Literatuur van Spanje

Literatuur van Spanje

Waarom schrijven we hier Literatuur van Spanje? Dat wordt gedaan om aan te gegeven dat er een verschil is tussen Literatuur van Spanje en Spaanse Literatuur. Het eerste behelst de literatuur geschreven in Spanje, en het volgende geeft de literatuur weer die in de Spaanse taal geschreven is.

Hier bespreken we dus de literatuur van Spanje die geschreven is in het Castiliaans, Catalaans, Galicisch en Baskisch. Dat zijn talen die al eeuwenlang gesproken worden in dit land en momenteel de status van officiële talen van de Spaanse staat hebben. Net als het Fries in Nederland of het tweetalige België.

In het Spaans (castellano)

---

De Spaanse literatuur omvat meer dan duizend jaar geschiedenis sinds haar ontstaan in de middeleeuwen, dat wil zeggen in de “historische periode tussen de 5e en 15e eeuw. Wat de Spaanse literatuur betreft, strekt de middeleeuwen zich uit van de eerste literaire uitingen, waarvan de datum onbekend is, tot het begin van de regering van de Reyes Católico (Katholieke Koningen (Fernando II en Isabel I)). De Spaanse literatuur begint met de eerste poëtische uitingen die in de volkstaal zijn bewaard gebleven (de Jarchas en de Glosas Emilianenses), via de Mester de Juglaría en de Clerecía, de Romancero Viejo, de Prerrenacimiento en de Renacimiento, de Siglo de Oro en de barok, de Ilustración (de Verlichting) en het neoclassicisme, de romantiek en het realisme, de Generatie van ’98, de Generatie van ’27, het modernisme, de literatuur voor en na de Spaanse Burgeroorlog, tot aan het heden. Het is een tak van de Romaanse literatuur en heeft aanleiding gegeven tot andere belangrijke takken: de Spaans-Amerikaanse literatuur en de literatuur van Equatoriaal-Guinea, die ‘op zichzelf een nieuw en voortdurend groeiend kanaal vormt. De originaliteit ervan ligt in het feit dat het de enige gemeenschap in Sub-Sahara Afrika is waarvan de officiële taal Spaans is en die twee elementen combineert, haar Bantoe-karakter en haar Spaanse erfgoed, en twee tradities, het Europese schrift en de rijke Afrikaanse mondelinge traditie, […]’; en de Filipijnse literatuur in het Spaans, hoewel deze laatste ‘al decennia lang in de archipel is uitgestorven’,​ zodanig dat ‘de Filipijnse literatuur in het Spaans even onbekend is op het schiereiland als in de archipel waar ze is ontstaan’. Hoe dan ook, al deze takken van de Romaanse literatuur vallen samen in de Spaanse literatuur, die alle Spaanstalige landen omvat. Enkele van de beroemdste auteurs van de in Spanje gecultiveerde literatuur in het Castiliaans zijn Jorge Manrique, Alonso de Ercilla, Mateo Alemán, Miguel de Cervantes, Lope de Vega, Francisco de Quevedo, Tirso de Molina, Luis de Góngora, Pedro Calderón de la Barca, Gustavo Adolfo Bécquer, Marcelino Menéndez Pelayo, Juan Ramón Jiménez en Federico García Lorca.

In het Catalaans (catalán)

---

Enkele feodale documenten uit de 11e eeuw tonen het vroege gebruik van deze Romaanse taal aan vanaf de middeleeuwen, hetzij in zijn geheel, hetzij vermengd met gebrekkig Latijn, zoals de Greuges van Guitard Isarn, heer van Caboet. ​ Het eerste bewijs van het Catalaans als literaire taal zijn echter de Homilías de Organyà uit het einde van de 11e of het begin van de 12e eeuw, die bestaan uit fragmenten van een preekboek voor de prediking van het evangelie. In tegenstelling tot wat bij andere talen op het schiereiland gebeurde, werden de eerste grote literaire werken in het Catalaans eerder in proza dan in versvorm geschreven. ​ Later verschenen er vertellingen over de kronieken en heldendaden van de vorsten van de Iberische koninkrijken, waarvan de eerste versie de Gesta comitum barchinonensium was, geschreven in het Latijn aan het einde van de 12e eeuw, en de volgende herziene uitgave van het werk, bekend als de “versión intermedia”, werd rond 1268 of 1269 in het Catalaans geschreven en in Barcelona gepubliceerd. Over andere historische kronieken in het bijzonder, zoals Llibre dels feits van Jaime I, bestaat er filologische consensus dat de eerste versie van dit literaire document in het Catalaans werd geschreven en grotendeels kort voor de dood van de koning, dat wil zeggen vóór 1276. Met de opkomst van de belangrijke figuur Ramon Llull (13e eeuw), die wordt beschouwd als de vader van de proza in het Catalaans, begon de literatuur in het Catalaans een bloeiperiode die zou uitmonden in de publicatie van Tirante el Blanco van Joanot Martorell in 1490. Ramon Llull onderscheidde zich ook door het schrijven van hoofse poëzie in de Catalaanse taal, hoewel hij later zijn eigen werk vernietigde omdat hij het banaal en oppervlakkig vond. Na een periode van verval zou de Catalaanse literatuur zich vernieuwen en de stadia van de renaissance, de barok, de Verlichting en de romantiek doorlopen, om vervolgens de hedendaagse periode binnen te treden met de Renaixença in de 19e eeuw en de periode die de eerste decennia van de 20e eeuw omvat, met de Spaanse Burgeroorlog, het franquisme en de komst van de democratie in Spanje. Enkele van de meest representatieve auteurs van de Catalaanse literatuur van de laatste tijd zijn Josep Carner, Joan Salvat-Papasseit, Carles Riba, Josep Vicenç Foix, Salvador Espriu, Pere Quart, Josep Maria de Sagarra, Josep Pla en Mercè Rodoreda.

In het Galicisch (gallego)

---

De eerste uitingen van de literatuur in het Galicisch, afkomstig uit het Galicisch-Portugese dialect, dateren uit de middeleeuwen. De middeleeuwse poëzie in het Galicisch is uitsluitend lyrisch en gewijd aan zang en bezit een muzikale begeleiding. De middeleeuwse proza in het Galicisch wordt ingedeeld in drie genres: hagiografie, historiografie en fictieve proza. In dit laatste genre van de literaire proza valt de Crónica troiana op, een versie in het Galicisch van de Roman de Troie, die in opdracht van graaf Fernán Pérez de Andrade werd geschreven op basis van een vertaling in het Castiliaans en in 1373 werd voltooid, hoewel aangenomen wordt dat er waarschijnlijk een eerdere versie in het Galicisch bestond, waaruit de Castiliaanse versie zou zijn voortgekomen. De Crónica troiana ‘is de oudste Galicische roman en de enige middeleeuwse roman die volledig bewaard is gebleven, en moet worden beschouwd als een van de grootste literaire prestaties in de Galicische taal, zowel vanwege zijn omvang als vanwege zijn taalkundige en stilistische resultaten.’ Maar na deze middeleeuwse periode, waarin de poëzie een prominente plaats innam, brak een lange periode van iets meer dan driehonderd jaar literaire droogte aan, de zogenaamde séculos escuros (in het Nederlands ‘donkere eeuwen’), die samenviel met een bijna volledige verwaarlozing van het Galicisch als literaire taal. Het duurde tot het begin van de 19e eeuw, met de komst van de rexurdimento, dat de literatuur in het Galicisch weer tot bloei kwam met belangrijke figuren als Rosalía de Castro. In de20ste eeuw, met name in de periode vóór de Spaanse Burgeroorlog, ontstonden vooraanstaande intellectuele groeperingen zoals de Generación Nós en de Irmandades da Fala, waartoe schrijvers als Vicente Risco, Ramón Cabanillas en Castelao behoorden. De volgende twee periodes van deze Romaanse literatuur vallen grotendeels samen, de ene met het Franco-regime en de andere met de periode die tot op heden duurt, sinds de komst van de democratie in Spanje. Tijdens het Franco-regime was de oprichting in 1950 van de uitgeverij Editorial Galaxia van uitzonderlijk belang, “de ware architect van het proces van culturele wederopbouw dat Galicia na de oorlog moest doorvoeren”. die naast de publicatie van boeken vanaf 1963 ook het culturele tijdschrift Grial uitgaf. In deze context verscheen in de jaren vijftig en zestig een groep romans die de eerste collectieve poging vormden tot een radicale technische en thematische vernieuwing van het Galicische narratieve discours, werken die samen de zogenaamde “nova narrativa galega” vormen. Enkele van de belangrijkste auteurs van de hedendaagse Galicische literatuur zijn Xosé Luis Méndez Ferrín, Manuel Rivas en Suso de Toro.

In het Baskisch (euskera)

---

Tot de 16e eeuw was de literatuur in het Baskisch of Baskisch voornamelijk mondeling en populair, zoals blijkt uit de invloed die deze in het begin had op de geschreven literatuur. De geschreven literatuur had, net als andere literatuur in minderheidstalen, veel meer tijd nodig om zich te ontwikkelen. Het eerste werk dat uitsluitend in het Baskisch werd gedrukt, is de bloemlezing van Bernat Dechepare, Linguae Vasconum Primitiae, gepubliceerd in 1545, dat nog steeds een van de meest geciteerde teksten is ter verdediging van of als referentie voor het Baskisch. Maar met de komst van de 17e eeuw brak voor de Baskische literatuur een gouden eeuw aan, waarin religieuze poëzie en proza een bloeiperiode beleefden. De Baskische literatuur kende echter ook ernstige belemmeringen voor haar ontwikkeling, voornamelijk als gevolg van de grote dialectale verscheidenheid, die het moeilijk maakte om een literaire taal te creëren die als gemeenschappelijk model kon dienen, en dan nog afgezien van het feit dat het Baskisch niet als officiële taal werd gebruikt, de onverschilligheid van de elites en ten slotte het verbod op het gebruik van het Baskisch in het openbaar bestuur en het onderwijs vanaf het einde van de 18e eeuw, dat na de Spaanse Burgeroorlog met de instelling van het franquisme nog veel strenger werd, vanwege de vervolging van openbare uitingen in het Baskisch, die pas met de komst van de democratie in Spanje zou ophouden. Enkele van de bekendste auteurs van de Baskische literatuur zijn Bernat Dechepare, Pedro Agerre Azpilikueta “Axular”, Juan Antonio Moguel, Gabriel Aresti, Jon Mirande en Bernardo Atxaga.

---

Als u dit een leuk of interessant onderwerp vond abonneer u op Spaanse Verhalen of geef hieronder eens een ✩LIKE. Normaal gesproken komt er elke week een nieuw verhaal bij.

Als u abonnee bent van Spaanse verhalen kunt u zich ten alle tijden uitschrijven door op de knop geabonneerd te klikken. In het daaropvolgende scherm kunt u zich onderaan uitschrijven. In datzelfde scherm kunt u ook instellen hoe u de berichten wilt ontvangen.