Brisure

Wat is een brisure

---

Brisure komt van het Het Franse brisure of briser, daarom wordt het in het Nederlands ook wel breuk genoemd. Het is een toevoeging of bijteken in het wapen dat zegt dat het een wapen is van de zoon of van een bastaardzoon van de eigenlijke houder van het wapen. Brisures kunnen veel vormen aannemen. Te denken valt aan schildzoom, barensteel (lambel), of een toegevoegd veld. Hoofdregel is dat het wapen, van dat van de vader of de oudste broer moet afwijken. De schuinstreep sinister is bij uitstek de brisure van een buitenechtelijk kind maar er zijn ook andere brisures gebruikt om bastaardij aan te duiden.

Brisures van de Nederlandse koninklijke familie

---

Het volgende heraldische systeem werd aangenomen door een koninklijk besluit in 1815 en zou duren tot 1907.

Vanaf 1907 veranderd het systeem. Wilhelmina bepaalde dat haar nakomelingen voor altijd “prinsen en prinsessen van Oranje-Nassau” genoemd moesten worden en dat de naam van het huis “Oranje-Nassau” zou zijn. Sindsdien krijgen individuele leden van het Huis Oranje-Nassau ook hun eigen wapen van de regerende vorst, vergelijkbaar met het Verenigd Koninkrijk. Dit is meestal het koninklijke wapen, gekwartileerd met het wapen van het prinsdom Oranje, en een wapenschild van hun vaderlijke wapen.

Vanaf 1907 is er geen systeem meer om individuele prinsen en prinsessen af te bakenen via hun wapen.

Brisures als teken van bastaardij

De Spaanse brisura of brisada

---

In de Spaanse heraldiek heeft het eerstgeboren kind van een adellijke familie het recht om het eenvoudige, zuivere en gewone wapen van zijn voorouders te dragen. De daaropvolgende kinderen moeten ze echter aanpassen, het wapen van hen is veranderd ten opzichte van dat van hun ouders, zonder de erfgenaam te beschadigen. Dit veranderen van het wapen wordt ‘brisar los blazones‘ genoemd. En het moet opgemerkt worden dat de erfgenaam (de eerstgeborene) van degene die al een blazoen heeft, door moet gaan met dit blazoen, terwijl zijn broers of zussen andere blazoenen moeten toevoegen, en zo vermenigvuldigen de blazoenen zich zonder ophouden. De koninklijke familie is niet onderworpen aan deze regels, zoals te zien is in het wapen van de Prins van Asturias (eerste in de lijn van troonopvolging in Spanje), dat afwijkt van het koninklijke wapen met een lambel, ook al is hij de erfgenaam van de kroon.

Wapens worden op verschillende manieren gebroken (van een brisure voorzien):

• • • • die van het verkleinen van de herautstukken, door de stukken te verkleinen en te vermenigvuldigen;
      • kwartileren van de wapenschild van het ene Huis met dat van het andere Huis waar de tweede zoon is gevestigd;
      • herladen met een lambel, halve maantjes, sterren en andere voorwerpen de figuren van het primitieve wapenschild.

Brisures van de Spaanse heraldiek

---

Het meest gebruikte stuk om koninklijke wapenschilden te briseren is de lambel, een op een krukje of voetenbankje gelijkend stuk, dat in het schildhoofd van het wapen wordt geplaatst. De dwarsbalk, de schildzoom, de schuinbalk en de stukken bovenop de schildzoom zijn ook vaak gebruikt.

In de Spaanse heraldiek is het niet gebruikelijk om wapenschilden na het derde kind nog van een brisure te voorzien. Maar in 1668 stelde koningin Mariana de Austria (regentes van Carlos II) door middel van een privilege deze zes stukken vast die mochten worden ingevoerd om wapens in deze volgorde te beladen. Om de blazoenen tussen verschillende generaties te kunnen onderscheiden, kunnen deze stukken worden “overladen” met dezelfde figuren in dezelfde volgorde. De uitzondering is de lambel die niet wordt overladen, maar wel weer voorkomt bij het laden van een samengestelde brisure.

Als voorbeeld van gebruikte brisures geven we hier een aantal wapens van het Huis van Bourbon, waarvan het eenvoudige wapen, zoals bekend, bestaat uit drie gouden lelies op een azuurblauw veld. Welnu, omdat alleen het hoofd van het Huis ze in deze vorm kan dragen, moesten de prinsen die uit dit Huis voortkwamen het wapenschild briseren. Dit deden zij op de hieronder volgende wijze:

Geregeld worden de regels van de brisures genegeerd en onderscheiden de later geboren zonen zich van de erfgenaam door de naam van een ander gebied aan te nemen en hetzelfde wapen te behouden. Soms is een edelman verplicht om zijn wapenschild aan te passen met een andere vorm van vernederende brisures. Dit gebeurt als hij wordt gedegradeerd door een vonnis van de vorst, die hem opdraagt om het wapenschild om te keren of om een stuk te schrappen, als straf voor een misdaad die hij heeft begaan. Opmerkelijk is het dat stukken zoals de schuinbalk (van linksboven naar rechts beneden gericht) 180º gedraaid worden. Dit gebeurt veelal bij bastaardzonen, waarbij de balk verder dezelfde betekenis heeft, zelfs als het een herautstuk is. De Spaanse naam ‘pieza honorable‘ (eervol stuk) is mijns inziens een betere naam voor het herautstuk.

---

Brisures van het Huis van Aragón (14e eeuw)

---

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • Heraldiek