Verschillende verdelingen van het wapen

De regels van de heraldiek worden in de verschillende landen over het algemeen op dezelfde wijze toegepast. Natuurlijk is er een verschil in benaming en dat brengt soms wat verwarring. De beschrijvingen van de Spaanse heraldiek wijden zich vaak breder en diepgaander uit over bepaalde onderwerpen dan de Nederlandse. Mochten er deskundige zijn die verbeteringen, aan- of opmerkingen hebben over de artikelen hier in ‘Spaanse Verhalen’, dan hoor ik dat graag van u.

Heraldische verdeling van het schild

Een schild kan op verschillende manieren in vlakken verdeeld worden. Elke verdeling heeft zo zijn naam en vaak een eigen doel. Hoe dit in de heraldiek toegepast wordt, de verschillen, de betekenis, de verschillende benamingen en dergelijke gaan we u hier uitleggen. Heraldiek wordt over het algemeen, in de verschillende landen, op dezelfde wijze toegepast.

In de heraldiek, en dan hebben we het hier in eerste instantie over de Spaanse heraldiek, is een partitie (partición) de regelmatige verdeling van een veld, een lading (cargo) of een element (elemento) van een voorgaande partitie in verschillende geometrische zones. De gedefinieerde zones bevinden zich op dezelfde bedding/laag (ze worden beschouwd als “naast of onder elkaar staand”, in tegenstelling tot een figuur, die wordt beschouwd als “op/aan”).

We kunnen twee hoofdtypen partities onderscheiden, die, welke overeenkomen met samengestelde wapens en die, welke overeenkomen met geometrische partities (herverdeling). Deze basispartities kunnen eindeloos gecombineerd worden, waarbij elk district zelf het onderwerp is van een nieuwe partitie.

Zoals u ziet kan het schild, doormiddel van eenvoudige lijnen, in vele gelijke delen worden verdeeld. Dat verdelen van het schild noemt men in de Nederlandse heraldiek een vlakverdeling. Dit is een zeer verwarrend onderwerp want er zijn andere ‘vlakverdelingen’ die zo hun eigen benaming hebben en zich anders voordoen dan dat ze in werkelijkheid zijn. Zo kennen we bijvoorbeeld het kwartier of een herautstuk (Pieza of Pieza honorable in het Spaans) dat een zich herhalend meetkundig patroon op een wapenschild is, waar in het Nederlands ook nog eens het woord aflijningen voor gebruikt wordt

Vermeerdering

---

Vermeerdering is een heraldische term voor het toevoegen van velden en/of kwartieren aan het wapenschild. Het gaat altijd om het schild zèlf, niet om de pronkstukken (Spaans, ornamentos exteriores) rond het schild.

Een bekend voorbeeld van een meermaals vermeerderd wapen is dat van Lord Nelson. De Britse koning gaf hem enige malen het recht om zijn wapen met teksten en figuren te vermeerderen. Uiteindelijk bestond het wapen grotendeels uit vermeerderingen.

Een andere voorbeeld van een vermeerderd wapen is dat van de Hertog van Wellington. De Britse koning gaf hem een wapenbord op zijn wapen in de kleuren van de Union Jack. Een dergelijk wapenbord moet niet worden verwisseld met een kanton.

Ook in deze tijd komen vermeerderingen voor. De Italiaanse aristocraat Domenico Serlupi Crescenzi Ottoboni voegde de kwartieren van de Ottoboni aan zijn wapen toe.

Ook in Nederland komen vermeerderingen voor. De familie Roorda heeft haar wapen vermeerderd met een kwartier Hiddema toen genealogisch onderzoek aantoonde dat dat de eigenlijke familienaam van de oudst aantoonbare voorvader was.

Kwartier

---

Het wapen kan zo ook in vieren gedeeld worden (in het Spaans ‘cuartel’ genoemd) maar zo’n vlakverdeling mag men niet verwarren met het kwartier van een wapen. Elk kwartier van een gecarteleerd wapen bestaat uit twee of meer verschillende wapens. Bij herautstukken kan het voorkomen dat het lijkt alsof een schild “kwartieren” heeft, maar in werkelijkheid zijn het de kleuren waaruit een wapen opgebouwd is.

Kwartileren van het schild

Kwartileren, vierendelen of carteleren is het vermeerderen van een wapenschild met een extra veld. Een kwartier is een vlak op een wapenschild dat een kwart (een vierde deel) ervan omvat. Zo’n kwartier heet in het Spaans Cuartel.

Het eerste en voornaamste kwartier staat rechtsboven. Rechtsboven is voor de toeschouwer linksboven, omdat in de heraldiek het wapen uitgelegd wordt vanuit de drager van het schild. Men staat dus achter het schild. Het kasteel (van koninkrijk Castilla) staat hier dus op de ereplaats rechtsboven. 

Hiernaast zien we het wapen van Campillos (gemeente in Spanje). Als we dit wapen moeten beschrijven valt ons iets vreemds op. Het is voor een deel gekwartileerd en een deel gevierendeeld. Namelijk het bovenste halve deel is gekwartileerd, met rechtsboven het wapen van Castilla en links daarnaast het wapen van León. Het onderste halve deel is gevierendeeld (cuartelado) met rechts een gouden veld (vlak) met daarop een klimmende leeuw en links een zilveren veld met daarop een boom, de leeuw gules of keel gekleurd en de boom sinopsel. Dit soort wapens noemt men in Spanje een samengesteld wapen (Armas compuestas) maar daarover later meer.

Indien een gevierendeeld of gekwartierd schild uit meerdere wapens is samengesteld, bepaalt de nummering ook de rangorde of belang van de verschillende families, 1 is het belangrijkst en 4 het minst. Bij kwartieren die zelf ook zijn gekwartierd, worden de vlakken binnen het kwartier aangeduid met a, b, c en d.

De rangorde van het gekwartileerde schild in Spanje is enigszins anders als in andere landen, daar staat in het eerste vlak rechtsboven het wapen van de vaderlijke grootvader, daarnaast het wapen van de moederlijke grootvader. In het derde vak rechtsonder staat het wapen van de vaderlijke grootmoeder en daarnaast de moederlijke grootmoeder.

De geschiedenis van het kwartileren

Het gebruik van kwartieren maakt deel uit van het vermeerderen van een wapen. Een heer die nieuw gebied had verworven voegde dan het wapen van dat gebied toe aan zijn eigen wapen. Ook als een heer trouwde met een vrouwe dan kon het haar wapen toevoegen aan zijn schild. Het gebeurde ook wel dat een ridder een wapen aannam, als hij een andere ridder verslagen had. Hij voegde het, ter herinnering aan de gebeurtenis, toe aan zijn eigen wapen. Tegenwoordig gaat het vriendelijker. Het verdelen van een schild is gebruikelijk bij de fusies van gemeenten. Als twee of meerdere gemeenten een nieuwe gemeente vormen, wordt er een nieuw wapen ontworpen. Dat kan een geheel nieuw ontwerp zijn, maar om historische redenen bestaat de mogelijkheid om de dan voormalige wapens van die gemeenten op een schild te verdelen.

Herautstuk

---

Een onderwerp dat eigenlijk niet thuis hoort in dit hoofdstuk, want een herautstuk is namelijk geen verdeling van het schild, hoewel het daar soms wel op lijkt. De omschrijving voor een herautstuk is als volgt; Een herautstuk is een zich herhalend meetkundig patroon op een wapenschild, niet te verwarren met vlakverdeling. Let weer op het woordje OP. Bij een verdeling van een schild liggen de vlakken NAAST elkaar, herinnerd u zich het nog. Een herautstuk kan zich dan ook over meerdere vlakken uitstrekken. In een ander hoofdstuk zullen we meer uitweiden over dit onderwerp. Om een en ander te verduidelijken hieronder een afbeelding van verschillende herautstukken (piezas honorables) zoals ze in het Spaans omschreven worden en enkele stukken zoals ze in het Nederlands omschreven worden.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • Heraldiek