Álava Provincie van de autonome gemeenschap Pías Vasco (Euskadi)

Álava (in het Baskisch, Araba;  en officieel Araba/Álava) is een van de drie provincies die de autonome gemeenschap Baskenland vormt. De hoofdstad en meest bevolkte stad is Vitoria-Gasteiz, waar ook de instellingen van de autonome gemeenschap zijn gevestigd. Het heeft een oppervlakte van 3.037 km², en het is de grootste van de drie Baskische provincies. In 2018 had het een bevolking van 328.868 inwoners en nam het de 39e plaats in tussen de andere Spaanse provincies en de laatste plaats onder die van de autonome gemeenschappen.

Wat u interesseert:

• • • • • • • • Toponymie
              • Geschiedenis
              • Geografie
              • Bezienswaardigheden
              • Feesten en andere gebeurtenissen

Toponymie

---

Hoewel beide vormen, Álava en Araba, Baskisch zijn, is de officiële naam van Álava, als historisch gebied, volgens de autonome wetgeving van Baskenland tweetalig:

• • • • Araba is de officiële benaming in het Euskera (Baskisch).
      • Álava is de officiële benaming in het Spaans.

In juni 2011 is in de begrotingsovereenkomst tussen de PSOE en de PNV in het Congres van Afgevaardigden (vgb Gedeputeerde Staten) een wijziging van de officiële naam van de provincie opgenomen, waarbij de officiële naam die van Araba/Álava zou worden.

Geschiedenis

---

Álava werd in de pre-Romeinse tijd bewoond door autrigones, caristios, várdulos en berones. De belangrijke vindplaatsen in het noordelijkste deel (Aloria) als in het centrale deel (Iruña-Veleia, Arkaia, San Román), waar de weg Ab Asturica Burdigalam (van Astorga naar Bordeaux) doorheen loopt, en in het zuidelijk deel (Campezo), worden toegeschreven aan de Romeinse periode. De eerste schriftelijke verwijzing van deze naam vinden we in de 9e-eeuwse crónica de Sebastián (kroniek van Sebastiaan), uit de tijd van de Asturisch-Leonese vorst Alfonso III.

Volgens wijlen Àlava-linguïst Henrike Knörr, is de Baskische naam alaba, afgeleid van lau, ‘llanura’. Andere theorieën verdedigen de Romaanse oorsprong van Álava, gekoppeld aan het toponiem “Alba”. Sommige andere voorstellen wijzen erop dat de oorsprong ervan te maken heeft met het patroniem “Guevara” en onderstrepen dat sommige Arabische bronnen verwijzen naar de Llanada als Al-guebala, hoewel Arabische kroniekschrijvers meestal de uitdrukking Alaba wa-l-Qila (Álava en de kastelen) gebruiken, waarbij zij waarschijnlijk Álava niet als de huidige provincie opvatten, maar alleen de vlakte. In het Baskisch wordt het ook Araba-herria of Alaba-herria genoemd (de door Axular gebruikte vorm).

Moslim razzia’s

De moslimaanvallen op Álava waren zeer talrijk. Op het Iberisch schiereiland was het waarschijnlijk de regio die het meest te lijden had van de razzia’s op het hele schiereiland.

In het jaar 767 vond er volgens Arabische kronieken een expeditie plaats tegen Álava onder leiding van Abderramán I, die, zoals de meeste van hen, vanuit La Rioja vertrok en via Pancorbo en de Miranda-vlakte binnenkwamen. In 791, met de emiraat van Córdoba Abu al-Walid Hisham al-Rida, beter bekend als Hixem I, het moslimleger stond onder bevel van generaal Ubayd Allah ben Uthmán. En in het jaar 792, het jaar waarin Alfonso II de Asturias nog maar net op de troon zat, vielen de moslims dit keer op bevel van de generaal Abd al-Málik ben Mugith Álava binnen en plunderen Llanada. In het jaar 794 vielen de moslims onder leiding van Abd al-Karim aan, maar werden later door Alfonso II in Lutos op Asturisch grondgebied verslagen. In 796 vond er opnieuw een aanval plaats, die georganiseerd was door de inmiddels overleden Hixem I.

In 801, onder leiding van prins Moawia, broer van de Emir, die Álava en Castilla aanviel, maar het moslimleger viel, in de buurt van Miranda, in een hinderlaag voorbereid door de Alavesen; het was de slag om Lapuebla de Arganzón. In 803 werden Álava en Castilla opnieuw aangevallen door het leger onder leiding van een van de gebroeders Ben Mugith; er zijn weinig bronnen van deze aanval en het kan een mislukking zijn geweest, in de Wadi-Aroun, de rivier de Orón.

Na enkele jaren van rust, na de dood van Alhakén I, komt Abderraman II aan de macht en deze voert, volgens Arabische bronnen, de meest gewelddadige aanval uit die ooit in Álava is geregistreerd. Dat erop wijst dat ze binnenkomen via een kloof, genaamd Guerniq, waarachter zich een vlakte bevond waar de vijand zijn opslagplaatsen en voorraden had opgeslagen. De Arabische troepen nemen de vlakte met al zijn voorraden en proviand in beslag. De inval vond plaats in de zomer van 822: ‘Abd al-Karim valt het land van Álava binnen en plundert het. Nadat de Castilianen en Alaveses beloven om zich te onderwerpen, keerde ‘Abd al-Karim terug naar Córdoba met talrijke gijzelaars als garantie. Deze vreselijke expeditie trof hoofdzakelijk de regio Álava.

Een andere expeditie tegen Álava is gerelateerd aan de Arabische historicus Ibn Hayyan. Het verhaal gaat dat in 825, Cordovaanse troepen onder leiding van Ubayd Allah, met de medewerking van de vazallen van Pamplona, bondgenoten van de toenmalige emir, in augustus de vlakte van Álava binnenviel en de “berg van de Madchus of vuur aanbidders” bereikte, waar ze, na harde gevechten, de christelijke strijdkrachten vernietigden. De bergen die hun weg blokkeerden zouden wel eens de bergen kunnen zijn die van Gorbea tot het massief van Aitzgorri lopen. In 838, onder leiding van Prins Said, en in 839 door Musa ibn Musa. De laatste razzia tegen Álava tijdens het bewind van Alfonso II was in de zomer van 842, het jaar van de dood van deze Asturiaanse koning.

Tijdens het bewind van Ordoño I van Asturias, rond het jaar 854, zou er nog een razzia tegen Álava kunnen zijn geweest, maar ook hier zijn maar weinig details van bekend. In 863 viel een leger onder leiding van generaal Abd al-Málik ibn al-Abbás het gebied van Álava binnen, en verwoestte het wederom. In het jaar 867 viel prins Al-Hakkam opnieuw aan en bezette het kasteel van Guerniq (of Yarniq), op dezelfde wijze als de campagne van 823. De lokatie van het kasteel wordt  besproken, het zou liggen in het gebied van de huidige haven van Azáceta of in een gebied tussen Etxabarri-Ibiña en Miñano Mayor, genaamd Guernika. In het jaar 882 trok het Cordovaanse leger op tegen Álava en vertrok vanuit La Rioja. De moslims probeerden binnen te komen via Castro Cellorigo maar werden afgewezen door graaf Vela Jiménez, tweede graaf van Álava; kort daarna probeerden ze het via Pancorbo, dat mislukten ook. In 883 wordt het resultaat van het voorgaande jaar herhaald, met dezelfde kandidaten. Het is het laatste jaar van de periodiek terugkerende razzia’s. Álava bevrijdt zich van de constante razzia’s, met uitzondering van die van Almanzor in het jaar 1000. Door de afname van de razzia’s werd de grens versterkt en begon men, in de tijd van koning Alfonso III van Asturias, aan de herbevolking van het gebied.

De Middeleeuwen

Sinds de 8ste eeuw behoorde het gebied van Álava tot de buitengrenzen van Asturische koninkrijk van Fruela I van Asturia. Maar het zou tot de 9e eeuw duren voordat de Asturische monarchen zich in Álava organiseerde onder de politieke vorm van een graafschap, dat pas aan het eind van de 12e eeuw zou verdwijnen, toen Sancho VI van Navarra het initiatief ontplooide om een nieuwe vorm van juridische en politieke organisatie in te voeren in het gebied van Álava, waarbij steden als Vitoria privileges kregen.

Tussen de 9e en 11e eeuw maakte het grondgebied, dat vandaag Álava bestrijkt, deel uit van het graafschap Castilla, dat behoorde tot het koninkrijk Leon tot het jaar (in 932 n. Chr., Waarin Castilla onafhankelijk werd om later het koninkrijk Castilla te vormen (rond 1065)). Álava sloot zich kort aan bij Castilla toen, gebruik makend van de erfenisproblemen, een lokale edelman genaamd Eglyón of Elyón in opstand kwam om van de situatie te profiteren. Rodrigo de Castilla, de eerste graaf van Castilla, nam de leiding over en onderdrukte de opstand die leek te eindigen ( 867 of 868) zonder het zwaard te hoeven opheffen. Dit zou de reden kunnen zijn waarom de graaf Rodrigo vanaf dat moment zijn domeinen ook over Álava zou uitbreiden, hoewel zijn naam nog steeds niet voorkomt in de documenten ondertekend in de domeinen van de bisdom van Valpuesta, het staat wel in een schenkingsdocument van Obarenes (870) en in een brief van het Álava-klooster van San Millán de Salcedo (18 april 873), in de Cuartango-vallei samen met de heer Sarracín Muñoz, die luitenant van Rodrigo in het land van Álava zou kunnen zijn.

Aan het einde van de 10e eeuw werd Fernán González graaf van Castilla, Burgos, Álava, Lantarón en Cerezo (ca. 931-944), waardoor de gebieden werden verenigd en de autonomie van het graafschap Castilla werd bereikt, waarbij het graafschap Lantarón ook ten westen van het huidige Àlava-gebied doorging. Gedurende het grootste deel van de 12e eeuw was het graafschap Álava verbonden met het Koninkrijk Navarra, maar in 1199 verloor koning Sancho VII van Navarra Vitoria en het grootste deel van Álava aan de Castiliaanse koning Alfonso VIII van Castilla. In de context van de oorlog tussen Castilla en Navarra zou de Broederschap van Arriaga zich uiteindelijk “vrijwillig overgeven” aan Castilla. De Rioja Alavesa, die zich rond de stad Laguardia bevindt, bleef deel uitmaken van het Koninkrijk Navarra tot het einde van de 15e eeuw, toen Castilla in het kader van de burgeroorlog van Navarra het grondgebied van de Sonsierra de Navarra veroverde en bijna volledig in Áava werd geïntegreerd.

De precedenten van de provincie Álava werden gegeven door twee broederschappen die door Vitoria in de Kroon van Castilla werden gepromoot. In 1296, promootte het Broederschap van Haro, om Vitoria samen te laten gaan met het huidige Cuadrilla de Añana, Cuadrilla de Campezo-Montaña Alavesa, Cuadrilla de Laguardia-Rioja Alavesa, Cuadrilla de Salvatierra, de enclave Treviño, Miranda de Ebro en de comarcas (regio’s) van Rioja Alta en Rioja Media. Niet met Zuya of Ayala. Het Broederschap van Álava werd gesticht op 4 oktober 1463 in Rivabellosa (Álava). Daarin waren vertegenwoordigd de steden Vitoria, Miranda de Ebro, Salvatierra, Pancorbo en Sajazarra; 26 plaatselijke broederschappen samen met die van San Millán en Arana, werden erin geïntegreerd.

Het huidige tijdperk

De provincie staat bekend om de slag van Vitoria, binnen de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog, tegen de Franse invasie van het land onder leiding van Napoleon Bonaparte. Na de restauratie van de monarchie van de Bourbon in Spanje begonnen de confrontaties tussen de liberalen en carlisten, die aanleiding gaven tot de Carlistenoorlogen. In deze 19e eeuw waren er twee Álava-liberalen die de Spaanse regering kwamen voorzitten, Salustiano Olózaga en Miguel Ricardo de Álava.

Geografie

---

De belangrijkste toppen van Álava zijn Gorbea, met 1482 m (top gedeeld met Vizcaya); Aratz, met 1443 m; Palomares, met 1436 m en de Sierra de Toloño, met 1271 m. De belangrijkste rivieren die geheel of gedeeltelijk door Álava stromen zijn de Zadorra, de Bayas, de Nervión, de Ayuda, de Omecillo, de Ega, de Ebro en de Inglares.

Demografie

---

De provincie Álava, met uitzondering van de hoofdstad Vitoria, telt minder dan 80.000 inwoners, bijna 330.000 inclusief de hoofdstad. Er is een duidelijke macrocefalie (waterhoofd) aangezien meer dan 75% van de totale bevolking van de provincie in de stad Vitoria woont. De macrocefalie van Álava is het gevolg van de schaarste aan steden van een zekere omvang, met uitzondering van de Ayala-vallei, met steden als Llodio en Amurrio, beide met meer dan 10.000 inwoners.

Het centrale gedeelte van Álava is de plaats waar het grootste deel van de bevolking is geconcentreerd als gevolg van de ligging van Vitoria in dit deel van de provincie, omringd door steden van enig belang met een bevolking van 260.000 inwoners. Gemeenten zoals Zuya, Cigoitia, Legutiano en Arrazua-Ubarrundia, die in het noorden aan de hoofdstad grenzen, en de plaatsen Salvatierra, Alegría de Álava en Iruña de Oca aan de spoorlijn Madrid-Irún, die hen met het centrum van Vitoria verbindt, zijn de belangrijkste in het centrale gebied. Álava is de provincie met het hoogste percentage inwoners dat in de hoofdstad is geconcentreerd (75,77%, tegen een landelijk gemiddelde van 31,96%).

De twintig dichtstbevolkte gemeenten van Álava worden in de onderstaande tabel weergegeven. Gegevens  met de officiële naam van de gemeente zoals aangegeven door het INE:

De 20 grootste gemeenten van de provincie Álava

Vitoria	Plaatsnaam	inw.		Plaatsnaam	inw.	Salvatierra
	Vitoria Llodio Amurrio Salvatierra Iruñade Oca Oyón Ayala Alegria de Álava Zuya Villarreal de Álava	253.093 18.009 10.307 5.029 3.468 3.418 2.951 2.925 2.318 1.993		Arceniega Cigoitia Aspárrena Labastida Laguardia Aramayona Ribera Baja Urcabustaiz Oquendo Campezo	1.809 1.802 1.633 1.552 1.464 1.456 1.421 1.414 1.196 1.081
Llodio						Oyón
Amurrio						Iruña de Oca
bron: INE 2021

Bestuurlijke verdeling 

Het grondgebied is verdeeld in zeven Cuadrilla’s, zo worden de comarcas in Álava genoemd. En zoals het gezegde ons laat weten “Zeven Cuadrilla’s maken Álava één” (Zazpi talde Araba Bat).

Bezienswaardigheden

---

Cuadrilla de Laguardia – Rioja Alavesa

• • • • Bodegas y Hotel Marqués del Riscal in Elciego
      • Casco histórico de Labastida
      • Villa medieval de Salinillas de Buradón
      • Casco histórico de Laguardia
      • Bodegas Ysios en Laguardia
      • Poblado celtíbero de La Hoya en Laguardia
      • Dólmen de La Hechicera en Elvillar (dolmen – hunnebed)
      • Villa medieval de Labraza

Feesten en andere gebeurtenissen

Het feest van de patroonheilige, San Prudencio, dat jaarlijks op 28 april wordt gevierd, en dat van de patrones, de Virgen de Estíbaliz, wordt op de tweede zondag van september gevierd.

Interessante reisgids voor als u Álava wilt bezoeken vindt u hier: https://www.alavaturismo.eus/wp-content/uploads/2017/02/FOLLETO-FAMILIAR.pdf

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• Baskenland (País Vasco)
• Guipúzcoa
  
• Vizcaya

Dit was een van de Spaanse Verhalen in de niet commerciële website spaanseverhalen.com. De verhalen in deze website zijn niet statisch, regelmatig worden de verhalen aangepast, kijk hiervoor naar deze mededeling:

• Laatst bijgewerkt 2022-7-29

Coralma*

Spaanse Verhalen.  https://spaanseverhalen.com

Bronvermelding en referenties:
De veelal buitenlandse teksten van wikipedia zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen. Ik heb deze teksten vertaald, gemengd, en vaak aangevuld met eigen kennis en ervaring, opgedaan in de periode dat ik in Spanje woon en aan deze artikelen werk.
Er kunnen ook andere bronvermeldingen zijn opgenomen, dat kunnen zaken zijn die ik, tijdens het onderzoek naar de artikelen, gelezen heb en in deze teksten verwerkt heb.

• Anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Álava| oldid=120878075| datum=20191118
• Anderstalige Wikipedia|taal=es|titel=Hisham I de Córdoba| oldid=120983910| datum=20191118
• Anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=Álava|paginacode=1059145217| datum=20220110
• Nederlandse Wikipedia|taal=nl|titel=Álava|paginacode=58574534| datum=20220110

Deze teksten zijn beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen 3.0. CC BY-SA 3.0

Andere bronnen zijn:

De foto’s/afbeeldingen zijn gelicenseerd onder  Wikimedia Creative Commons: CC0 1.0,  CC BY 1.0 ,  CC BY-SA 1.0 ,  CC BY 2.0 , CC BY-SA 2.0,  CC BY-NC-SA 2.0,   CC BY 2.5 , CC BY-SA 2.5, CC BY 3.0,  CC BY-SA 3.0 , CC BY 4.0, CC BY-SA 4.0 , GNU-licentie voor vrije documentatie ,  of Publiek Domein

Als u op één van de links hieronder klikt, krijgt u de volledige informatie van deze foto’s/afbeeldingen, de auteur, of de licentie te zien.

• Locatie Álava. Auteur – TUBS, licentie CC BY-SA 3.0
• het wapen. Auteur – HansenBCN, licentie Publiek Domein
• de vlag. Auteur – HansenBCN, licentie CC BY-SA 4.0
• Het natuurpark Izki in de zogenaamde Cuadrilla de la Montaña Alavesa,,,,. Auteur – Basotxerri, licentie CC BY-SA 4.0
• Resten van een Romaans gebouw in Iruña-Veleia. Auteur – Txo, licentie Publiek Domein
• Neolitische dolmen van Solginetxe. Auteur – Ketari , licentie CC BY-SA 3.0
• Bergengte van Sobrón, waar zich de belangrijkste vestingswerken….. Auteur – Rowanwindwhistler, licentie CC BY-SA 3.0
• Borstbeeld ter ere van Musa II in Tudela (Navarra). Auteur – Arenillas, licentie Publiek Domein
• Romaanse reliëfs op de zuilengalerij van de basiliek van San Prudencio. Auteur – Coralma*, licentie CC BY-SA 4.0
• Álava tijdens de eerste provinciale verdeling van Spanje in 1822. Auteur – Mr. Benq, licentie Publiek Domein
• Herdenking van de slag van Vitoria tijdens de Spaanse. Auteur – Zarateman, licentie CC0 1.0 Universal
• Luchtfoto van de oude binnenstad van Vitoria-Gasteiz. Auteur – Mikel Arrazola, licentie CC BY 3.0
• Vitoria. Auteur – Zarateman, licentie CC0 1.0 Universal
• Llodio. Auteur – Euskaldunanaiz, licentie CC BY-SA 4.0
• Amurrio. Auteur – Zarateman, licentie Publiek Domein
• Salvatierra. Auteur – Zarateman, licentie CC0 1.0 Universal
• Oyón. Auteur – Unai Fdz. de Betoño, licentie CC BY 3.0
• Iruña de Oca. Auteur – Txo, licentie Publiek Domein
• Bevolkingsdichtheid per gemeente in de provincie Álava. Auteur – Lanoyta, licentie CC BY-SA 4.0
• Bevolkingsgroei per gemeente in de provincie Álava tussen (1998-2008). Auteur – Lanoyta, licentie CC BY-SA 4.0
• Bevolkingsgroei per gemeente in de provincie Álava tussen (2008-2018). Auteur – Lanoyta, licentie CC BY-SA 4.0
• Bestuurlijke verdeling Álava/Araba. Auteur – UnaitxuGV, licentie CC BY-SA 4.0
• Waterval van Nervión. Auteur – byj, licentie Publiek Domein
• Paleis van Quejana in Ayala. Auteur – Kexaa, licentie CC BY-SA 3.0
• Bodegas en hotel Marqués del Riscal in Elciego. Auteur – Anderno, licentie CC BY-SA 3.0
• Zoutbanken van Añanas. Auteur – Fundacionvallesalado, licentie CC BY-SA 3.0
• Stuwmeer van Ullíbarri-Gamboa. Auteur – Basotxerri, licentie CC BY-SA 4.0
• Wetlands van Salburua. Auteur – Mariordo, licentie CC BY-SA 3.0
• Bajado de Celedón, (Afdaling van Celedón) waarmee het feest van La Blanca begint. Auteur –  J. van Vliet, licentie CC BY-SA 3.0

Coralma*, is eigen werk dat u terug kunt vinden als een CC BY-SA 4.0 file in Wikipedia Commons.