege deze ramp.

In de 14e eeuw wordt in het Libro de las Merindades de Castilla (bekend onder de naam Becerro de las Behetrías) deze status, die van behetría (behetría betekend, dat de inwoners van een stad, als absolute eigenaars, hun eigen feodale Heer konden kiezen), voor de stad bevestigd, d.w.z. dat zij alleen afhankelijk waren van de monarchie, zonder enige andere leenheer daartussen, met uitzondering van de prerogatieven van de abt. Een eeuw later, op 25 januari 1466, droeg koning Enrique IV de stad echter over aan de markies van Santillana, wat leidde tot de opstand van de inwoners, die er op 8 mei 1467 in slaagden het koninklijk bevel te herroepen.

De spanning tussen de beide dorpen, onder leiding van de clans van de Giles en Negretes, dwong de monarchie in de 15e-eeuw om een regeling van het gemeentebestuur uit te voeren, die zij in handen legde van twee burgemeesters (één per dorp) en verschillende wethouders.

In 1372 en na de overwinning in La Rochelle van de Castiliaanse vloot op de Engelsen, kwamen ze de haven van Santander binnen met de entourage van Enrique II de Castilla onder de beroemde bezoekers. Dit feit is van groot belang omdat het Santander verandert in de marinebasis van de Atlantische Oceaan en Santander voorziet van belangrijke Koninklijke Scheepswerven, vergelijkbaar met die van Sevilla en de Drassanas van Barcelona.

In 1497 stopte de Vlaamse marine in het dorp om Margarita de Austria, die in Reinosa trouwde met prins Juan de Aragón y Castilla (tweede zoon van de Reyes Católicos), erfgenaam van de katholieke vorsten, van boord te halen. De vloot bracht ook de pest met zich mee waardoor er ongeveer 6000 mensen om kwamen, op een bevolking van 8000 mensen. De gevolgen van deze verwoesting en ontvolking zouden pas drie eeuwen later wat minder worden.

Tussen 1596 en 1597 breekt er opnieuw een pestepidemie uit die ongeveer een derde van de in totaal 2500 mensen in Santander het leven ontneemt. Ook in het midden van de 16e eeuw had men te maken met deze dodelijke epidemie.

Commerciële en stedelijke ontwikkeling: 18e en 19e-eeuw

De vorming van de bourgeoisie

In het begin van de 18e-eeuw begon de stad Santander zich te herstellen van de vorige crisissen, die de stad op het gebied van bevolking, infrastructuur en handelsbetrekkingen nog maar weinig had opgeleverd. Op bestuurlijk vlak had het in 1653 al bereikt dat, naast de andere steden, Laredo’s exclusieve status als groepshoofd werd ingetrokken. In 1748 werd de vooraanstaande positie geconsolideerd met de koninklijke orde om de zogenaamde wollen weg aan te leggen, die Burgos en Santander zou verbinden, waardoor de haven het centrum van de noordelijke handel werd.

In 1754 kwam de steun van de katholieke kerk, die haar als hoofdstad van het bisdom erkende en de abt de status van bisschop verleende, waarmee de collegiale kerk een kathedraal werd. Bovendien vergemakkelijkte het de daaropvolgende promoties van de stad.

In 1755 kende Fernando VI de stad (villa) Santander de titel van stad (Ciudad) toe en in 1783 werd het zogenaamde Consulado de Mar y Tierra de la muy noble y muy leal ciudad de Santander (Consulaat van Land en Zee van de zeer nobele en zeer loyale stad Santander) opgericht, een entiteit die verantwoordelijk was voor het reguleren van het zeeverkeer met andere steden volgens een geliberaliseerd handelsmodel. Aan het begin van de 19e-eeuw leidde Santander de uitwisselingen tussen het noorden van het schiereiland en de belangrijkste Amerikaanse havens.

Deze economische ontwikkeling bracht de vorming van een burgerlijke handelsklasse met zich mee die achtereenvolgens de administratieve regeling van het gebied zou verwezenlijken, eerst als Maritieme Provincie (1816) en later als Provincie Santander (1833). De evolutie heeft zich de hele eeuw door voortgezet. Er werden hulpprogramma’s voor de scheepvaartindustrie(tuigage), meel, suiker, bier, enz. gecreëerd. Ook de scheepswerven van San Martín werden opgericht en de stad werd gestructureerd volgens een rationeel model met de uitbreiding van het land dat op de zee werd gewonnen. De aanvulling op al deze activiteiten was de inhuldiging in 1851 van de Alarspoorweg, die het verkeer met Castilla verder uitbreidde.

Tot 1900 was de ontwikkeling van Santander verbonden met de groeiende handel met de Spaanse koloniën, dat de vertrekhaven van een groot deel van de producten van Castilla was. Deze economische bloei leidde tot de opkomst van een koopmansbeweging die vanaf het midden van de 18e eeuw tot het einde van de 19e eeuw de stedelijke ontwikkeling van de stad bevorderde dat leidde tot de uitbreidingen van Santander.

De toeristische ontwikkeling van de stad

In de tweede helft van de 19e-eeuw, profiterend van de bloei van de badplaatsen onder de rijke Europese klassen, die een nieuw concept van vrijetijdsbesteding in verband met de gezondheid introduceerde, promootte een reeks hotelinitiatieven ‘Santander en la Corte‘ voor zijn stranden die bevorderlijk waren voor de ‘Baños de Olas’ (het eerste seizoen werd in 1847 in de pers aangekondigd in een krant in Madrid) en bevorderde de oprichting van het kuuroord El Sardinero, dat in het begin van de 20ste-eeuw werd geconsolideerd als zomerbestemming voor de Spaanse hoogopgeleide Spaanse samenleving. Tijdens het bewind van Alfonso XIII werd Santander het favoriete zomerresort van het hof. In 1908 bouwde en gaf de stad de koning het Palacio de la Magdalena.

Het blijft een belangrijke academische en toeristische enclave in het noorden van Spanje. Het toerisme in Santander komt voornamelijk uit naburige regio’s: het noorden van Castilla y León, Asturias en País Vasco (Baskenland). Het buitenlandse toerisme is fundamenteel Europees, nauw verwant aan de zeeverbindingen van de stad met Plymouth en Portsmouth per veerboot en aan de internationale point-to-point vluchten van de luchtvaartmaatschappijen vanaf de luchthaven van Santander. Stranden zoals El Sardinero of het schiereiland Magdalena zijn erg populair.

De 20ste-eeuw

De explosie van de Cabo Machichaco

Op 3 november 1893 meerde het Biskajer schip de ‘Cabo Machichaco‘ aan in het dok van Santander, geladen met 51 ton dynamiet in het ruim en vaten met zwavelzuur op het dek. De regelgeving inzake gevaarlijke goederen werd systematisch overtreden door de autoriteiten en bevrachters. Om 12.00 uur brak er een brand uit op het schip die de bemanningen van andere schepen (zoals de Alfonso XIII stoomboot gebouwd in 1889), brandweerploegen, autoriteiten (inclusief de burgerlijk gouverneur) en nieuwsgierige mensen aantrok. Kort daarna explodeerde de lading. De tol was 590 doden en 525 gewonden. Opgemerkt moet worden dat er op dat moment 50.000 inwoners geregistreerd waren in de stad. Het vernietigde de eerste rijen huizen rond het dok, en er wordt gezegd dat het anker van het schip zou zijn gevallen nabij Cueto, enkele kilometers verderop.

De brand van 1941

In 1941 brak er in de vroege ochtenduren een brand uit in de Calle Cádiz, vlakbij de kades, de brand werd aangejaagd door een sterke zuidenwind. Na twee dagen (15 en 16 februari) was het hele historische deel van de stad weggevaagd. Het vuur verspreidde zich makkelijk door de smalle straatjes, de huizen met houten structuren en de gevels met de houten erkers. In dit geval was er slechts één slachtoffer, een Madrileense brandweerman, D. Julián Sánchez García, die in het ziekenhuis van Valdecilla overleed na een licht herstel. Duizenden families verloren hun huizen en de stad werd in chaos gedompeld.

De brand verwoestte het grootste deel van het middeleeuwse dorp (37 straten die 14 hectare beslaan in het dichtstbevolkte gebied) en de reconstructie ervan werd voorafgegaan door een proces van stadsvernieuwing dat een belangrijk deel van de configuratie van de stad veranderde. De noodzaak om een aanzienlijk aantal gezinnen te huisvesten die na de brand dakloos werden achtergelaten, leidde tot een stadsuitbreiding en een stedenbouwkundige configuratie van Santander. Zo ontstonden tussen 1941 en 1950, naast verschillende gebouwen en straatuitbreidingen, de wijken Santos Mártires (162 hoogbouwwoningen), José María de Pereda (111), Pedro Velarde (348), Poblado Canda-Landaburu (200) en Poblado de Pescadores Sotileza (294).

Economie

---

Santander is een regionaal servicecentrum met belangrijke openbare instellingen en particuliere entiteiten met een groot aantal werknemers: Hospital Universitario Universitario Marqués de Valdecilla, de Universiteit van Cantabria, Banco Santander, enz. De activiteiten op het gebied van cultuur, vrije tijd en toerisme zijn een belangrijk hoogtepunt in de economie van de stad en van de regionale en gemeentelijke overheid proberen we de seizoensgebondenheid van de zomergasten aan te vullen met nieuwe aanbiedingen zoals de aantrekkingskracht van conventies, congressen, culturele festivals en tussenstops voor zeecruises.

Erfgoed

---

In Santander vind je verschillende culturele bezienswaardigheden:

• • • • Catedral de Nuestra Señora de la Asunción.
      • Museo de Prehistorica y Arqueología de Cantabria, monument.
      • Centro Botín, kunst- en cultuurcentrum ontowrpen door de architect Renzo Piano.
      • Museo Municipal de Bellas Artes, monument.
      • Toren, muren en monumentale woning van het adellijke landhuis van de familie Riva.
      • Herrera in Pronillo, monument.
      • Palacio de la Magdalena en zijn tuinen, monument.
      • Bibliotheek en huis-museum van Menéndez Pelay, monument.
      • Convento de las Madres Clarisas de Santa Cruz (klooster), monument.
      • Hospital de San Rafael (zetel van de Asamblea Regional de Cantabria), monument.
      • Mercado del Este, monument.
      • Iglesia de Santa Lucía, monument.
      • Parroquia de la Anuncciación (La Compañía), monument.
      • El dique de Gamazo (de dijk van Gamazo), monument.
      • Seminario de Monte Corbán, monument.
      • Paseo de Pereda, dat een bijeenpassend historisch geheel vormt.
      • Een deel van het “El Sardinero”, ook een bijeenpassend historisch geheel.
      • Igelsia de San Francisco artistiek-religieus erfgoed van Cantabria.
      • Cartulario de San Salvador de Oña (Burgos). Bien muebles geconserveerd in het Archivo Histórico Provincial de Santander.
      • Cartulario del Monasterio de Santa María de Piasca, Bien mueble geconserveerd in de Biblioteca Municipal de Santander.
      • Castillo de Corbanera, monument.
      • Cementorio Protestante (protestante begraafplaats).
      • Barokke parochiekerk van Nuestra Señora de la Consolación, gebouwd in de 18e-eeuw.​

De stad

---

Stedelijke groei

Vanaf de jaren ’50 tot de jaren ’70 van de vorige eeuw, kreeg de stedelijke groei een wanordelijk en speculatief karakter met de bouw van talrijke ontwikkelingen van laagwaardige woonblokken zonder verstedelijking voor de huisvesting van de beroepsbevolking.

De groei van Santander heeft de laatste decennia de periferie van de stad overspoeld met kleinere vastgoedconstructies die bestemd zijn voor eerste en tweede woningen (de laatste van bijzonder belang voor de stad). De aandacht wordt gevestigd op het gebied van El Sardinero, dat zijn morfologie verandert van tuinstad in woon- en recreatiegebied van Santander, het gebied van Nueva Montaña met industrieterreinen die zijn hersteld voor residentiële en commerciële activiteiten, de afsluiting van Alisal, de Avenida de Los Castros en stadsuitbreiding langs de noordelijke helling van de Vaguada de las Llamas.

In de jaren ’80 van de vorige eeuw werd de haven van Santander uit het centrum van de stad verplaatst en in de afgelopen jaren is Santander bezig zijn zuidelijke oever voor de baai van Santander te herstellen. De overdracht van alle havenactiviteiten naar de haven van Raos is geleidelijk verlopen, met uitzondering van het cruise-vaartverkeer, dat gecentraliseerd is in het maritieme station tegenover de Paseo de Pereda.

De groei van de havenactiviteit, de toename van het verkeer met een grotere toegevoegde waarde (voertuigen en containers, vooral in tegenstelling tot vloeibare en vaste bulkgoederen) die een grote hoeveelheid reeds schaarse grond nodig hebben voor de opslag ervan en de onvoldoende diepgang voor sommige scheepstypen, dwingt het Havenbedrijf ertoe om de bouw op lange termijn van een voorhaven buiten de baai te overwegen. Op 29 juni 2005 vierde Santander de 250ste verjaardag van de toekenning van de titel “Stad”.

Monumenten en bezienswaardigheden

• De kathedraal van Santander
Het onderste deel van de kathedraal, dat het ‘cripta of de Parroquia del Cristo’ wordt genoemd, werd rond 1200 gebouwd op de top van andere vroegere Romeinse gebouwen. Het is 31 meter lang en 18 meter breed, georganiseerd in drie schepen. De stijl is een overgang van romaanse naar gotische stijl en is toegankelijk via twee laat-romaanse deuren. Hier zijn de overblijfselen van de Heilige Martelaren (San Emeterio en San Celedonio) die per boot in Portus Victoriae (de oude Romeinse Santander) zijn aangekomen.
Het bovenste deel van de kathedraal, werd gebouwd tussen het einde van de 13e en 14e-eeuw. Op het einde werd het gotische klooster gebouwd. De moderne restauraties, na de brand van 1941, verving het oorspronkelijke koor door een groot dwarsschip en een koepel.

• El Sardinero was in 1840 een wild gebied rond Santander. Vanaf 1850 begonnen de eerste toeristen aan te komen en werden er enkele faciliteiten gecreëerd (badhuizen, logementen…). Als gevolg van de zomer van koningin Isabel II in El Sardinero in 1861 en Amadeo de Saboya in 1872 verwierf het gebied grote bekendheid en begon het grote aantallen toeristen aan te trekken. Een spectaculaire stedelijke en culturele vooruitgang vond plaats met de bouw van verschillende hotels, herbergen, cafés, treinen en trams die bij El Sardinero aankwamen.

• Magdalena Paleis, in eclectische stijl, met Engelse invloeden, gebouwd in 1909. Als cadeau voor de Spaanse koninklijke familie. Tussen 2011 en 2013 werd het gebruikt voor de opnames van de televisieserie ‘Gran Hotel’.

• Hotel Real werd ingehuldigd in de zomer van 1917, op een bevoorrechte plek die de baai en de open zee domineerde. Het is een prachtig gebouw van vijf verdiepingen, met een portiek naar het zuiden op een verhoogd terras. De stijl is modernistisch met een zekere mate van eclecticisme, het werk van de architect González Riancho.

• Het oude huis dat tussen 1915-1918 voor Don Adolfo Pardo werd gebouwd, en naast het Gran Hotel staat, was het werk van de architect González Riancho en vandaag de dag is het het paleis van Emilio Botín García de los Ríos, in bergachtige stijl met een goed gemarkeerde toren.

• Gran Casino del Sardinero, voltooid in 1916, is een beetje verwant aan het Hotel Real en is een van de symbolen van de stad. Het heeft een begane grond voor winkels en een terras met een balkon dat toegankelijk is via een monumentale trap. Het centrale lichaam, van twee verdiepingen, wordt omlijst door de zijkanten met de twee achthoekige torens, bedekt met koepels, waarvan de randen, van boven naar beneden, schachten met kapitelen voor elke verdieping beslaan.

• Centro Botín, museum en conferentiecentrum ontworpen door de Italiaanse architect Renzo Pianoinaina, werd in 2017 ingehuldigd. Het museum maakt deel uit van de Botin Foundation en huisvest kunsttentoonstellingen. Het is gelegen in de Pereda Tuinen, Het steekt een paar meter boven de zee uit. Het Vitalicio gebouw.

• Faro de Cabo Mayor (Vuurtoren) ligt aan de ingang van de baai van Santander. Het geprivilegieerde balkon met uitzicht op de zee en de stad is vandaag de dag een van de meest emblematische en suggestieve constructies voor de inwoners en bezoekers van Santander. Gelegen in het noordoosten van de stad, het gebied waarin de faro de Cabo Mayor zich bevindt, maakt deel uit van een groter gebied dat bestaat uit de voorgebergten van Cabo Mayor en Cabo Menor. De fysieke configuratie van deze ruimte wordt bepaald door de bijzondere geomorfologie, gekenmerkt door de stranden en kliffen van de kustrand en een ruig reliëf met een maximale hoogte van 50 meter boven de zeespiegel. Historisch gelegen aan de rand van de stad, heeft het gebied van Cabo Mayor en Cabo Menor relevante toepassingen en functies gehad: maritiem signaal, defensieve enclave, renbaan, camping, openbaar park, golfbaan, en zo verder. Het werd zo een toeristisch herkenningspunt. Het is een van de gebied met een grote verscheidenheid aan landschappen..

Belangrijke Straten, pleinen, parken en stranden

Staten, Avenues en Lanen

• • • • 

        
        Paseo de Pereda: De oude kade is een promenade met uitzicht op de baai en de dorpen Somo en Pedreña. U kunt cafés vinden die zo oud zijn als “El Suizo”, waar vroeger kooplieden, soldaten of schrijvers, zoals Pereda zelf, elkaar ontmoetten, maar ook de gelijknamige tuinen waar op zijn beurt het Monument voor de schrijver José María de Pereda staat, dat verwijzingen naar zijn werk bevat.
      • Avenida de la Reina Victoria: Locatie van grote villa’s met uitzicht op de baai. Via deze straat heeft u toegang tot het Playa de los peligros (strand van de gevaren).
      • Paseo del General Dávila (El Alta): Oud Meteorologisch Observatorium van Santander, Honderdjarig College “María Auxiliadora” Salesianos, Ataúlfo Argenta en Jesús de Monasterio Conservatories.
      • Paseo de Pérez Galdós.
      • Calle Castelar: Met uitzicht op de baai, het verbindt de Paseo de Pereda met de Avenida Reina Victoria.
      • Calle del Sol: Straat met een grote culturele activiteit.
      • Calle Calvo Sotelo: Ministerie van Financiën, postkantoor.
      • Calle Burgos: Het is een van de oudste straten van de stad, hoewel het kan worden beschouwd als een deel van het oude deel van de stad. De eerste verwijzingen naar deze straat dateren uit het midden van de 18e-eeuw. Het kreeg de titel Burgosstraat in 1845. De voetgangerszone van de straat heeft de handel in het gebied en zijn bewoners bevorderd. In deze straat is het hoofdkantoor van de O.N.C.E. en het Plaza de Juan Carlos I.
      • Calle San Fernando: Straat met veel verkeer, het is de belangrijkste toegangsweg naar het centrum van de stad. Het Plaza de las Cervezas is een exclusief voetgangersgebied dat bij deze straat hoort, genoemd naar de brouwerij (La Cruz Blanca) dat er al voor de huidige indeling stond.
      • Alameda de Oviedo: Een met bomen omzoomde promenade, die loopt tussen de straten van San Fernando en Vargas, parallel aan hen, tussen Cuatro Caminos en Numancia.
      • Avenida de los Castros: De meeste universitaire centra van de universiteit van Cantabrië bevinden zich aan deze grote laan.

Parken en Tuinen

• • • • 

        
        Parque de la Magdalena: Gelegen op het schiereiland Magdalena, is het een belangrijke toeristische enclave dankzij het Palacio de la Magdalena, de zeehondenvijver en de oude stallen van het paleis, waar zich verschillende lokalen van de UIMP Universiteit Internationaal Menéndez Pelayo) bevinden.
      • Parque Atlántico de Las Llamas: Open voor het publiek sinds 11 mei 2007, maar is nog steeds in aanbouw. Oorspronkelijk was het park begroot op 22,5 miljoen euro, maar de prijs is gestegen met 39,1% (8,8 miljoen euro) voor het aanbrengen van verbeteringen.
      • Gardens: Deze zijn vernoemd naar de vorm van de boeg van een boot die de zee “binnenkomt”, verwijzend naar de uitzichten aan het einde van de tuin.

      • 

        
        Parque de La Marga: Gelegen aan de uitgang van de stad, aan het einde van de Castillaanse straat, krijgt de naam van het oude houthandel die zich daar bevond.
      • Parque del Doctor Morales: In de volksmond “parque de la vaca” (koeienpark) genoemd.
      • Parque del Doctor González Mesones.
      • Parque del Agua: Op de helling van de Calle Alta.
      • Parque de Mendicoague.
      • Parque de Los Pinares.
      • Parque de Mataleñas: Voorheen privaat, werd opengesteld voor het publiek als een groene ruimte op weg naar de vuurtoren.
      • Jardines de Pereda.
      • Finca de Altamira.
      • Finca de Jado.

Pleinen

• • • • 

        
        Plaza del Ayuntamiento.
      • Plaza de Pedro Velarde (Plaza Porticada).
      • Plaza de Pombo.
      • Plaza de Atarazanas (Plaza de la Catedral).
      • Plaza de la Esperanza.
      • Plaza de Italia.
      • Plaza de México.
      • Plaza de Juan Carlos I of het Plaza del Reenganche (Plaza del Rey)..
      • Plaza de las Cervezas.
      • Plaza de Colón.
      • Plaza del Cuadro.
      • Plaza de Numancia.
      • Plaza de Cañadío.
      • Plaza Acebo.
      • Plaza de Cuatro Caminos.
      • Plaza de Las Estaciones.
      • Plaza de los Remedios.
      • Plaza de Miranda.
      • Plaza del Príncipe.
      • Plaza del Dos de Mayo.
      • Plaza de Las Brisas.
      • Plaza de Rubén Darío.

Stranden

• • • • 

        
        Playa de la Virgen del Mar
      • Playa de la Maruca
      • Playa del Bocal
      • Playa de Mataleñas
      • Playa de los Molinucos
      • Playas de El Sardinero
      • La Primera
      • La Segunda
      • Playa de La Concha
      • Playa de El Camell
      • Playa de La Magdalena
      • Playa de Los Peligros

Cultuur

---

Santander heeft een grote traditie en vele culturele activiteiten, met belangrijke evenementen die een fundamentele rol spelen in het culturele en sociale leven van de stad. Het heeft een belangrijke internationale zomeruniversiteit, de UIMP, en organiseert grote muziek- en dansfestivals, zoals het Santander International Festival (FIS) en het International Organ Music Festival (FiMÓC). De stad is ook gastheer van de jaarlijkse Santander Muziek- en Academiebijeenkomst en, om de drie jaar, de Santander Internationale Pianowedstrijd “Paloma O’Shea”.

Musea en Culturele Centra

• Museo del deporte de Cantabria.
• Museo Marítimo del Cantábrico.
• Museo Municipal de Bellas Artes.
• Museo Regional de Prehistoria y Arqueología de Cantabria.
• Museo Taurino de Santander.
• Fundación Marcelino Botin.
• Palacio de Festivales de Cantabria.
• Palacio de Exposiciones y Congresos de Santander.
• Centro Cultural Modesto Tapia.
• Filmoteca Regional de Cantabria.
• Escenario Santander.
• Espacio Ricardo Lorenzo.
• Casa Museo Menéndez Pelayo.
• Museo del Agua.
• Centro Botín de las Artes y la Cultura.
• Centro de Arte Faro de Cabo Mayor.
• Centro de Interpretación del Litoral.
• Centro de Interpretación de las Murallas de Santander.
• Centro de Interpretación de los Antiguos Muelles de Santander (CIAMS).
• Centro de Interpretación de la Historia de la Ciudad.
• Museo de los Bomberos Voluntarios.

Feesten

Santander is een stad van talrijke festivals en pelgrimstochten, verspreid over de verschillende wijken en gebieden van de stad. Vermeldingswaardig zijn de vele lokale festivals, zoals die van Mendicoague, Perines, etc….. De meest bekende festivals in Santander en die met de grootste toeristische aantrekkingskracht zijn de volgende: 

• • • • 5 januari: De cabalgata de los Reyes Magos (optocht van de drie wijzen) beslaat een klein deel van de stad, vanaf het Palacio de Festival tot het Plaza del Ayuntamiento (stadhuisplein).
      • Eerste zondag van juni: Día Infantil de Cantabria (Cantabrische Kinderdag) wordt gevierd in La Magdalena. Het is een Fiesta de Interés Turístico Regional (Festival van Regionaal Toeristisch Belang), van de verheerlijking van het autochtone ding, georganiseerd door de “Vereniging voor de verdediging van de belangen van Cantabrië” (Asociación para la Defensa de los Intereses de Cantabria) (ADIC)), vereniging opgericht door Miguel Ángel Revilla. Dit festival toont onder andere een tentoonstelling van aluche (oud Cantabrisch worstelen) en plattelandssporten zoals de melkwedstrijd, touwtrekken, polstokspringen en het hakken van boomstammen.
      • Pinkstermaandag: Vieringen van de Maagd van de Zee.
      • 24 juni: Het vreugdevuur van San Juan wordt gevierd in El Sardinero, met name op het tweede strand van de Sardinero. Dit festival viert de komst van de zomer met een groot vreugdevuur en een bedevaart. Vreugdevuren worden ook in andere delen van de gemeente gehouden, zoals in de Albericia en in de Barrio Pesquero.
      • 25 juli: Festiviteiten van Santiago (Regionaal Toeristisch Festival).
      • 30 augustus: Festiviteiten van de Heilige Martelaren (San Emeterio en San Celedonio). De opdrachtgevers van Santander.
      • 15 september: Festivals van de beschermheilige van de Virgen de la Bien Aparecida, beschermheilige van het bisdom Santander en Cantabrië (Festival van Regionaal Toeristisch Belang).
      • Sea Festival: wordt om de vier/vijf jaar gehouden. De laatste editie vond plaats van 30 augustus tot 2 september 2014.

Curiositeiten

---

Santander verbergt veel curiosa. Een daarvan is de naam die aan een van de stranden is gegeven: La playa de Bikinis (het Bikini-strand). Het strand van de Bikini’s is te bereiken via het schiereiland Magdalena. De Zee is hier opvallend rustig en het strand ligt heel beschut, waardoor het een van de meest gewilde stranden is. Dit strand dankt zijn naam aan het feit dat hier in Santander voor het eerst bikini’s werden gezien en werden gebruikt door buitenlandse studenten van de Internationale Universiteit. Aan een van de zijden van dit strand, dat veel bezocht wordt om zijn schoonheid, is de voormalige koninklijke kade bewaard gebleven.

Stedelijke fauna

---

Studies in opdracht van de gemeenteraad laten 159 soorten gewervelde landdieren zien in dit stedelijk gebied: 7 soorten amfibieën, 10 soorten reptielen, 115 soorten vogels (waarvan 60 soorten die in de gemeente broeden) en 27 soorten zoogdieren, waaronder knaagdieren, insecteneters en carnivoren. Het grootste aantal en de grootste diversiteit is te vinden in de onontwikkelde gebieden in het noorden en westen van de gemeente en in de Cantabrische kuststrook. De perifere gebieden van de Vaguada de las Llamas, de Charca de la Remonta en het gebied van Peñacastillo, zijn bijzonder interessant voor hun avifauna.

De eilandjes en kustkliffen, zijn gebieden van groot ecologisch belang. Wat betreft vogels vinden we hier de slechtvalk, het Europese stormvogeltje, de kuifaalscholver, de grote aalscholver, de Paarse strandloper, de visdief, de Pontische meeuw en de raaf.

Op het platteland is de leefomgeving sterk veranderd door de mens, enekele van de belangrijkste amfibieën zijn ondere andere de vroedmeesterpad en de Iberische schijftongkikker; onder de reptielen vinden we er de Vipera Seoane (addersoort) en de levendbarende hagedis; in de groep zoogdieren zijn er grote hoefijzerneus (vleermuis), de vale vleermuis, de gewone dwergvleermuizen, wezels, hermelijnen, martertjes, vossen, spitsmuizen, egels en mollen; en onder de vogels in het binnenland vallen onder andere op de koereiger, de blauwe kiekendief, de sperwer, de dwergarend, de smelleken, de kievit, de houtduif, de koekoek, en verschillende soorten uilen.

Gastronomie

---

Santander biedt een prachtige selectie van zeevruchten die het een groot prestige heeft gegeven op het schiereiland van de “goede keuken”. Producten zoals amayuelas (schelpdieren) en morgueras (scheermesjes) en opvallend veel zeevruchten, en panchos, salmonetes, bocartes<, lubinas en sardinas tussen de vissen, evenals calamares en cachonen.

De gastronomie van Santander is voornamelijk gebaseerd op de vis. Je zou een gastronomische tour kkunnen beginnen in de Barrio Pesquero, verder gaan door Puerto chico, El Sardinero en eindigen in het Corbán gebied.

Santander haalt zijn gastronomische producten ook uit andere gemeenten in Cantabria in de vorm van vis en zeevruchten zoals: schelpdieren van Pedreña, bonitos (een kleine soort tonijn) van Santoña en ansjovis, zeebrasem uit Castro-Urdiales, enz. Maar ook de grote verscheidenheid aan groenten, fruit en de vele soorten bonen die in de regio Liébana worden geproduceerd, evenals de verschillende soorten kwaliteitskazen, onder andere de pittige ‘Calabres‘, die Cantabria .produceert zijn een speciale vermelding waard.

Zo ook het vlees afkomstig van het vee dat in Cantabria wordt gehouden. Ze worden gefokt op natuurlijke weiden, zoals kalfsvlees, rund, vaars en os, genieten een grote reputatie voor hun kwaliteit en smaak. De restaurants van Santander bieden een keuken met een grote charisma, gebaseerd op een gevarieerde en verfijnde keuken.

Enkele typische gerechten van de stad zijn de rabas, naast de uitstekende cocido montañés (berg stoofpot) en de eerder genoemde gerechten van vis en zeevruchten, variërend van zeebaars en sardines tot producten zoals morguera.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• Cantabria

Dit was een van de Spaanse Verhalen in de niet commerciële website spaanseverhalen.com. De verhalen in deze website zijn niet statisch, regelmatig worden de verhalen aangepast, kijk hiervoor naar deze mededeling:

• Laatst bijgewerkt 2022-07-06

Coralma*

Spaanse Verhalen.  https://spaanseverhalen.com

Bronvermelding en referenties:
De veelal buitenlandse teksten van wikipedia zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen. Ik heb deze teksten vertaald, gemengd, en vaak aangevuld met eigen kennis en ervaring, opgedaan in de periode dat ik in Spanje woon en aan deze artikelen werk.
Er kunnen ook andere bronvermeldingen zijn opgenomen, dat kunnen zaken zijn die ik, tijdens het onderzoek naar de artikelen, gelezen heb en in deze teksten verwerkt heb.

• Spaanstalige Wikipedia|titel=Santander (España)| oldid=118461393| datum=20190905
• Nederlandstalige Wikipedia|titel=Santander (Spanje)|paginacode=60034131| datum=20220104

Deze teksten zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen 3.0. CC BY-SA 3.0

Andere bronnen zijn:

De foto’s/afbeeldingen zijn gelicenseerd onder  Wikimedia Creative Commons: CC0 1.0,  CC BY 1.0 ,  CC BY-SA 1.0 ,  CC BY 2.0 , CC BY-SA 2.0,  CC BY-NC-SA 2.0,   CC BY 2.5 , CC BY-SA 2.5, CC BY 3.0,  CC BY-SA 3.0 , CC BY 4.0, CC BY-SA 4.0 , GNU-licentie voor vrije documentatie ,  of Publiek Domein

Als u op één van de links hieronder klikt, krijgt u de volledige informatie van deze foto’s/afbeeldingen, de auteur, of de licentie te zien.

• Locatie Santander. Auteur – HansenBCN, licentie Publiek Domein
• het wapen. Auteur – HansenBCN, licentie Publiek Domein
• de vlag. Auteur – Ulaidh, licentie CC BY-SA 4.0
• Schild van Santander, geschilderd in 1929,,,,,. Auteur – CarlosVdeHabsburgo, licentie CC BY-SA 3.0
• Blauwe windroos. Auteur –  Henrik derivative work Xavigivax , licentie CC BY-SA 3.0
• Vuurtoren van Santander op het eiland van Mouro. Auteur – Coralma*, licentie, dit bestand is niet opgenomen in Wikimedia Creative Commons.
• Wandlicht van Hermes als kind, uit La Magdalena. Auteur – Valdavia, licentie CC BY-SA 3.0
• Kathedraal van Santander, de kern van het oorspronkelijke vissersdorp. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Santander zoals het gezien werd door Joris Hoefnagel aan het eind van…. Auteur – Joris Hoefnagel (1542-), licentie Publiek Domein
• Archeologische overblijfselen uit de 13e-eeuw van de oude muur en de Puerta del Mar,,,. Auteur – Emilio Gómez Fernández, licentie CC BY 2.5
• Plan van de dokken van de stad Santander en de nieuwe stad (1788). Agustín de Colosía…. Auteur – Agustín de Colosía, licentie Publiek Domein
• De Mercado de La Esperanza, ingehuldigd in 1904, is een goed…. Auteur – RPLl – 2006, licentie Publiek Domein
• Het schiereiland Magdalena met het paleis, residentie van Alfonso XIII…. Auteur – Coralma*, licentie, dit bestand is niet opgenomen in Wikimedia Creative Commons.
• 1910 Vakantiegids, voorpagina Mariano Pedrero. Auteur – Mariano Pedrero, licentie Publiek Domein
• Santander in 1908. Auteur – Anstalt von Wagner & Debes, Leipzig, licentie Publiek Domein
• Brand op de Cape Machichaco, afgemeerd aan de kade in 1893. Auteur – Onbekend, licentie Publiek Domein
• De kathedraal van Santander na de brand van 1941. Auteur – Desmondrx, licentie Publiek Domein
• De jachthaven van Santander. Auteur – Coralma*, licentie CC0 1.0
• De dokken van Albareda en Maura,,,,. Auteur – Emilio Gómez Fernández, licentie CC BY-SA 4.0
• Het stadhuis van Santander. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Het hoofdkantoor van de Santander bank. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Monument van Guillermo Arce (medicus, hoogleraar) in Santander. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Spectrale foto van de Baai van Santander genomen door de NASA’s LandSat Satelliet. Auteur – Corso, licentie Publiek Domein
• Paseo de Pereda met op de voorgrond het Palacete del Embarcadero. Auteur – Tomás Fano, licentie CC BY-SA 2.0
• Sportpaleis in El Sardinero naast de sportvelden. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Het Palacio de La Magdalena. Auteur – Sbp92, licentie CC BY-SA 3.0
• Het Centro Botín. Een kunstcentrum ontworpen door de architect Renzo Piana. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• De vuurtoren van Cabo Mayor. Auteur – No machine-readable author provided. RMNORIEGABMS assumed (based on copyright claims), licentie CC BY-SA 2.5
• Het Vitalicio gebouw. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Uitzicht vanaf de boulevard met op de achtergrond het Casino Gran Hotel. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Jardin de Pereda. Auteur – Jesús Gómez Fernández, licentie CC BY-SA 4.0
• Parque Atlantico van Las Llamas. Auteur – Tiia Monto, licentie CC BY-SA 3.0
• Parque del Muelle van San Martín. Auteur – jmghera, licentie CC BY-SA 3.0
• Plaza de Pombo is van oudsher een ontmoetingsplaats. Auteur – Onbekend, licentie Publiek Domein
• Playa de Mataleñas. Auteur – Tiia Monto, licentie CC BY-SA 3.0
• Links de Escuela Técnica Superior de Náutica, van de Universiteit van Cantabria. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Het Botín Centrum, gelegen in de Pereda tuinen en tegenover de baai van Santander. Auteur – Coralma*, licentie, dit bestand is niet opgenomen in Wikimedia Creative Commons.
• Monument van de reconstructie van Santander. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Día infantil de Cantabria op het schiereiland van La Magdalena. Auteur – Desmondrx, licentie Publiek Domein
• Poster, Sociedad Taurina Montañesa 1909, door Mariano Pedrero. Auteur – Mariano Pedrero (1865-1927), licentie Publiek Domein
• Poster van de Beurzen en Feesten van Santander 1896, door Mariano Pedrero. Auteur – Mariano Pedrero (1865-1927), licentie Publiek Domein
• Poster van de Beurzen en Feesten van Santander 1894 , door Mariano Pedrero. Auteur – Mariano Pedrero (1865-1927), licentie Publiek Domein
• De stad Santander. Auteur – No machine-readable author provided. Yearofthedragon assumed (based on copyright claims)., licentie CC BY-SA 3.0
• De baai van Santander. Auteur – No machine-readable author provided. Jlgolis~commonswiki assumed (based on copyright claims, licentie CC BY-SA 2.5
• Rabas de calamar, kan van allerlei soorten inktvis bereidt worden. Auteur – María Jesús Gómez Fernández, licentie CC BY-SA 4.0
• Paella de Marisco. Auteur – Manuel M. Vicente, licentie CC BY 2.0

Coralma*, is eigen werk dat u terug kunt vinden als een CC BY-SA 4.0 file in Wikipedia Commons.