de autonome gemeenschap Navarra

Koester de steile silhouetten van de Pyreneeën en zie hoe deze hun kracht verliezen wanneer het ‘t zacht golvend gebied van de Ribera nadert, of neem de geur waar van de traditionele pelgrimstocht, ‘la Ruta Jacobea‘, lopende vanaf het legendarische Roncesvalles tot de stad Viana. Geniet van de feestelijke kleuren; de witte en rode indringende kleuren van het zomerfeest van San Fermin. En verlies de gevarieerde keuken niet uit het oog, met zijn exquise vleesgerechten en smakelijke groenten uit de tuin van la Ribera, begeleid door de uitstekende wijnen uit de regio, dit is de manier om Navarra te benaderen en te ervaren. 

Wat u het meest interesseert:

• • • • • • • • Etymologie
              • Geschiedenis
              • Symbolen van Navarra
              • Geografie en het klimaat
              • Territoriale organisatie
              • Demografie
              • Toerisme
              • Talen
              • Privileges van Navarra
              • Cultuur
              • Gastronomie van Navarra

Navarra bestaat uit 272 municipios en had in 2015, 636.142 inwoners, waarvan ongeveer een derde in de hoofdstad Pamplona woont en als we naar het grootstedelijk gebied van Pamplona kijken dan woont daar meer dan de helft (328.511 inw.) van de bevolking.

Navarra (in euskera, Nafarroa), officieel Comunidad Foral de Navarra genaamd (in euskera, Naferroako Foru Komunitatea) is een Spaanse autonome gemeenschap gelegen in het noorden van het Iberisch schiereiland. In het noorden begrenst door Frankrijk (departement Pyrénées-Atlantiques), in het oosten en zuidoosten door de Comunidad van Aragon (provincies Huesca en Zaragoza), in het zuiden door La Rioja en in het westen door Pais Vasco(provincies Álava en Guipúzcoa). Het heeft nog een exclave (Petilla de Aragón) volledig omringt door de Aragonese provincie Zaragosa. Het gebied correspondeert met het Alta Navarra van de Renaissance periode (het Baja Navarra maakt nu deel uit van Frankrijk).

Etymologie

---

De eerste keer dat het woord Navarra schriftelijk werd gebruikt was in de 9e eeuw, in het boek Vita Karoli Magni geschreven door Eginardo, waarin het binnendringen van de Frankische koning Karel de Grote wordt beschreven. Er wordt aangenomen dat de naam Navarra voortkwam uit woord ‘naba’, van pre-Romaanse oorsprong, waarschijnlijk protobaskisch. Het zou zoiets betekenen als, het vlakke land omringd door bergen, en dat is zeker op Pamplona, en haar omgeving, van toepassing.

Geschiedenis

In de pre-Romaanse tijd, werd het huidige gebied van Navarra bewoond door de Basken (Vascones) en de Kelten in het gebied van de Tudela. De Ebro-vallei werd tijdens de uitbreiding van het Romaanse Rijk geromaniseerd, het gedeelte van de Pyreneeën lieten ze voor wat het was. Tito Livio was de eerste historicus die een historische evaluatie schreef over de Basken, die op verschillende manieren gerelateerd waren aan Rome, onder meer als onderdeel van het leger.

Met de val van Rome, kwamen er een reeks van Germaanse volkeren het schiereiland op, met inbegrip van de Visigoten. Dit eindigde in de creatie van een christelijk koninkrijk met Toledo als hoofdstad. De Visigoten onderhouden ook contacten met de Basken, die minder geromaniseerd zijn dan het merendeel van de bewoners van het Iberisch schiereiland.

Wat we vandaag de dag kennen als Navarra werd opgezet na de islamitische invasie van het schiereiland in de 8ste eeuw  wat tegelijkertijd het einde van de gotische macht inhield. Het noorden van de gemeenschap stond slechts voor een korte periode onder de islamitische heerschappij. Al snel zocht de christelijke kern contact met het Karolingische Rijk waarmee zij een vluchtige onderwerping aangingen en daarmee de islamieten verjoegen. Pamplona was in de tijd voor de Romeinen een baskische nederzetting genaamd ‘Iruña’. Cnaeus Pompeyo, een Romeins leider, veranderde in 74 n. C. de naam in Pompaelo, dat daarna uit zou groeien tot de meer belangrijke stad Pamplona. De eerste bekende heerser van Navarra was Iñigo Iñiguez of Iñigo Arista (“Enneco Cognomento Aresta” – Enneco bijgenaamd Aresta), hoofd van de eerste dynastie van Navarra, en daarmee stichter van het Koninkrijk van Pamplona dat later het bekende Koninkrijk Navarra werd.

In het zuiden, was er een gotische Spaanse edelman uit de omgeving (Conde Casio) die een pact sloot met de met de islamitische indringers en die zich bekeerde tot de islam en daarmee de heerser werd over dit deel van de Ebro-vallei. Hij breidde deze macht uit tot een langdurige heerschappij van de Banu Qasi (de naam die de familie na de bekering had aangenomen) die generaties lang het gebied ten zuiden van, het toen nog kleine Navarra zou regeren. De familie Banu Qasi sloot een bondgenootschap met de Arista’s van Navarra nadat zij een paar keer een conflict hadden gehad met de centrale macht van het Emiraat van Cordoba, en het expansief ijverige Karolingische Rijk.

Na een aantal jaren van expansie volgde er een achteruitgang en door toedoen van Castilla en Aragón werd ket Koninkrijk van Navarra gestabiliseerd door het in twee verschillende gebieden te verdelen: het Alta Navarra, ten zuiden van de Pyreneeën waar zich de hoofdstad, het grootste deel van de bevolking en de rijkdom bevond, en Baja Navarra of het Navarra Continental ten noorden van de Pyreneeën.

Het koninkrijk Navarra werkte actief mee aan de zogenaamde Reconquista, de herovering van Spanje op de islamieten. Beroemd is de deelname van de Koning van Navarra aan de slag om Las Navas de Tolosa, die het begin van het einde van de islamitische overheersing over het schiereiland markeerde. Men zegt dat dat de oorsprong van het huidige wapen van Navarra was.

Het koninkrijk was tijdens de Middeleeuwen op zijn grootst, het bevatte gebieden gelegen aan de Atlantische oceaan en verder op de rivier de Ebro, haar gebied spreidde zich uit tot in het huidige Aragón, Cantabria, Castilla y León, La Rioja, Pais Vasco en gebieden die toen onder Frans bestuur stonden zoals Aquitania en Mediodía-Pirineos (Midi-Pyreneeën), in de voormalige provincies van Gascuña (Cascogne) en Occitania. De Baskische steden Vitoria en San Sebastián werden door koning  Sancho VI “el Sabio” van Navarra gesticht.

Het einde van de onafhankelijkheid van dit koninkrijk kwam toen Fernando “el Catolico” van Aragon het land in de zomer  van 1512 binnen viel en het in twee maanden tijd veroverde. Er werden verschillende pogingen ondernomen om het land te heroveren waarop uiteindelijk Carlos I de España (Karel V bij ons) zich terugtrok uit Baja Navarra daar dit moeilijk te controleren was (met uitzondering van Luzaide/Valcarlos dat historisch gezien onder Bajo Navarra behoorde maar tot op de dag van vandaag onder Spaans bewind valt). Het deel van Baja Navarra bleef als zodanig onafhankelijk onder de dynastie van Foix, totdat het dynastiek gezien werd samengevoegd met de Franse kroon onder het bewind van koning Hendrik III. Zo kwam het dat de vorsten van Frankrijk betiteld werden met “koning van Frankrijk en Navarra”. De vereniging van het koninkrijk van Navarra met Frankrijk was enkel en alleen een dynastieke unie, ontstaan met behoud van hun eigen instellingen (zo kwam het dat toen Lodewijk XVI de Staten Generaal van Frankrijk bijeen riep, Navarra formeel geen afgevaardigde stuurde, maar de koning in hoogst eigen persoon, onafhankelijk en met zijn eigen “Schrift met grieven”). Echter, aan haar aparte status binnen de Kroon van Spanje kwam in 1789 een einde, daar het werd afgeschreven als koninkrijk. Bovendien, werd het Alta Navarra toegevoegd aan het koninkrijk van Castilla en tenslotte aan de Monarchie van Hispania, een status die onderhouden en bestuurd werd door een onderkoning tot 1841, het jaar waarop het gebied overging naar “Provincia foral” (een provincie met behoud van eigen privileges) door vervolgens, na de Eerste Carlistische oorlog, de zogenaamde “Ley Paccionada” in werking te stellen.

Tijdens de eerste dagen van het liberalisme in Spanje, had men in Navarra belangrijke verschillen tussen voorstanders en tegenstanders  (Carlisten). Pascal Madoz was een liberale politicus, minister van Spanje. Francisco Espoz u Mina was een prominent liberaal militair die het Carlisme bestreed.

De titel kroonprins of prinses is Principe de Viana, of Princesa de Viana, vandaag de dag is dat Leonor de Borbón, dochter en erfgenaam van Felipe VI van Spanje.

De huidige Comunidad Foral de Navarra komt voort uit het oude koninkrijk van Navarra, dat bestond tot 1841, en welke het resultaat was van haar eigen stelsel van zelfbestuur, genaamd “Régime Foral“. De huidige bestuurlijke juridische organisatie is gebaseerd op de Ley Orgánica de Reintegración y Amejoramiento del Régimen Foral de Navarra, ook bekend als Amejoramiento de Foral of LOFARNA van 1982, een wet die de aanpassingen van de traditionele privileges van Navarra waarborgt in de Spaanse Grondwet van 1978.

Uitgezonderd in de tijden dat het Koninkrijk Navarra zich uitbreidde, had het vanaf de 16e tot de 20ste eeuw een klein agrarisch gebied en een kleine sociaal economische ontwikkeling. Maar op dit moment is Navarra een van de gemeenschappen met een relatief grootte welvaart en goed sociaal economisch welzijn.

Elk jaar wordt het festival van San Fermín, één week na 7 juli, gehouden, met de stierenrennen als belangrijkste evenement. Het is een internationaal bekend festijn, vooral omdat de populaire Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway er regelmatig bij aanwezig is.

Symbolen van Navarra

In 1910, keurt de regering van Navarra het ontwerp van het wapen en de vlag goed, die later ook van kracht blijven en erkend worden door de “Ley Orgánica de Reintegración y Amejoramiento del Régimen Foral de Navarra” (LORAFNA) van 10 augustus 1982. Volgens de Amejoramiento en de Ley Foral 24/03 zijn de symbolen van Navarra:

Hymne van Navarra

Van oudsher wordt het “Himno de las Cortes” genoemd, dat zijn oorsprong te danken heeft aan de “Marcha para la entrada del Reino”, een barok stuk dat werd gespeeld in het klooster van de kathedraal van Pamplona terwijl het Parlement van Navarra passeerde, ter gelegenheid van de viering van hun sessies.

Het volkslied van Navarra.

Het schild

Het wapen van Navarra is het heraldische embleem dat eeuwenlang gebruikt is als identificatie voor Navarra en zijn voormalige heersers en hun instituten, het werd goedgekeurd als officiëel symbool van de gemeenschap en tevens  erkend door zowel de “Ley orgánica de Reintegración y Amejoramiento del Régimen Foral de Navarra” zoals is geregeld in de Ley Foral 24-2003 van 4 april dat de symbolen van Navarra regelt, in het artikel 7.1 als volgt omschreven:

El escudo de Navarra está formado por cadenas de oro sobre fondo rojo, con una esmeralda en el centro de unión de sus ocho brazos de eslabones y, sobre ellas, la Corona Real, símbolo del Antiguo Reino de Navarra. Het schild van Navarra bestaat uit gouden kettingen op een rode achtergrond, met een smaragd in het centrum waar de haar acht geschakelde armen samenkomen, daarboven, de Koninklijke Kroon, het symbool van het Oude Koninkrijk van Navarra.

Traditioneel gezien zijn de kettingen attributen die toegeschreven werden aan de koning van Navarra, Sancho VII “el Fuerte, gedragen als beloning voor de slag om las Navas de Tolosa, en waarvan de schakels elkaar op verschillende punten vinden.  Het schild werd aan de koning overhandigd in de collegiale kerk van Roncesvalles, waar nu ook zijn stoffelijk overschot in het mausoleum van de kapel van San Agustín begraven ligt. Andere delen van de ketting stoppen bij het klooster van Irach en andere schakels stoppen bij de kathedraal van Santa María van Tudela, de geboorteplaats van deze grootse koning. Volgens de legende werden de kettingen gebruikt om de gevangen christenen tijdens de strijd vast te ketenen rondom de tent van koning Miramamolín (Muhammad an-Nasir) (een taktiek die in onze “beschaafde wereld” nog steeds gebruikt wordt). Koning Sancho VII zou deze christenen bevrijdt hebben en de kettingen verbroken hebben. De kettingen staan echter voor de strijd in de verschillende delen van Navarra.

De smaragd werd naar verluidt gestolen van dezelfde koning Miramamolín en net als de kettingen bewaard in de collegiale kerk van het Roncesvalles.

Maar recent onderzoek laat een heel ander beeld achter van het ontstaan van het wapen van Navarra. Het schild werd na Sancho VII door zijn neef en opvolger Theobaldo I de Champaña ingevoerd en aanvankelijk opgesierd met een karbonkel (de karbonkel is een heraldisch motief bestaand uit een achtarmig kruis, in het algemeen uitlopend in lelies). De figuur is afgeleid van de metalen versteviging op voor- of achterzijde van een schild, en pas in de 14e eeuw, in de periode van Carlos III “el Noble”, begint men het wapen op te sieren met de kettingen die in een later stadium werden toegeschreven aan de “Kronieken van de koningen van Navarra”, geschreven door Carlos de Viana.

De vlag

De Ley de Amejoramiento del Régimen Foral de Navarra (LORAFNA), van 10 augustus 1982, bepaalt in artikel 7.2:

“La bandera de Navarra es de color rojo, con el escudo en el centro.” De vlag van Navarra is een rood, met het wapen in het midden.

Geografie en het klimaat

Navarra bevindt zich in het noorden van Spanje. Verder in het noorden wordt het begrenst door het Franse departement Pyrénées-Atlantiques, in de regio Aquitaine, in het westen grenst het aan de comunidad autónoma Pais Vasco en in het zuiden ligt het aan de grens van La Rioja en die van Aragón in het oosten. De geografie van Navarra is, ondanks haar kleine afmetingen, zeer gevarieerd. De noordelijke helft van het grondgebied is bergachtig en wordt gedomineerd door de Pyreneeën, terwijl daarentegen het zuiden van Navarra (La Ribera) voor de helft wordt gedomineerd door het vlakke grondgebied van de Ebro vallei en zijn uitgestrekte uiterwaarden.

Reliëf

Het reliëf van Navarra verdeeld zich in twee zones: In het noorden het ruige steile deel van de Pyreneeën van Navarra met een gemiddeld stijgingspercentage van ongeveer 10 – 20%  en met een hoogste punt van de Mesa de los Tres Reyes (2438 mbzs). En in het zuiden, de Ribera, een gebied van uitgestrekte vlaktes met hellingen die over het algemeen minder dan 5% stijgen. Het gebied tussen de twee zones noemt men Navarra Media of la Zona Media, met bergen in het noorden en uitgestrekte vlakten in het zuiden met hellingspercentages tussen de 5 en 10%.

De twee zones worden geschieden door een lijn vanaf Sierra de Codés, verder door naar Santiago de Lóquiz, Andía, Echauri, Perdón, Aláiz, Izco, Leyre en Navascués. In la Montaña ligt het land overwegend 600 meter boven de zeespiegel, hoewel er ook een aantal onbereikbare gebieden zijn. In de Ribera ligt het gebied overwegend lager dan op 400 meter onder de zeespiegel, op een paar plekken na die daar boven uitsteken zoals: Sierra de Peralta, Bardena Negra en Montes del Cierzo. Ongeveer 40% van het grondgebied van Navarra ligt boven de 600 mbzs., de rest ligt lager waaronder een deel van het noordwestelijke reliëf, de uitlopers van de Baskische bergen.

Hydrologie

In Navarra zijn er twee verschillende soorten hellingen: de Cantabrisch helling en de Mediterraanse helling.

De Cantabrische helling bevat ongeveer 1000 km², waarvan 10% op het grondgebied van Navarra ligt. De rivieren van deze Cantabrische helling lopen door diepe dalen, ze maken slecht een korte reis en hun stroomgebieden zijn klein. Ze worden gekenmerkt door steile hellingen en een hoge erosieve kracht, die dankzij de weelderige bossen in de stroomgebieden weer wordt goed gemaakt.

Het zijn rivieren die bestaan door de grote regelmaat van neerslag die overvloedig valt in dit gebied.

De belangrijkste rivieren van deze helling zijn: de Bidasoa (waarvan het eerste deel ook wel Baztán wordt genoemd), de Araxes, de Urumea en de Leizarán.

De Mediterrane hellingen beslaan ongeveer 9000 km² en dat is ongeveer 90% van het grondgebied van Navarra. De rivieren van deze hellingen stromen via de Ebro de Middellandse zee in. Deze rivier beslaat zo’n 90 km² van de comunidad en vormt voor een groot deel de grens met autonome gemeenschap La Rioja. De Ebro wordt voor een belangrijk deel gevoed door: de Arga, de Ega en de Aragón. Zij leveren ongeveer 4180 hm³ dat is ongeveer 23% van de gemiddelde flow.

Klimaat

Klimatologisch gezien is Navarra een mengsel van berg- en mediterraan klimaat, met een groot verschil tussen het noordelijke klimaat (veel natter en frequente regenval), en het zuidelijke klimaat (meer mediterraan en met hogere temperaturen en meer sporadische regenval), de rivieren passeren de vochtige Cantabrische valleien in de noorden en stromen dan richting het droge steppeachtige Bardenas Reales naar de oevers van de rivier de Ebro.

Territoriale organisatie

In de middeleeuwen en tijdens de geldigheidsduur van de Provinciale Staten hadden de Merindades een leidende rol als territoriale entiteit en zelfs als electorale afbakening (van 1841 tot het einde van het Franco-regime vervulde de Merindad functies van kiesdistrict voor de provinciale verkiezingen van de provinciale afgevaardigden; ook was het kiesdistrict dat werd gebruikt bij de verkiezing van de leden van het Foral-parlement in de autonome wetgevende macht (1979-1983). Momenteel missen de merindades administratieve bevoegdheden, hoewel hun territoria samenvallen met de huidige rechtsgebieden (partido judicial), vergelijkbaar met een kanton, dat weer een deel van een arrondisement is.

Navarra is van oudsher verdeeld in merindades:

• • • • • • Merindad de Pamplona
          • Merindad de Tudela
          • Merindad de Estella
          • Merindad de Olite
          • Merindad de Sangüesa

Tot 1530, stond het Koninkrijk van Navarra (in Spanje) en ook het grondgebied van Baja Navarra, algemeen bekend als de Zesde Merindad of Merindad de Ultrapuertos, aangezien ze geregeerd werd vanuit Sangüesa. De belangrijkste stad is San Juan Pie de Puerto. Tot Baja Navarra behoorde ook de huidige Spaanse gemeente Luzaide / Valcarlos.

Comarcas van Navarra

Navarra is verdeeld in drie geografische verschillende comarcas. Deze regionale verdeling van Alfredo Floristán Samanes en Salvador Mensua volgt relationele criteria met de topografie, klimaat, vegetatie en soms geschiedenis.

• • • • Ribera de Navarra is verdeeld in een oostelijk en westelijk gebied, waarvan de meest prominente bevolkingscentra Tuleda en Corella zijn. Ribera de Navarra ligt in het zuiden van de gemeenschap. Het klimaat is mediterraan continentaal, dat wil zeggen dat het er dor en droog is. Er is maar weinig groen en dat wat er groeit is veelal xerofiel. De grens tussen de zone Media en Ribera is moeilijk  precies te plaatsen. Het wordt zichtbaar door de overvloed aan rotsen van kalksteen, uitgebreide irrigatie en grote steden. La Ribera is in twee delen verdeeld, la Ribera Tudelana of het oostelijke deel, en la Ribera Estellesa of het westelijke deel.
      • La Zona media. Bestaat uit heuvels, valleien en uitlopers; het wordt gescheiden door bergen als Seirra de Urbasa, Andía, el Perdón, Alaiz, Izco en Leyre. Het ligt hoger dan la Ribera. Het gebied wordt in tweeën verdeeld door de rivier Arga, het Occidental (Westen)  of Tierra Estella en het Oriental (Oosten).
      • Zona de la montaña, bestaat uit een reeks van valleien geflankeerd door de sierra de Aralar, Urbasa en Andía in het westen, en de Pyreneeën in het centrale en oostelijke deel van de regio. Het ligt ten noorden van de gemeenschap en het is een gebied van overvloedige regenval, dat afneemt van noord naar zuid. Het gehele gebied ligt boven de 600 mtr hoogte. De bovenloop van de rivier Arga scheidt de Pyrenese valleien van de Baskisch-Cantabrische valleien. De rivieren hebben diepe valleien, met nauwe ravijnen, geslepen.

Zonering Navarra 2000

Zoneficaties 2000.Deze algemene zonering werd bepaald in de verkennende studie “Navarra 2000” die regelmatig gebruikt werd, zelfs door andere instituten buiten de regering van Navarra wordt het geaccepteerd, zoals door het Ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening, maar  het mist een adequate regeling die het mogelijk maakt haar algemeen te gebruiken met een gelijksoortige namenlijst. Dit bestemmingsplan kan echter geen antwoord geven op de bestaande vragen van de verschillende departementen van de regering ook niet in de toekomst. Het verdeeld Navarra in 7 zones, 18 subzones en 68 gebieden.

Lokale entiteiten

De Regionale wet 6/1990, van 2 juli, van het lokale bestuur van Navarra, bepaalt in artikel 2 en 3.1 welke typen lokale entiteiten er bestaan in deze Gemeenschap:

• • • • Art 2: De gemeenten (municipios) zijn de primaire lokale entiteiten die territoriaal worden georganiseerd door de Comunidad Foral van Navarra.
      • Art 3: In aanvulling op de gemeenten, hebben ook deze de status van lokale overheden van Navarra.

1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. Los Distritos Administrativos (de bestuurlijke districten)
                     2. Los Consejos (de gemeenteraden)
                     3. La Comunidad de las Bardenas Reales de Navarra, la Comunidad del Valle de Aézcoa, la ancomunidad del Valle de Roncal, la Universidad del Valle de Salazar en de rest van de corporaties met houders van een traditioneel karakter of besturen van bestaande gemeentegoederen bij het van kracht worden van de Provinciale Wet.
                     4. De entiteiten die verscheidene gemeentelijke instellingen bijeenbrengen middels de Provinciale Wet van de Comunidad Foral van Navarra en samenvoegingen van administratieve diensten.
                     5. de Mancomunidades (dit zijn een verenigingen van gemeenten)

Municipios (Gemeenten)

De gemeenten waren in de loop van de geschiedenis van Navarra, maar ook hedentendage, de bestuurlijke en politieke bases van Navarra. Enkele daarvan hadden, met instemming van het Hof, privileges, deze werden “Buenas Villas” (groep van bestuurders) genoemd, en hun vertegenwoordigers vormde de “derde macht”.

De organisatorische en wetgevende bevoegdheid van gemeenten is een alleenrecht voor Navarra, dat van kracht bleef door de Wijzigingswet van priviliges van 1841 (Ley de Modificación de Fueros de 1841) en natuurlijk bewaard gebleven in de Amejoramiento (een Spaanse wet die de fundamentele institutionele norm van Navarra vertegenwoordigt.).

Er zijn twee soorten gemeenten, enkelvoudige en gemengde. Deze laatste worden gevormd door de concejos. In de Cuenca de Pamplona worden deze entiteiten cendeas genoemd, zoals in het geval van Galar en Cizur.

Consejos

Het is een bestuurlijke van enkele municipios (gemeenten), zogenaamde municipios compuestos (samengestelde gemeenten). Het zijn lokale entiteiten met bepaalde bevoegdheden, waaronder het beheer van de eigen gemeenschappen.

Het regeren en besturen van deze entiteiten gebeurt door een open gemeenteraad (Concejo abierto), voorgezeten door een President(Presidente del Concejo), wanneer de bevolking bestaat uit 16 tot 100 inwoners. En door een Raad van Bestuur (Junta) bestaande uit een president en vier leden, wanneer de bevolking uit meer dan 100 personen bestaat.

De verkiezingen van de gemeentebesturen wordt in beide gevallen uitgeroepen door de Regering van Navarra, en hun leden worden gekozen door een systeem van meerderheid.

Demografie

Navarra heeft ongeveer 641.000 inwoners (2015), en staat daarmee qua bevolkingsdichtheid, met 61,67 inw/km² op de 15^e plaats in Spanje.

De ontwikkeling van de bevolking

De bevolking van Navarra neemt in de 20ste  eeuw sterk toe, het groeit van 307.669 naar een inwonersaantal van 556.263. Tot de jaren ’60 van de vorige eeuw groeide het inwonersaantal slechts traag. Daarna, onder invloed van de industriële ontwikkeling in Navarra, en met name in de groot stedelijke gebieden zoals Pamplona groeide het aantal sterk ook door de grote toestroom van immigranten. Deze sterke groei zette door tot de jaren ’80, een decennium waarin er een significante daling van het geboortecijfer te zien was. Cijfers die zeker in de periode tussen 1990 tot 1996 zorgwekkend waren. Vanaf dat jaar neemt de bevolking weer sterk toe wat voor een groot deel is te danken aan de komst van niet- Europese immigranten en een geboortecijfer dat sindsdien blijft stijgen. Vanaf 2000 komen de meeste migranten uit Oost-Europa zoals Rusland, Roemenië, Bulgarijen en Polen.

Verdeling van de bevolking

Meer dan 50 % van de bevolking van Navarra concentreert zich rond de grootstedelijke gebieden als Pamplona. Van de 272 gemeenten van Navarra hebben er 158, minder dan 500 inwoners, 33 gemeenten met een inwonersaantal tussen de 500 en 1000, 72 tussen de 1000 en 10.000 en 10 met meer dan 10.000.

Toerisme

Pamplona is internationaal bekend om het festival van San Fermin, een feest dat in de Angelsaksische wereld, dankzij Ernest Hemingway erg populair werd. Elk jaar bezoeken duizenden mensen deze stad om het festival mee te vieren.

De Pyreneeën van Navarra is een ander gebied waar veel toeristen van Navarra naar toe trekken. Ook het zogenaamde “turismo rural” (het plattelandstoerisme) dat komt voor de wouden van Irati is sterk vertegenwoordigd. In dit gebied vindt men vele grotten zoals te zien op de foto bovenaan dit artikel. En ook het Heksen museum van Navarra.

Het culturele toerisme, komt veelal voor de Camino de Santiago welke begint in Roncesvalles en loopt langs plaatsen als Puente la Reina.

Talen

---

Momenteel worden er in Navarra twee talen gesproken, het Castellano en het Euskera (Baskisch). Beide talen worden erkend als officiële talen. Het Castiliaans wordt in de gehele autonome regio  gesproken terwijl het Euskera alleen gesproken wordt in de gebieden waar de Ley Foral del Vascuence van kracht is. De Ley Foral Vascuence van 1986 regelt de status van het Euskera of Baskische taal in het openbaar bestuur en in het onderwijs in Navarra. Het Euskera wordt gesproken in het centrale en noordelijke deel van Navarra, zeker in het noorden en noordwesten is het de moedertaal van de meerderheid van de bevolking. Als we kijken naar het geheel van Navarra dan heeft 82% van de bevolking het Castiliaans als moedertaal en 5,5% het Euskera, 4% heeft beide talen als moedertaal en 6% spreekt een andere taal als moedertaal. Het aantal mensen dat Euskera spreekt breidt zich uit in Navarra. In 2013 sprak 13,5% van de bevolking Euskera en nog eens 14,5% die enigszins Euskera sprak.

In het verleden werden er ook andere talen gesproken, zoals het latijns (romeins) en hetnavarroaragonés. Deze talen zijn momenteel geheel verdwenen. Het navarroaragonés was een taal die ontstond in de omgeving van de midden- en benedenloop van de rivier de Ega, Arga, Aragón en Ebro bij het doorlopen van het koninkrijk. In de 13e eeuw werd het de taal die het bestuurlijke Hof gebruikte om zich schriftelijk te uiten, waarbij in 1329 de status had van officiële taal van het koninkrijk dat later, in de 16e eeuw, werd geabsorbeerd door het Castilliaans. ook andere talen die in minderheid werden gesproken zoals het Occitaans, Frans, Hebreeuws en Arabisch.

Taalkundige verdeling van het grondgebied voor legale doeleinden

Het Castiliaans en het Baskisch (Euskera) worden gedefinieerd als talen van Navarra volgens de Ley foral (provinciale wet) 18/1986. van 15 december. Volgens deze wet, is Navarra taalkundig verdeeld in drie zones, een deel waar hoofdzakelijk Baskisch (vascófona) wordt gesproken, een deel waar een zowel Baskisch als Castellano (mixta) gesproken wordt en een deel waar hoofdzakelijk Castellano (no vascófona) gesproken wordt.

Het Castiliaans is de taal die officieel over het gehele grondgebied van de gemeenschap gesproken wordt. Het Vascuence of Euskera wordt aangemerkt als tweede officiële taal in de Baskisch sprekende zone. De Baskische taalwet (La Ley de Vascuence) bevat verder een aantal bepalingen om het gebruik van het Euskera te garanderen, terwijl in de niet-Baskisch sprekende zone van Navarra alleen het Castiliaans onderwezen wordt.

Benaming van de lokale instanties

De benaming van de Navarraanse gemeenten en dorpen wordt geregeld door dezelfde Baskische taalwet (Ley del Vascuence), welke drie verschillen typen onderscheidt:

• • • • Denominaciones únicas: wordt in wettelijke teksten gebruikt wanneer het hetzelfde is in zowel het Castiliaans als het Baskisch, onafhankelijk van elkaar. Bijvoorbeeld: Lantz of Beintza-Labaien.
      • Denominaciones compuestas: hebben een unieke benaming gevormd door de Castiliaanse en de Baskische plaatsnaam met elkaar te verbinden met een “/”. De samengestelde naam is hetzelfde in zowel het Castiliaans als in het Euskera. Voorbeelden zijn: Auritz/Burguete, Roncesvalle/Orreaga, Luzaide/Valcarios of Doneztebe/Santesteban.
      • Denominaciones dobles: zijn plaatsnamen  in het Castiliaans  en andere in het Euskera die afhankelijk van de taal waaruit de tekst is opgebouwd. Voorbeelden: Pamplona<>Iruña, Villava<>Atarrabia, Aibar<>Oibar.

Euskera dialecten in Navarra

Het Euskera in Navarra heeft volgens de Diccionario General Vasco (van de Real Academia de la Lengua Vasca), negen verschillende dialecten. Volgens de meest recente indeling van Koldo Zuazo, is het meest voorkomende het alto-navarro, gesproken in centraal en noordelijk Navarra. In plaatsen als Basaburua Mayor, Imoz en andere grenssteden die grenzen aan Guipúzcoa spreekt men het central en in het centrale deel van de Navarraanse Pyreneeën spreekt men een variëteit van het navarro-labortano. In het oostelijk deel van de Pyreneeën in de valleien van Roncal en Salazar, sprak men tot een paar jaar geleden het oostelijke Navarra, maar laat 20ste eeuw verdween het ook in Salazar bijna geheel. Er zijn nog een paar, allemaal zeer oud personen die het dialect nog spreken.

Afgezien van deze dialecten, zijn er ook lokale dialecten en taalkundige specialiteiten.

Bijzonderheden van de Castiliaanse taal in Navarra

Naast meerdere linguïstische bijzonderheden, zijn er ook een aantal belangrijke grammaticale varianten, zoals de overheersing van het verkleinwoord -ico of het gebruik van de voorwaardelijke wijs in plaats van de aanvoegende verleden tijd (bijvoorbeeld: podría in plaats van pudiera), evenals de extensie van het gebruik ervan (¿Donde vas, pues?) zelfs aan het eind van het gebed, en de afkeer van woorden waarop de twee na laatste lettergreep de klemtoon valt verkiest men het eigen Romaanse navarra-aragonés. Over dit alles heeft men nog een woordenschat van euskérico toegevoegd, in sommige gevallen door de aanwezigheid van de Baskische ondergrond, en andere , zoals Ribera, waar het Euskera verloren ging in de tijd van de Romeinen, als gevolg van het naast elkaar bestaan, onderlinge uitwisseling en langdurige handel met gebieden in Navarra waar de taal nog steeds wordt gesproken.

Privileges van Navarra

---

Betekenis en uitbreiding

In de ruimste zin verstaat men onder het begrip “Fuero” het hele wetgevende lichaam en de bronnen van zijn eigen recht waarmee men Navarra gedurende haar geschiedenis heeft opgebouwd.

In een ander, meer concreet aspect, verstaat men onder het begrip “Fuero”, de statuten en de reglementen die betrekking hebben op de relatie tussen het Koninkrijk en de Koning. Het concept Navarra als Koninkrijk was geen territoriale maar een geografische herkomst aanduiding. Het koninkrijk bestond uit zijn oorspronkelijke bewoners, dorpen, steden, genootschappen, kastelen, heerschappen, kloosters, hogere geestelijkheid (prelaten) die een verbond hadden met de koning en als zodanig gezworen hadden zijn wetten en reglementen te respecteren. In dit opzicht is het goed om even herinnerd te worden aan de lijfspreuk van de edelen van Obanos  (los Infanzones de Obanos) “Pro libertate patria, gens libera state” (Voor vrijheid van het land, de vrijheid van de natie), De volksvertegenwoordiging van Navarra was het wetgevende orgaan bij uitstek in de duizend jarige geschiedenis van het Koninkrijk. Dat veranderde door de wetgeving van andere koninkrijken en de orders van hun koning, vooral na de verovering door Castilla, dat probeerde Navarra te imponeren, door overwicht en strenge regelgeving of onrechtvaardige overmacht.

Het concept veranderde van toon door het koninkrijk op te heffen, men verloor de absolute mogelijkheid van wetgeving, en moest zich houden aan de “constitutionele eenheid” (unidad constitucional). Door het Verbond heeft er een verandering in de machtsverhouding plaatsgevonden: het Koninkrijk is nu een erfpacht provincie en de Koning komt nu van de Spaanse staat. Met deze theorie wilde men het verbindende karakter van de Wet van Modificaties van Jurisdictie van 1841 verdedigen. Het is een wet die het Verbond vastlegt, met daarin de bevoegdheden van Navarra en de Spaanse Staat en de economische bijdrage die niet kan worden opgeheven door één van de partijen.

Tijdens dit proces van opheffing van het Koninkrijk Navarra werden vele wetten ingetrokken, hoewel naar oordeel van Aizpún, men moet begrijpen dat volgens de geldende regels deze niet uitdrukkelijk zijn afgeschaft. In ieder geval heeft Navarra zelf de volledige wetgevende bevoegdheid om in belastingzaken als in het civiel recht in te grijpen volgens de laatste regelingen van 1973, de zogenaamde Fuero Neuvo (Nieuwe Regels).

Nadat de Spaanse grondwet van kracht werd in 1978, werd daarop met dezelfde principes de Ley Pactada aangenomen, en werd ook de Ley Orgánica de Reintegración y Amejoramiento Foral de Navarra goedgekeurd, beter bekend als de Amejoramiento. Deze was bedoeld om de wettelijke regelingen die in de Grondwet staan aan te passen, met betrekking tot de oprichting van de autonomie. Navarra maakte gebruik van de Disposición Adicional Primera (Eerste Aanvullende Bepaling) waarin de historische rechten worden herkent, en niet de bepalingen van Artikel VIII die andere autonomieën beschermen, daarmee werd aangetoond dat Navarra een aparte zogenaamde comunidad foral (autonome regio) is, met gemoderniseerde en verbeterde (amejora) rechten waarin al haar regionale tradities verzamelt waren, equivalent, maar met een specifiek karakter, voor een comunidad autónoma.

Bovendien hebben de Hoge Raad en de voorstanders van een constitutionele regeringsvorm zich herhaaldelijk uitgesproken in de zin van, het als een groot voordeel te zien voor Navarra als Comunidad Autónoma.

Evolutie

Het Alta Navarra van het Koninkrijk Navarra werd veroverd door de koningen van Castilla en Aragón, en werd in 1512 ook verenigt met Castilla. Navarra bleef een koninkrijk met de formule “Union Principal” of “Eque Principal” dat wil zeggen, elk rijk handhaafde zijn soevereiniteit, maar deelde dezelfde koning. Navarra deed afstand van het recht om een eigen koning te hebben en daarmee de koning van Castilla altijd te respecteren. Het direct regeren wordt gerealiseerd door de onderkoning die werd aangesteld door de overwinnaars (Castilla). Er was slechts één Navaraanse onderkoning, Francisco Espoz y Mina in 1834.

Het Baja Navarra handhaafde ondertussen haar onafhankelijkheid als deel van de bezittingen van het Huis van Albret, waarvan de hoofdpersoon de titel van Koning van Navarra behield. Later sloot het Huis Albret zich met een tak aan bij het Franse koningshuis, de Bourbons, die daarmee de titels en de bezittingen verworven. Nog later, nam het hoofd van de Bourbons, Henri de Bourbon (Hendrik III de Navarra) de leiding aan de kant van de Hugenoten in de Franse godsdienstoorlogen en nam ook het koningschap van Frankrijk op zich, nadat hij zich bekeerd had tot het katholicisme (nadat hij “bedroeft” de beroemde zin “Parijs is heel veel waard” had uitgesproken). Het was zijn opvolger Lodewijk XIII van Frankrijk (en II van Navarra) die Baja Navarra in 1624 aan de Franse kroon toe zou voegen.

Het verminderen van haar eigen privileges

Niet één van de negentiende-eeuwse Spaanse grondwetten, met uitzondering die van Bayona, erkende de voorrechten van Navarra, behalve tijdens de periode van het absolutistische regime, alle instellingen zoals de regionale wetgevingen van Navarra werden ingetrokken.

Na de Eerste Carlistische oorlog verbind generaal Espartero zich aan het Verdrag van Vergara dat de  Cortes de concesión oftewel de modificaties van de privileges van Navarra concreet maakt in de Ley de Confirmación de Fueros (wet ter Bevestiging van de Fueros (privileges)) van 25 oktober 1839. Deze bevestigen de privileges zonder afbreuk te doen aan de constitutionele eenheid van de monarchie, en loopt vooruit op de Ley de Modificación de Feuros (wet van Aanpassing van de Privileges) van 16 augustus 1841, die werd opgenomen in de Ley Orgánica 13/1982, van 10 augustus, Reintegración y Amejoramiento del Foral de Navarra (Reïntegratie en Verbetering van het overeenkomstig plaatselijk recht van Navarra).

Tot die tijd werd de grens op de rivier de Ebro bewaakt door de douane en werden er munten geslagen met het  unieke randschrift; Rey de Navarra. Met de Ley Paccionada ( oftewel de wet modificaties van de privileges van Navarra) komt er een eind aan het koninkrijk Navarra, en wordt het een provincie van Spanje, in lijn met de bepalingen van de territoriale indeling van Spanje in 1833, opgesteld door Javier de Burgos.

Na de Spaanse burgeroorlog blijven de plaatselijke wetten van Navarra van kracht daar zij de opstandelingen geholpen hebben.

De gerechtelijke bevoegdheden van de Grondwet van 1978

Het einde van de dictatuur en het herstel van het democratische systeem resulteerde in 1978 in een nieuwe grondwet. Voor het opstellen van de definitieve versie, is het probleem van het plaatselijke recht (foral) een van de meest ingewikkelde elementen. Terwijl in andere gemeenschappen (comunidades) een systeem van zelfbestuur wordt ingevoerd, was er in Navarra al een vergelijkbare regelingen, hoewel deze in 1841 gereduceerd werd.

De constitutionele tekst in de Disposición Adicional Primera (Eerste Aanvullende Bepaling) onderkent dat:

“La Constitución ampara y respeta los derechos históricos de los territorios forales”. “De grondwet beschermt en respecteert de historische rechten van de gebieden met hun plaatselijke privileges”.

Navarra is onderworpen aan de “Ley Orgánica 13/82 van 10 augustus de Reintegración y Amejoramiento del Régimen Foral de Navarra”, waarin het heat artikel 2.1 als volgt luidt:

“Los Derechos originarios e históricos de la Comunidad Foral de Navarra serán respetados y amparados por los poderes públicos con arreglo a la ley de 25 de octubre de 1839, a la ley paccionada de 16 de agosto de 1841 y disposiciones complementarias, a la presente Ley Orgánica y a la Constitución, de conformidad con lo previsto en el párrafo primero de su disposición adicional primera.” “De oorspronkelijke en historische rechten van de Comunidad Foral Navarra worden gerespecteerd en beschermd door de overheid in het kader van de wet van 25 oktober 1839, de Ley Paccionada van 16 augustus 1841 en de aanvullende bepalingen van de huidige Ley Orgánica y a la Constitución, in overeenstemming met de bepalingen van de eerste paragraaf van de eerste aanvullende bepaling”.

Het Régime Foral

Het régime foral’ vaak vertaalt als  “erfpacht regime”, zijn de oorspronkelijke wetten uit de regio waaraan men de wetten en instellingen van de huidige autonome gemeenschappen, heeft aangepast. En dan vooral in de gemeenschappen van het oude koninkrijk Navarra en Pais Vasco met zijn provincies Alava, Guipuzcoa en Viscaya. In tegenstelling tot andere regio’s (gemeenschappen) zijn de historische gebeurtenissen, en de daaruit voortkomende wetten en traditionele privileges van Navarra en Pais Vasco, opgenomen in de Autonome Statuten van beide Comunidades Forales.

Specificaties van de Plaatselijke Rechten

Het régime foral (de plaatselijke rechten) van Navarra staat bepaalde bevoegdheden toe zoals: het hebben van een eigen politiemacht (Policia Foral de Navarra), een eigen belastingsysteem, en andere, hoewel enigszins vergelijkbaar met die van andere gemeenschappen, “statuten van autonomie” (Estatuto de Autonomía). Die van Navarra krijgen vorm door de zogenaamde “Organieke Wet op de Re-integratie en Verbeterde Privileges van Navarra” (Ley Orgánica de Reintegración y Amejoramiento Foral de Navarra) welke werden ingevoerd na de inwerkingtreding van de LOAPA, dat als gevolg hiervan beperkingen op lag voor het zelfbestuur van Navarra. Dit werd weer opgevangen door de Comunidad Foral de Navarra die haar eigen wetgeving en bepaalde burgerlijke en fiscale zaken doordrukte.

• • • • In het burgerlijk wetboek vindt men de burgerlijke rechten onder de gewoontes, in rangorde van de bronnen.
      • Tussen individuen, heeft men hier fiscale bijzonderheden in belasting op het gebied van erfenis van ouders aan hun kinderen. Zij betalen slechts 0,8% van de erfenis aan de belasting. Dat maakte dat mensen met fortuin besloten belasting te betalen in deze comunidad. Om aan de eisen te voldoen  moest men minimaal zes maanden van het jaar ingeschreven zijn in Navarra. Niettemin, hebben de omliggende gemeenschappen en de gemeenschappen met een speciaal belastingregime zoals Cantabria en La Rioja hebben dit belastingvoordeel voor nakomelingen en echtgenoten, vrijwel geheel afgeschaft. En de gemeenschap van Madrid en Valencia hebben deze belasting in 2007 volledig afgeschaft.
      • Tussen rechtspersonen (bedrijven) bestonden tot een paar jaar geleden bepaalde fiscale voordelen, bijvoorbeeld, als Cantabrische bedrijven in 1996 een studie hadden gedaan, kregen zij een besparing van 57%, en 42% in 1997 als ze het plaatselijke belastingstelsel hadden toegepast. maar deze regeling is steeds meer gelijkgesteld, gedreven door ongrondwettelijk verklaringen, opgedrongen door omliggende gemeenschappen, zoals het STC 96/2002 van 25 april, en door vorderingen opgelegd door de Europese Unie.
      • Het Fiscaal Recht, Navarra heeft volledige wetgevende bevoegdheden op fiscaal gebied, evenals de controle en de inning van belasting daarvan. Het bekijkt zelf of de opgaven kloppen en houdt toezicht op de belastingbetaler. De staat stelt het bedrag vast voor het Economisch Akkoord (Convenio Económico), dat wordt berekend op basis van inkomsten van de Staat en de uitgaven aan onderhoud van de exclusieve bevoegdheden van de staat.
      • Het Lokale Bestuur van Navarra heeft ruimere bevoegdheden dan andere comunidades autónomas, met hun eigen wetgeving met betrekking tot de regeling voor ambtenaren, onroerend goed, contracten en de lokale financiën. Met een stedelijke infrastructuur bestaande uit een eigen lokale karakteristieke raad. Het heeft ook een eigen controlesysteem voor het wettig optreden van de lokale autoriteiten dat valt onder het Bestuursrecht van Navarra.

Cultuur

---

Onderwijs

In het verleden had men in Navarra geen universitaire onderwijs. In het begin van de 20ste  eeuw startte men een kweekschool voor het opleiden van leraren. De regionale regering zette in de jaren ’50 de  Escuela de Peritos Agricolas (Agrarische school) in Villava en de Escuela Comercio (Handelsschool) op. Daarna een Marketing school, waarvan men het gebouw moest delen met handelsschool.

Navarra heeft op dit moment drie universiteiten, wat gezien de bevolkingsomvang best veel is. De Universiteit van Navarra is opgericht in 1952 door de stichter van Opus Dei, Josemaría Escrivá de Balaguer, het is een universiteit met een privaat karakter en is gekoppeld aan de vernoemde organisatie. In 1987 is het Parlement overeengekomen om de financiële middelen bijeen te brengen om een Openbare Universiteit van Navarra op te richten. De statuten daarvoor werden in 2003 goedgekeurd en zijn momenteel van kracht. Daarnaast heeft men nu twee geassocieerde centra van de Universidad Nacional de Educación a Distancia, één in Tudela en één in Pamplona.

Gastronomie van Navarra

---

De keuken van Navarra is er, ondanks de invloeden van Pais Vasco, La Rioja en Aragón gedurende eeuwen, in geslaagd  om een persoonlijk karakter te verkrijgen. Deze invloeden van buitenaf ziet men het meest in de gebieden van de aangrenzende regio’s: in het noorden in de buurt van de Pyreneeën en in het zuiden met de vele beboste valleien die toegang bieden tot andere naburige regio’s. In de 20ste eeuw wordt er een poging ondernomen om de producten die in de comunidad foral geproduceerd zijn, van een Denominacion de Origen (DO) te voorzien. Veel van deze producten zijn gecultiveerd in de zogenaamde Huertas de Navarra (de tuinen van Navarra): asperges, paprika’s, artisjokken. Een het vlees dat komt van enkele typische runderrassen van de Pyreneeën. Maar ook de in deze gebieden ontwikkelde kazen, vleeswaren, wijnen en gedistilleerde dranken.

Als we de bestaande invloeden in de keuken van Navarra analyseren, zien we met name in bepaalde gebieden het noorden van Navarra de invloed van de Baskische keuken. Dit komt door de onlosmakelijke historische en culturele banden van beide regio’s, ze delen vele gerechten, ingrediënten en producten, zoals “queso de Idiazábal“, de sidra (cider) en goxua (nagerecht). Ondertussen is de zuidelijke keuken van deze comunidad foral, cultureel verbonden met andere gemeenschappen in de valleien van de Ebro, La Rioja en Aragón, waar weer andere overeenkomsten bestaan tussen beide keukens qua gerechten, ingrediënten en producten, zoals “la menestra de Verduras“(groentestamppot), of  “el zurracapote” (cocktail met wijn) of de producten uit de tuin zoals de asperges van Navarra. In deze autonome regio heeft men een gemeenschappelijke voorliefde voor een gastronomische samenleving, die zich vaak uit in het gemeenschappelijk eten van pintxos. Dit is een hogere ontwikkeling voortkomend uit de algemene bekende tapas.

Bedenk ook dat Navarra altijd, via de pelgrimsroute van de Pyreneeën (camino pirenaico de la ruta jacobea (camino navarro)) doorgang heeft geboden en daardoor beïnvloed is geweest door Frankrijk. De keuken van Navarra is een van oudsher goed gedocumenteerde keuken. Sinds het einde van de 20ste  eeuw is deze uitgegroeid tot een van de bekendste miniatuur keukens waarvan de grootste exponent de pintxos zijn. Een ander karakteristiek ingrediënt van deze keuken is de productie van wijn, die meestal gebruik maakt van de Grenache Noir druif.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • Spanje
      • Iberisch schiereiland

Dit was een van de verhalen in de niet commerciële website spaanseverhalen.com. De verhalen in deze website zijn niet statisch, regelmatig worden de verhalen aangepast, kijk hiervoor naar deze mededeling:

• • • • Laatst bijgewerkt 2022-08-08

Coralma*

Spaanse Verhalen.  https://spaanseverhalen.com

Bronvermelding en verwijzingen:
De vaak buitenlandse teksten van Wikipedia zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen. Ik heb deze teksten vertaald, gemengd, en aangevuld met eigen kennis en ervaring, opgedaan in de periode dat ik in Spanje woon en aan deze artikelen werk.
Ook andere bronnen zijn opgenomen, dat kunnen zaken zijn die ik, tijdens het onderzoek naar de artikelen, gelezen heb en in deze teksten verwerkt heb.

• • • • Spaanstalige Wikipedia|titel=Navarra|oldid=144997840|datum=20220808
      • Nederlandstalige Wikipedia|titel=Navarra|oldid=60626720|datum=20220809
      • Engelstalige Wikipedia|titel=Navarra|oldid=1101990509|datum=20220809

Deze teksten zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen 3.0. CC BY-SA 3.0

Andere verwijzingen:

De foto’s/afbeeldingen zijn gelicenseerd onder  Wikimedia Creative Commons: CC0 1.0,  CC BY 1.0 ,  CC BY-SA 1.0 ,  CC BY 2.0 , CC BY-SA 2.0,  CC BY-NC-SA 2.0,   CC BY 2.5 , CC BY-SA 2.5, CC BY 3.0,  CC BY-SA 3.0 , CC BY 4.0, CC BY-SA 4.0, GNU-licentie voor vrije documentatie ,  of Publiek Domein

Als u op één van de links hieronder klikt, krijgt u de volledige informatie van deze foto’s/afbeeldingen, de auteur, of de licentie te zien.

• • • Locatie van Navarra. Auteur – Mutxamel , geüpload door Rastrojo, licentie CC BY-SA 4.0
    • het wapen. Auteur – Miguillen, licentie CC BY-SA 3.0
    • de vlag. Auteur – Miguillen, licentie Publiek Domein
    • De grotten van Zugarramurdi. Auteur –  Errazking, licentie CC BY-SA 4.0
    • De centrale Pyreneeën vanaf Chinebral de Gamueta (Navarra), met in de verte Midi d’Ossau (Frankrijk). Auteur – Iñaki LL, licentie CC BY-SA 4.0
    • Zanpantzar. De aankondiging van het carnaval van Navarra (laatste week van Januari). Auteur – Jean Michel Etchecolonea, licentie CC BY-SA 3.0
    • Het koninkrijk Toledo van de Visigoten, in het jaar 560. Auteur – Sandboipedia, licentie CC0 1.0
    • De dood van Roland, tijdens de slag om Roncesvalles. Auteur – Jean Fouquet ( – 1478), licentie Publiek Domein
    • De zuidzijde van het Koninklijk Paleis van Olite. Auteur – Jorab, licentie CC BY 3.0
    • Standbeeld van Iñigo Arista op het Plaza de Oriente in Madrid. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
    • Pascual Madoz. Auteur – Unknown author, licentie Publiek Domein
    • Het wapen van Navarra op een wandtapijt,. Auteur – Cyberna, licentie Publiek Domein
    • Sancho VII “el Fuerte” van Navarra tijdens de Slag om Lasnavas…. Auteur – Rafaelji, licentie CC BY-SA 3.0
    • Topografische kaart van Navarra. Auteur – Navarre topographic map-fr.svg: Bourrichon (talk · contribs derivative work: Rowanwindwhistler (talk), licentie CC BY-SA 4.0
    • Sierra de Aralar, in het noordoosten van Navarra. Auteur – No machine-readable author provided. Txo assumed (based on copyright claims), licentie Publiek Domein
    • Bardenas Reales. Auteur – flipao, licentie CC BY-SA 2.0
    • De beukenbossen van Irati. Auteur – Feranza, licentie CC BY-SA 3.0
    • De historische Merindades van Navarra. Auteur – Barasoaindarra, licentie CC BY-SA 3.0
    • Comarcas van Navarra. Auteur – Miguillen, licentie CC BY-SA 4.0
    • Zonering Navarra 2000. Auteur – Miguillen, licentie CC BY-SA 3.0
    • Kerk van San Pedro de la Rúa, Estella (Navarra). Auteur – Zarateman, licentie CC BY-SA 3.0
    • Koninklijk Paleis van Navarra (Estella). Auteur – Josep Renalias, licentie
    • Voorportaal van de San Maria la Real (Sangüesa). Auteur – José Luis Filpo Cabana, licentie CC BY 3.0
    • Het festival van San Fermin. Auteur – www.viajar24h.com, licentie  CC BY 2.0
    • De grotten van Zurramurdi. Auteur – JMSE, licentie CC BY-SA 3.0
    • Het schiereiland in 1030. Auteur – Crates, licentie CC BY-SA 4.0
    • Op dit kaartje is goed te zien waar men Baskisch , Castiliaans of een mix beide talen spreekt. Auteur – Theklan, licentie CC BY-SA 4.0
    • Crypte van het klooster San Salvador van Leyre. Auteur – Emvallmitjana, licentie CC BY-SA 3.0 ES
    • Percentage van personen die goed Euskera spreken. Auteur – Barasoaindarra. Map by Tony Rotondas, licentie CC BY-SA 3.0
    • Klooster van Leyre. Auteur – Geheimnisträgerin, licentie Publiek Domein
    • De Spaanse Grondwet van 1978, getekend door Don Juan Carlos I Koning van Spanje. Auteur – Cortes Constituyentes, licentie Publiek Domein
    • Wachttoren van het Koninklijke Paleis van Olite. Auteur – Eaeaea, licentie CC BY-SA 3.0
    • Het schild van Carlos I in de muur van Viana,,,,,. Auteur – Ignacio Gavira, licentie CC BY-SA 3.0
    • Het kasteel van Javier. Auteur – Usuario:Jsanchezes, licentie CC BY-SA 3.0
    • De beroemde asperges van Navarra DO. Auteur – Stephan Mosel from Gießen, licentie CC BY 2.0
    • Cuajada, opgediend in een traditioneel keramisch potje. Auteur – Juan Mejuto, licentie CC BY-SA 2.0
    • Queso Idiazábal,,,,,,. Auteur – Xavigivax, licentie
    • Bevolking van Navarra in 2018. Auteur – Lanoyta, licentie CC BY-SA 4.0
    • Bevolkingsgroei van Navarra per gemeente tussen 1998 en 2008. Auteur – Lanoyta, licentie CC BY-SA 4.0
    • Bevolkingsgroei van Navarra per gemeente tussen 2008 en 2018. Auteur – Lanoyta, licentie CC BY-SA 4.0

Coralma*, is eigen werk dat u terug kunt vinden als een CC BY-SA 4.0 file in Wikipedia Commons.