Het Sistema Central, dat wat we in Nederland het Castiliaans Scheidingsgebergte noemen

Het reliëf van Spanje wordt gekenmerkt door het feit dat het vrij hoog ligt, met een gemiddelde hoogte van 660 meter boven de zeespiegel, vrij bergachtig in vergelijking met de rest van Europa en slechts overtroffen door Zwitserland, Oostenrijk, Griekenland en de micro-staten Andorra en Liechtenstein.

Administratieve Locatie
Land	Spanje en Portugal
Verdeeld over	Comunidad de Madrid Castilla y León Extremadura Castilla-La Mancha Portugal
Karakteristieken
Deelsystemen	Estrella, Gata, Francia, Béjar, Gredos, Malagón, Guadarrama, Somosierra en Ayllón
Oriëntatie	Van west-zuidwesten naar oost-noordoosten
Max. hoogte	Pico Almanzor (2592 m.b.z.)
Andere belangrijke toppen	Canchal de la Ceja, Peñalara en Pico del Lobo
Piedemonte (gebied grenzend aan een bergketen)	400 tot 1200 m.b.z.
Lengte	600 km
Breedte	30 km

Het Sistema Central, is een van de belangrijkste systemen van bergketens op het Iberisch schiereiland. Met de Pico Almanzor (2.592 meter) als de hoogste top. Bijna de helft van het Spaanse grondgebied bestaat uit bergketens waarvan de Pirineos (Pyreneeën, aan de noordoostelijke grens) en het Sistema Bético (in het zuidoosten) de hoogste zijn en buiten het Meseta Central (Centrale plateau) liggen. Het wordt omringd door de Cordillera Cantábrica in het noorden, het Sistema Ibérico in het oosten en de Sierra Morena in het zuiden. Binnen de Meseta Central bevindt zich het Sistema Central en de Montes de Toledo (het Toledo-gebergte).

Wat u het meest interesseert:

- - - - Sistema Central
      - Geologie
        
        Formatie
      - Sierras
      - Klimaat
      - Flora en Fauna
      - Communicatie
      - Economie

Sistema Central

Wat in Nederland vertaald zou worden als het Centraal Systeem of Stelsel, heet in werkelijkheid het Castiliaans Scheidingsgebergte, maar er geen Spanjaard die begrijpt waar u het dan over hebt. En dus gebruiken we hier de Spaanse benaming ‘el Sistema Central‘. Het Sistema Central is een bergketen in het centrum van het Iberisch Schiereiland dat de zogenaamde Meseta Central (Centrale Hoogvlakte) doorkruist. Met een west-oostelijke oriëntatie in de westelijke helft, en een zuidwest-noordoostelijke in de oostelijke helft, is het ongeveer 600 km lang en strekt het zich uit van het centrum van Portugal tot het midden van Spanje. Het is de scheidslijn tussen het noordelijke deelplateau en het zuidelijke deelplateau, alsmede, administratief gezien, de natuurlijke scheiding tussen de autonome regio Castilla y León, in het noorden, en die van Castilla-La Mancha, Madrid en Extremadura, in het zuiden. Op enkele kleine uitzonderingen na is het ook de scheidingslijn tussen de bekkens van de rivieren Duero en Tajo (Taag).

Uitzicht op La Serrota, 2.294 m, in de provincie Ávila.

Het hoogste punt in het systeem is de pico Almanzor (2592 m boven de zeespiegel, (pico = berg, bergtop)), gelegen in de Sierra de Gredos. Het gebergte is onderverdeeld in bergketens die van elkaar gescheiden zijn door grote valleien of bergpassen. De belangrijkste daarvan in termen van uitbreiding zijn de volgende, in volgorde van west naar oost: Estrella, Gredos, Guadarrama en Ayllón. De voet van deze bergen varieert van 500 tot 1200 meter.

Geologie

Het Sistema Central is het resultaat van de verkorting van de Iberische plaat door de botsing van de Euraziatische en de Afrikaanse platen, die aan de randen ervan de botsende orogenen van de Pyreneeën en het Sistema Bética vormden. Het systeem is ontstaan tijdens de Alpiene orogenese, in het Cenozoïcum, hoewel de materialen waarop het is gebaseerd (het granietplateau van de Meseta) een eerdere datering hebben, deze ontstonden in het Variscische orogenese (Laat-Paleozoïcum).

Geologische ligging van het Centrale Systeem. Variscan mof: Centraal Iberisch gebied van het Iberisch Massief. Reliëf: Alpiene ketens van het Iberisch Andes Plateau zonder Mesozoïsche bedekking.

De rotsen hebben zware erosie ondergaan, waardoor de toppen (door bergbeklimmers “cuerdas” genoemd) en de noordelijke en zuidelijke uitlopers afgevlakt zijn: het is een bergketen dat gevormd is door zeer oude rotsen, maar met een recent reliëf, in ouderdom vergelijkbaar met de Pyreneeën, de Alpen, de Andes of de Himalaya.

Formatie

In het midden-Paleozoïcum (tussen 360 en 290 miljoen jaar geleden) begon een eerste substraat van oude granieten en sedimenten zich te plooien en te metamorfoseren, waardoor gneizen ontstonden. Aan het einde van het Paleozoïcum (tussen 290 en 250 Ma (miljoen jaar) waren deze materialen gebroken. De afzetting van magmatische massa’s (gesteente ontstaan door stolling van magma) aan de oppervlakte begon, waaruit granieten ontstonden. In de laatste fase van dit tijdperk vond de algemene opwaartse beweging van het gehele gebergte plaats. Vanaf het einde van het Paleozoïcum en tijdens het Mesozoïcum (tussen 250 en 65 Ma (miljoen jaar)) vinden de processen van erosie en ontmanteling van het reliëf plaats. Ook tijdens het Mesozoïcum vond mariene transgressie plaats , waardoor gebieden onderwater kwamen te staan en sedimentatiebekkens werden gevormd waaruit later kalksteen zou ontstaan. Vandaag de dag bevinden deze zich aan de randen van de bergketens en soms gedragen deze zich als een slenk.

Noordwest-zuidoost schematische doorsnede van het Centrale systeem. Let op de verdikte korst onder de keten en de “pop-up” en “pop-down” alpiene structuren, begrensd door omgekeerde en riftfracturen.

In het Cenozoïcum of het Tertiair (tussen 65 en 1,8 m) zijn de processen aan het werk die het opstuwen van het systeem en de verdeling in blokken, zoals wij die heden ten dagen aantreffen, hebben veroorzaakt. De erosie van de rotsmassa veroorzaakt de sedimentaire vulling van de bekkens met arkoses.

De glaciale werking van het Kwartair (1,8 Ma tot op heden) zou verschillende van de huidige reliëfs van het gebergte modelleren met kleine keteldalen van het Pyreneese type, waarvan enkele voorbeelden te vinden zijn als morenen, kleine keteldalen en in lagunes de Peñalara en Gredos. Ook zijn enkele glaciale sporen in de omgeving van de pico Almanzor en La Maliciosa achtergebleven in de vorm van rotsen en kleine keteldalen. Kortom, in de loop van de laatste twee miljoen jaar hebben gletsjers, de consolidatie van het rivierennetwerk en de uitgraving van valleien en terrassen geleid tot de huidige morfologie van het terrein.

Sierras

Het woord sierra is ook in Nederland (en waarschijnlijk ook in België) een vrij bekend wordt waarvan de de betekenis, bergketen, wel bekend is. De reden dat men het hier gebruikt is omdat de term “centraal systeem” een academische term is, die niet wordt gedeeld door de bewoners van het gebied, die verwijzen naar de verschillende bergketens, sierras, waaruit het gebergte is samengesteld en zijn zich niet bewust van het gehele systeem.

Belangrijkste bergketens van het Sistema Central.

De belangrijkste bergketens zijn de Sierra de Guadarrama, die ongeveer langs de grens van de autonome gemeenschappen Madrid en Castilla y León loopt, de Sierra de Gredos ten noorden van de grens tussen Castilla y León en Castilla-La Mancha, die zich uitstrekt tot in Extremadura en de hoogste berg van het gebergte bevat, de Pico Almanzor, op 2.592 m, alsmede de Serra da Estrela (Portugees), met het hoogste punt van continentaal Portugal, A Torre, op 1.993 m. Andere opmerkelijk grote bergketens zijn Sierra de Gata en Sierra de Ayllón. Het Sistema Central is aan het oostelijke uiteinde verbonden met het Sistema Ibérico via de Sierra de Pela, de Altos de Barahona en de Sierra Ministra, waarvan de laatste al volledig deel uitmaakt van het Sistema Ibérico.

Opgesteld van west naar oost, zijn de Siërra’s als volgt:

- - Sierra de Lousã, in het centraal-westen van Portugal, die de bekkens van de Mondego en de Taag scheidt (Trevim, 1205 m).
  - Sierra de la Estrella, gelegen in Midden-Portugal (Torre, 1993 m).
  - Sierra de Gata, tussen de provincies Cáceres en Salamanca (Peña Canchera, 1592 m).
  - Sierra de Francia, in het zuiden van de provincie Salamanca (Pico de la Hastiala, 1735 m).
  - Sierra de Béjar, provincie Salamanca (Canchal de la Ceja, 2428 m).
  - Sierra de Gredos, in Ávila en Cáceres (Pico Almanzor, 2592 m).
  - Sierra de la Horcajada, in Ávila (Risco de la Umbrela, 1562 m).
  - Sierra de Villafranca, in Ávila (Cerro Moros, 2059 m).
  - Sierra de Piedra Aguda, in Ávila (Piedra Aguda, 1817 m).
  - La Serrota, in Ávila (Serrota, 2294 m).
  - Sierra de Hoyocasero, in Ávila (Navasolana, 1708 m).
  - Sierra de la Paramera, in Ávila (Pico Zapatero, 2160 m).
  - Sierra de Ávila, in Ávila (Cerro de Gorría, 1727 m).
  - Sierra de Ojos Albos, in Ávila en Segovia (Cruz de Hierro, 1657 m).
  - Sierra de San Vicente, in Toledo (Cruces, 1373 m).
  - Sierra de Guadarrama, in Ávila, Madrid en Segovia (Peñalara, 2428 m)
    - La Mujer Muerta, in Segovia (La Pinareja, 2197 m)).
    - Siete Picos, in Segovia en Madrid (Siete Picos, 2138 m).
    - La Maliciosa, in Madrid (Maliciosa, 2227 m).
    - Cuerda Larga, in Madrid (Cabeza de Hierro Mayor, 2383 m).
    - Sierra de Malagón, in Ávila, Madrid en Segovia (Cueva Valiente, 1903 m).
    - Sierra de la Morcuera, in Madrid (La Najarra, 2122 m).
    - Sierra de Canencia, in Madrid (Mondalindo, 1831 m).
    - Sierra de la Cabrera, in Madrid (Cancho Gordo, 1564 m).
  - Sierra de Somosierra, in Segovia en Madrid (Colgadizos, 1834 m).
  - Sierra de Ayllón, in Segovia, Madrid en Guadalajara (Pico del Lobo, 2274 m).
    - Sierra de la Puebla, in Madrid en Guadalajara (La Tornera, 1866 m).
    - Sierra de Ocejón, in Guadalajara (Ocejón, 2049 m).
  - Sierra de Alto Rey, in Guadalajara (Alto Rey, 1858 m).
  - Sierra de Pela, in Guadalajara en Soria (Sima de Somolinos, 1548 m).

Pico Almanzor, de hoogste berg in het Centrale Systeem.

Uitzicht vanaf Navalmoral de la Sierra in het Paramera Sur gebergte.

Vallei van de rivier Moros in de Sierra de Guadarrama.

Sierra de la Estrella, de meest westelijke bergketen.

Chorrera de los Litueros in de Sierra de Somosierra.

Klimaat

Noordelijke hellingen van de Sierra de Guadarrama, tussen de bergpassen van Navacerrada en Cotos.

Het klimaat van het centraal systeem varieert naar gelang van de bergketen, de helling en de hoogte van de bergen. Het warmste klimaat wordt aangetroffen op de zuidelijke hellingen van de Sierra de Gredos, waar het mediterrane klimaat, dat typisch is voor Extremadura, direct aanwezig is. De koudste temperaturen worden zoals altijd aangetroffen in de hoogste delen en op de noordelijke hellingen van de bergen, met winters die niet warmer zijn dan 0 °C, wat kenmerkend is voor een bergklimaat. De regenval in het Centrale Systeem is over het algemeen overvloedig, in veel gebieden meer dan 1000 mm per jaar. In de winter ligt er sneeuw vanaf gemiddeld 900 meter op de noordhellingen en vanaf 1100 meter op de zuidhellingen. In het hele gebergte komen zeer vaak stormen voor, vooral in de zomer.

Flora en Fauna

De flora van het Sistema Central wordt gekenmerkt door de overvloedige aanwezigheid van grove den, parasoldennen, zeeden en verder eiken– en steeneikenbossen in lager gelegen gebieden. De hogere delen en de toppen worden gedomineerd door grazige weiden en struikgewas. In het lager gelegen gebied aan de zuidkant van de Sierra de Gredos komen plantensoorten voor die typisch zijn voor het mediterrane klimaat, zoals de olijfboom, dankzij de klimatologische invloeden die deze uit Extremadura ontvangt.

Mannetje Capra pyrenaica victoriae in de siërra van Gredos

Wat betreft de fauna, zijn er talrijke zoogdieren zoals herten, berggeiten, wilde zwijnen, reeën, damherten, dassen, verschillende marterachtigen, wilde katten, vossen en hazen; een groot aantal soorten watervogels in de stuwmeren, en grote roofvogels zoals de Spaanse keizerarend en de monniksgier, onder andere.

Communicatie

De centrale en scheidende ligging van het Centrale Stelsel heeft ertoe geleid dat het sedert de pre-Romeinse tijd door verschillende bergpassen werd doorkruist. De belangrijkste natuurlijke bergpassen tussen de twee hellingen zijn de Béjar-pas, de Tornavacas-pas (Cáceres), de Pico-pas (Ávila) met zijn Romeinse weg, de Paramera-pas, de Navalmoral-pas, de Serranillos- en Menga-pas (Ávila) en de Somosierra-pas (Cáceres), Serranillos en de Menga-pas (Ávila) en de Somosierra, Alto del León, de Fuenfría-pas met Romeinse weg, de Navacerrada-pas en de Cotos-pas (tussen Madrid en Segovia) en de Quesera-pas tussen de provincie Guadalajara en Segovia.

Cerro del Padrastro-heuvel nabij Atienza, in de overgangszone tussen het Sistema Central en het Sistema Ibérico

Economie

De economie van het gebergte is lange tijd gebaseerd geweest op herderseconomie en bescheiden zelfvoorzieningslandbouw (hoewel op de zuidelijke hellingen, met meer licht en een beter klimaat, olijf- en fruitbomen worden geteeld). Het beginnende plattelandstoerisme is nu de basis van de economie van het gebied aan het worden.

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

Dit was een van de Spaanse Verhalen in de niet commerciële website spaanseverhalen.com. De verhalen in deze website zijn niet statisch, regelmatig worden de verhalen aangepast, kijk hiervoor naar deze mededeling:

- Laatst bijgewerkt 2022-02-16

Coralma*

Spaanse Verhalen. https://spaanseverhalen.com

Bronvermelding en referenties:
De veelal buitenlandse teksten van wikipedia zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen. Ik heb deze teksten vertaald, gemengd, en vaak aangevuld met eigen kennis en ervaring, opgedaan in de periode dat ik in Spanje woon en aan deze artikelen werk.
Er kunnen ook andere bronvermeldingen zijn opgenomen, dat kunnen zaken zijn die ik, tijdens het onderzoek naar de artikelen, gelezen heb en in deze teksten verwerkt heb.

- Spaanstalige Wikipedia|titel=Sistema Central|paginacode=140749365| datum=2022-02-14
- Spaanstalige Wikipedia|taal=es|titel=Relieve de España|paginacode=139634730| datum=2022-02-14
- Nederlandstalige Wikipedia|titel=Castiliaans Scheidingsgebergte|paginacode=50604634| datum=2022-02-14
- Nederlandstalige Wikipedia|titel=Hercynische orogenese|paginacode=57168739| datum=2022-02-14
- Engelstalige Wikipedia|titel=Sistema Central|paginacode=1056472635| datum=2022-02-16

Deze teksten zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen 3.0. CC BY-SA 3.0

Andere bronnen zijn:

De foto’s/afbeeldingen zijn gelicenseerd onder Wikimedia Creative Commons: CC0 1.0, CC BY 1.0 , CC BY-SA 1.0 , CC BY 2.0 , CC BY-SA 2.0, CC BY 2.5 , CC BY-SA 2.5, CC BY 3.0, CC BY-SA 3.0 , CC BY 4.0, CC BY-SA 4.0 , GNU-licentie voor vrije documentatie , of Publiek Domein

Als u op één van de link’s hieronder klikt, krijgt u de volledige informatie van deze foto’s/afbeeldingen, de auteur, of de licentie te zien.

- Locatie Sistema Central. Auteur – No machine-readable author provided. Ζεύς assumed (based on copyright claims)., licentie CC BY-SA 3.0
- Een luchtfoto van het Sistema Central in de provincie Ávila. Auteur – Wambra, licentie CC BY-SA 4.0
- Uitzicht op La Serrota, 2.294 m, in de provincie Ávila. Auteur – Beatriz, licentie CC BY-SA 4.0
- Geologische ligging van het Centrale Systeem. Variscan mof….. Auteur – PePeEfe, licentie CC BY-SA 3.0 (I, (Coralma*) added the Dutch text and tried to upload it in Wikicommons but it didn’t work)
- Noordwest-zuidoost schematische doorsnede van het Centrale systeem. Auteur – PePeEfe, licentie CC BY-SA 3.0
- Belangrijkste bergketens van het Sistema Central. Auteur – FDV, licentie CC BY 3.0
- Pico Almanzor, de hoogste berg in het Centrale Systeem. Auteur – No machine-readable author provided. Nacho~commonswiki assumed (based on copyright claims)., licentie CC BY-SA 3.0
- Uitzicht vanaf Navalmoral de la Sierra in het Paramera Sur gebergte. Auteur – Litos82, licentie CC BY-SA 3.0
- Sierra de Francia. Auteur – pacorro39, licentie CC BY-SA 3.0
- Circo de Gredos in de sierra de Gredos. Auteur – Pirado, licentie Publiek Domein
- Vallei van de rivier Moros in de Sierra de Guadarrama. Auteur – Miguel303xm, licentie CC BY 3.0
- Sierra de la Estrella, de meest westelijke bergketen. Auteur – Marco.veloso, licentie CC BY-SA 3.0
- Sierra de Gata besneeuwd. Auteur – Chapi, licentie CC BY 3.0
- Chorrera de los Litueros in de Sierra de Somosierra. Auteur – Roberto Lumbreras, licentie CC BY-SA 2.0
- Mannetje Capra pyrenaica victoriae in de siërra van Gredos . Auteur – Arturo de Frias, licentie CC BY-SA 3.0
- Cerro del Padrastro-heuvel nabij Atienza,,,,. Auteur – tnarik, licentie CC BY-SA 2.0

Coralma*, is eigen werk dat u terug kunt vinden als een CC BY-SA 4.0 file in Wikipedia Commons.

U bent vrij:

Om het werk te kopiëren, te verspreiden en te verzenden
Om het werk aan te passen (op uw eigen medium)

Onder de volgende voorwaarden:

attributie – U moet de juiste vermelding geven, een link naar de licentie verstrekken en aangeven of er wijzigingen zijn aangebracht. U mag dit op elke redelijke manier doen, maar niet op een manier die suggereert dat de licentiegever u of uw gebruik goedkeurt.
gelijk delen – Als u het materiaal remixt, transformeert of erop voortbouwt, moet u uw bijdragen distribueren onder dezelfde of compatibele licentie als het origineel.