Middellandse Zee

De Middellandse Zee

Deze stromingen oefenen op hun beurt weer veel invloed uit op weersomstandigheden als stormen, temperatuurswisselingen en luchtdrukpatronen. Per jaar verdampt er ongeveer 4.700 km² water in de Middellandse Zee, dat houdt in dat er zo’n anderhalve meter van het totale wateroppervlak in damp overgaat. De regenval en het water van de rivieren die uitmonden in deze zee is niet voldoende om dit te compenseren, en dus is de Atlantische Oceaan de enige bron van water die deze zee op peil houdt. Nu begrijpt u waarschijnlijk waarom deze zee steeds verder vervuilt als wij daar niks aandoen.

De Middellandse Zee gezien vanaf de andere kant, de Gazastrook.

De Middellandse Zee is een binnenzee van de Atlantische Oceaan, waarmee het via de Straat van Gibraltar verbonden is. Omringd door Europa, Afrika en Azië, was deze zee van zeer groot belang voor de evolutie van verschillende oude beschavingen zoals de Egyptenaren, Feniciërs, Hebreeën, Grieken, Carthagers en Romeinen.

Benaming

---

De etymologie van deze zee komt van het Latijnse “Mar Medi Terraneum“, wat “Zee ten midden van het land” betekent. De meeste inwoners van de kusten hebben een naam gebruikt die is afgeleid van het Latijn; in het Grieks heet het “Mesogeios Thalassa” (Μεσόγειος Θάλασσα) met dezelfde betekenis als de Latijnse naam, en in het Arabisch heet het al-Baḥr al-Mutawāsiṭ (البحر المتواسط “middle sea”).

In het Turks heet het “Ak Deniz” (“witte zee”) in tegenstelling tot de Zwarte Zee, zoals de Turken het zuiden “wit” en het noorden “zwart” noemen. De Turkse naam wordt ook wel eens gebruikt in het Arabisch: al-Baḥr al-′Ābyaḍ (البحر الأبيض idem).

Voor de oude Egyptenaren was het “de Grote Groene”. De Romeinen noemden het vroeger “Mare Nostrum” (“Onze Zee”). Het oudste gebruik van het adjectief mediterraneum om naar deze zee te verwijzen dateert van Caius Julius Solinus, in de 3e eeuw n. Chr., en de eerste die Mediterraneum als eigen naam gebruikte was Isidorus van Sevilla, in de 6e eeuw. De Arabieren gebruikten in de Middeleeuwen meestal de naam al-Baḥr al-Rum (“zee van de niet-moslim Europeanen”), naar de gewoonte om zeeën en oceanen te benoemen met de bevolkingen die de tegenoverliggende kusten bezetten. Andere middeleeuwse Arabische namen waren al-Baḥr al-Sham (“Zee van Syrië”, voorkeur van de inwoners van de westelijke Middellandse Zee), al-Baḥr al-Maghrib (“zee van het westen” of “van de Maghreb”, populair onder de Arabieren van de oostelijke Middellandse Zee) en, heel erg in de minderheid, de reeds genoemde al-Baḥr al-Mutawāsiṭ.

Status

---

De Middellandse Zee ligt in de gematigde en subtropische zones. Het is omgeven door continentale gebieden met een ruime uitbreiding, waardoor het een eigen klimaat heeft dat wordt gekenmerkt door warme en droge zomers, gematigde winters en een periode die een groot deel van de regen in het voorjaar concentreert. De verstedelijking aan de kust, is typisch voor de mediterrane gebieden, het biedt onderdak aan een groot aantal permanente bewoners, naast een bepaald aantal tijdelijke bewoners, vooral in de zomer. De meer noordelijke gebieden, die sterk geïndustrialiseerd zijn, staan in contrast met de meer zuidelijke gebieden, die in wezen agrarisch zijn.

Plekjes van de Middellandse Zee die u eens gezien moet hebben

De Middellandse Zee heeft een oppervlakte van 3,5 x 10⁶ km², wat overeenkomt met ongeveer 1% van het wereldoppervlak aan oceanen, met een gemiddelde diepte van 1,5 km. Het diepste punt van de Middellandse Zee ligt voor de kust van Matapan (Kaap Taenarum, Griekenland) daar bereikt de Calypso Deep een diepte van 5.267 meter onder zeespiegel. De kustlengte bedraagt 46 000 km, waarvan 40% tot de eilanden behoort.

De verbinding met de Atlantische Oceaan via de Straat van Gibraltar, bestaat uit een lange pas van 12,8 km met een diepte van meer dan 900 m. In het noordwesten staat het in verbinding met de Zwarte Zee via de Straat van de Dardanellen, de Zee van Marmara en de Straat van de Bosporus. In het zuidoosten komt het in contact met de Rode Zee, dit door toedoen van de mens, die het Suezkanaal heeft uitgegraven, een kanaal dat dient als ingang van de tropische zeeën zoals de Rode Zee en de Indische Oceaan.

Grenzen

• • • • Noordkust: Italië, Spanje, Gibraltar, Frankrijk, Monaco, Slovenië, Bosnië en Herzegovina, Kroatië, Montenegro, Albanië, Griekenland en Turkije.
      • Oostkust: Libanon, Syrië, Israël en de Gazastrook.
      • Zuidkust: Spanje (Ceuta en Melilla), Egypte, Libië, Tunesië, Algerije en Marokko.
      • Mediterrane landen: Malta en Cyprus.

Onderverdelingen

De Middellandse Zee is onderverdeeld in kleine zeeën, elk met een eigen aanduiding (van west naar oost):

• • • De Alboran Zee tussen Spanje en Marokko.
    • De Mar Menor in het zuidoosten van Spanje, tussen Cartagena en San Pedro del Pinatar.
    • De Mar Chica In het noorden van Marokko, in de stad Nador.
    • De Balearen tussen de oostkust van het Iberisch schiereiland en het eiland Sardinië. Het bevat twee zeeën:
      • De Iberische Zee tussen het Iberisch schiereiland en de Balearen.
      • De Sardijnse Zee tussen de westkust van Sardinië en de Balearen.
    • De Ligurische Zee tussen Corsica en Ligurië (Italië).
    • De Tyrreense Zee tussen de oostkust van Sardinië, het Italiaanse schiereiland en de noordkust van Sicilië.
    • De Adriatische Zee tussen het Italiaanse schiereiland en de kusten van Slovenië, Kroatië, Bosnië en Montenegro.
    • De Ionische Zee tussen het Italiaanse schiereiland, Griekenland en Albanië.
    • De Egeïsche Zee tussen Griekenland en Turkije
      • De Zee van Kreta tussen het eiland Kreta en de Cycladen.
    • De Libische Zee tussen de Cider en Gabès Gulfs in Tunesië.
    • De Cilicische Zee tussen Turkije en Cyprus.
    • De Levantijnse Zee, die de kusten van Egypte, Libanon, Cyprus, Israël, Syrië en Turkije baadt.

• 

Grotere eilanden

Land	Eiland	km²	bevl. aantal
Italië	Sicilië	25.710	5.094.937
Italië	Sardinië	24.090	1.663.859
Cyprus	Cyprus	9.251	1.221.549 (2017)
Frankrijk	Corsica	8.680	304.500 (2007)
Griekenland	Kreta	8.336	621.340 (2011)
Griekenland	Euboea	3.655	210.210 (2011)
Spanje	Mallorca	3640	858.312
Griekenland	Lesbos	1.632	85.330 (2011)
Griekenland	Rhodos	1.400	115.290 (2011)
Griekenland	Chios	842	52.590 (2011)
Gegevens 2020

Temperatuur van de zee door het jaar

	jan	feb	mrt	apr	mei	jun	jul	aug	sep	okt	nov	dec	Ø/jaar
Marseille	13	13	13	14	16	18	21	22	21	18	16	14	16,6
Venetië	11	10	11	13	18	22	25	26	23	20	16	14	17,4
Barcelona	13	13	13	14	17	20	23	25	23	20	17	15	17,8
Málaga	15	15	15	16	17	20	22	23	22	19	17	16	18,1
Gibraltar	16	15	16	16	17	20	22	22	22	20	18	17	18,4
Valencía	14	13	14	15	17	21	24	26	24	21	18	15	18,5
Napels	15	14	14	15	18	22	25	27	25	22	19	16	19,3
Athene	16	15	15	16	18	21	24	24	24	21	19	18	19,3
Iraklion	16	15	15	16	19	22	24	25	24	22	20	18	19,7
Malta	16	16	15	16	18	21	24	26	25	23	21	18	19,9
Alexandrië	18	17	17	18	20	23	25	26	26	25	22	20	21,4
Larnaca	18	17	17	18	20	24	26	27	27	25	22	19	21,7
Limasol	18	17	17	18	20	24	26	27	27	25	22	19	21,7
Antalya	17	17	17	18	21	24	27	28	27	25	22	19	21,8
Tel Aviv	18	17	17	18	21	24	26	28	27	26	23	20	22,1

Geschiedenis

---

Tot 38 miljoen jaar geleden, tijdens het Eoceen, was dit het westelijk deel van de Tethysoceaan. De verbinding met de oostelijke oceanen werd verbroken en zo ontstond de Middellandse Zee in min of meer de huidige vorm. Ongeveer 6 miljoen jaar geleden (het Messinien) werd de verbinding met de Atlantische Oceaan regelmatig onderbroken. Door verdamping van het water droogde de Middellandse Zee op en veranderde in een zoutwoestijn. Er is ook een theorie dat er ergens in de landbrug tussen Afrika en Europa, diep onder het oppervlak, als gevolg van tektonische verschuivingen, lekkages zijn ontstaan waardoor er water van de Atlantische oceaan in het Mediterrane bekken bleef stromen. Hierdoor konden zich immense hoeveelheden zout in het Mediterrane bekken op hopen. Het zou uitkomen op ongeveer vijftig Pyramides van Cheops aan zout per aardbewoner, en dat zijn er momenteel zo’n 7,7 miljard. Op sommige plaatsen zou deze zoutlaag tot wel twee kilometer dik zijn aangegroeid. Deze situatie duurde ongeveer 700.000 jaar, waarna 5,3 miljoen jaar geleden door tektonische bewegingen de Straat van Gibraltar ontstond. Tot op heden zijn dit allemaal nog theorieën. Men weet dat er een ‘Middellandse Zee’ was die door een afsluitende landtong verdampt is en dat die daarna weer opengebroken is en het bekken opnieuw vulde. Maar daar zijn weer verschillende theorieën over. Zoals aardbevingen, aardverschuivingen of de inslag van een meteoriet. Of het langzaam begon en uitgroeide tot, of dat er door zo’n meteoriet inslag een geul ontstond waardoor het water van de Atlantische oceaan begon te stromen, dat wordt momenteel allemaal nog onderzocht. Maar u kunt zich voorstellen dat als dit proces het punt heeft bereikt dat het onomkeerbaar is, met daarachter de druk van die enorme Atlantische oceaan, de geul heel snel uitslijt. Dat gaat niet gepaard met het verplaatsen van zandkorrels. Zo’n stroom is op een gegeven moment zo sterk dat het hele rotsblokken met zich mee sleurt. Onderzoeker Daniël García-Castellanos van het Spaanse Instituto de Ciencias de la Tierra Jaume Almera zegt in het wetenschappelijke tijdschrift Earth-Science Reviews, “Het moet sensationeel geweest zijn”. Men schat dat de Zancleanvloed, zoals men deze gigantische waterval noemde, het Mediterrane bekken zich in twee jaar tijd, of misschien zelfs minder, weer tot oude niveau vulde.

De animatie toont de saliniteitscrisis van Messiniense in de Middellandse Zee, die plaatsvond in het geologische tijdperk van het Mioceen, gekenmerkt door de ophoping van zoutmassa’s op de bodem en waarschijnlijk met inbegrip van een periode van bijna volledige uitdroging (00:49 minuten). Een mogelijke oorzaak van de latere sluiting van de verbinding met de Atlantische Oceaan is het verwijderen van het instorten van de plaquette (terugrollen van de plaat) tijdens een fenomeen van subductie. (0:13 minuut) in combinatie met de verandering van het zeeniveau (minuut 0:28).Na de volledige sluiting tussen de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee (0:31 minuten) daalde het niveau van de Middellandse Zee snel, alleen maar omdat er geen aanvoer van water uit de Atlantische Oceaan was. De rivieren die in de zee stroomden, begonnen de zeebodem te bevloeien en creëerden diepe sporen en watervallen in de delta. De verdamping (0:35 minuten) veroorzaakte de opslag van grote hoeveelheden zout op de zeebodem (0:39 minuten).Vermoedelijk zijn in de periode waarin het niveau van de Middellandse Zee 1500-1200 meter lager was dan nu, sommige zoogdieren door Afrika en Europa getrokken, via de huidige Straat van Gibraltar. (minuut 0:44). Men gelooft dat de crisis zoutoplossing, eindigde met een overstroming van enorme dimensies van de Atlantische Oceaan in de Middellandse Zee 5,33 miljoen jaar geleden, door een passage geopend in de huidige Straat van Gibraltar (minuut 0:52). Toen de zeestraat instortte tot op het niveau van de zee, liep de Atlantische Oceaan over in de Middellandse Zee en het water, de erosie, als gevolg van de druk van het (als het ware gravend) water werd de groef groter, waardoor het vulproces catastrofaal eindigde, dit proces duurde slechts enkele maanden. (minuut 1:10).

De eerste gevonden sporen van mensachtigen rond de Middellandse Zee zijn een jagerskamp van 435.000 jaar geleden in Rome. Het zeeniveau was vroeger beduidend lager waardoor er landbruggen waren naar plaatsen die later eilanden zouden worden.

Archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat er ca. 300.000 jaar geleden culturele uitwisseling heeft plaatsgevonden tussen de mediterrane noord- en zuidkusten, hetgeen betekent dat Homo heidelbergensis reeds in staat moet zijn geweest om kleine afstanden over de Middellandse Zee te overbruggen.

De Middellandse Zee is een belangrijke zee in de geschiedenis geweest. De Feniciërs en Romeinen, zij na de Grieken die zo’n drieduizend jaar geleden door de Straat van Gibraltar de grenzen ervan opzochten. Deze zeevaarders kenden alleen de stromingen van de rivieren en gingen ervan uit dat het water aan de andere kant van Gibraltar een enorme rivier was. Het woord voor rivier in het klassieke Grieks is Okean. En dus weet u nu waar het huidige woord oceaan vandaan komt.

In het oude Rome werd het “Mare Nostrum” (Onze Zee) genoemd omdat al zijn kusten erdoor werden bezet, en in de 20e eeuw noemde Mussolini – die het Romeinse Rijk wilde herscheppen – het Mare Nostrum Italiano tijdens de Tweede Wereldoorlog. De zee heeft ook aanleiding gegeven tot een reeks legenden en mythen over de zee, zoals die van Jason en de Argonauten.

Natuur

---

Het Middellandse-Zeegebied wordt gekenmerkt door een hoge mate van endemie die ertoe heeft geleid dat het wordt beschouwd als een van de plaatsen met de hoogste concentratie aan biodiversiteit ter wereld. Deze eigenaardigheid kan op verschillende manieren worden verklaard: de geringe impact van de laatste ijstijd in het gebied, waardoor het als reservaat fungeerde; de aanwezigheid van belangrijke bergmassieven (bijvoorbeeld de Atlas, het Taurusgebergte in het zuiden, de gebieden van Gúdar, Javalambre, en het Levante…), die de biotoop van structurele diversiteit voorzien; en ook de lange geschiedenis van divers landgebruik door de lokale bevolking, die een breed scala aan habitats heeft gecreëerd en in stand heeft gehouden.

Geologie

De Middellandse Zee werd gevormd vanuit de Tethys Oceaan, die veel groter was dan de huidige Middellandse Zee, en kleiner werd naarmate de Afrikaanse plaat de Euraziatische plaat naderde.

Zo’n 60 miljoen jaar geleden, aan het begin van het Tertiair, overstroomde de Thetis Oceaan, de voorvader van de Middellandse Zee, een groot deel van Noord-Afrika en Europa, dat in die tijd niets anders was dan een eilandengroep. Tijdens het Tertiair vernauwde de Thetis Oceaan zich in het oosten tot een groot zeebekken dat bijna gescheiden was van de open oceaan. Dit bekken omvatte de Middellandse Zee, de Zwarte Zee en de Kaspische Zee in één groot waterlichaam. Maar in het westen bleef de Mare Nostrum verbonden met de open zee via wateroppervlakten die vandaag de dag het zuiden van het Iberisch schiereiland en het noorden van Marokko vormen.

Zo’n 6 tot 5 miljoen jaar geleden droogde de Middellandse Zee op toen deze werd losgekoppeld van de Atlantische Oceaan, een gebeurtenis die bekend staat als de Messiniaanse zoutcrisis. Dit fenomeen genereerde enorme zoutafzettingen op de bodem van de Middellandse Zee en verminderde het zoutgehalte van de wereldwijde oceaan. Zelfs vandaag de dag, als de Straat van Gibraltar zou worden gesloten, zou de Middellandse Zee uitdrogen omdat het een zee is waar meer water verdampt (door het warme en gematigde klimaat) dan dat het via de rivieren ontvangt. Dit watertekort veroorzaakt momenteel een hoger zoutgehalte dan in de Atlantische Oceaan, de oceaan waarvan het water door verdamping verloren gaat. Dit fenomeen was de inspiratiebron voor het Atlantropa-project, dat voorzag in de bouw van een dam in de Straat van Gibraltar om energie te produceren en de zee gedeeltelijk af te voeren. In de toekomst (over ongeveer 5 miljoen jaar) zal de Straat van Gibraltar weer worden gesloten en zal de Middellandse Zee worden gereduceerd tot enkele hypersalische meren. Uit de zoutafzettingen op de zeebodem is bekend dat dit al enkele miljoenen jaren geleden is gebeurd, namelijk 5,33. Vervolgens heeft het niveauverschil tussen de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee ervoor gezorgd dat de rotsdam die zich in de Straat had gevormd, is gebroken. Wat duizenden jaren nodig had om op te drogen, werd in enkele jaren opgevuld. (zie: geschiedenis hierboven).

Oceanografie

De eigenschappen van de Middellandse Zee zijn een gevolg van de bijna binnenlandse ligging. De getijden zijn dus licht als gevolg van de nauwe verbinding met de Atlantische Oceaan. De Middellandse Zee wordt gekenmerkt door zijn blauwachtige toon, en wordt onmiddellijk herkend door deze bijzondere kleur, vooral in de gebieden in de buurt van de Griekse en Kroatische eilanden.

De verdamping is veel groter dan de regenval en de rivier stroomt naar de Middellandse Zee, een factor die centraal staat in de watercirculatie in het bekken. De verdamping is vooral hoog in de oostelijke helft van het gebied, waardoor het waterpeil daalt en het zoutgehalte naar het oosten toe toeneemt. Deze drukgradiënt houdt een laag zoutgehalte in stand van de Atlantische Oceaan naar het bekken, dat warmer en zouter wordt naarmate het naar het oosten en naar beneden gaat in de Levant regio, en vervolgens in westelijke richting circuleert naar de Straat van Gibraltar. Op deze manier stroomt de zeestroming in oostelijke richting, waarbij het oppervlak over de zeestraat stroomt en vervolgens in westelijke richting langs de bodem stroomt. Eenmaal op open zee kan dit “tussenliggende water” duizenden kilometers ver van de hoofdbron blijven staan.

Flora

Vanuit een biogeografisch oogpunt beslaan de gebieden met een mediterraan klimaat niet alleen het Middellandse-Zeebekken, het Middellandse-Zeegebied zelf, maar ook de kusten van Libië en Egypte, die tot de Arabische-sahara regio behoren. Het mediterrane klimaat strekt zich uit tot Afghanistan, de Kaukasus en Centraal-Azië (waar Armenië en het grondgebied van Taskent zich bevinden, de Iraans-Turkse regio).

De mediterrane regio heeft een karakteristieke groenblijvende sclerofiele bladerdak, met soorten van het geslacht Quercus (Eik) van het subgenus sclerofylodrys, met name Q. ilex, de steeneik, hoewel de subspecie, Q. ilex rotundifolia, ook goed vertegenwoordigd is. In andere gevallen verschijnen de kurkeik, Q. suber, die afhankelijk is van een grotere homogeniteit in de meer regenachtige gebieden, en, in het oostelijke Middellandse Zeegebied, de plaatsvervangers Q. trojana en Q. macrolepis. Wat de struikvegetatie betreft, is de hulsteik (Q. coccifera) overvloedig aanwezig. Binnen deze ecologische context van steeneiken- en eikenbos is er een rijke struikflora van aardbeibomen (arbutus unedo), viburnum tinus (sneeuwbal), laurus nobilis (laurier), pistacia lentiscus (mastiekboom), rhamnus alaternus (Italiaanse wegedoorn), enz. Als lianen, Rubia peregrina (Vreemde Meekrap), lonicera sp. pl (Kamperfolie), smilax aspera (Struikwinde) en andere, afhankelijk van de vochtigheid van het ecosysteem. In de gebieden ten zuidoosten van het schiereiland verschijnen soorten die dichter bij de Noord-Afrikaanse vegetatie liggen, zoals ziziphyus lotus, periploca angustifolia of maitenus senegalensis. Wanneer het klimaat meer mesofytisch is en de droogte in de zomer minder is, ontstaan er beboste structuren met een overwicht aan eikenbomen, gevormd door bladverliezende bomen van het geslacht quercus zoals Q. pyrenaica (Pyreneese eik) of Q. faginea (Portugese eik).

De mediterrane pijnbomen, die over het algemeen worden geassocieerd met de soorten pinus halepensis (Aleppoden) en P. brutia (Turkse den), omvatten ook P. pinaster (Zeeden), in substraten arm aan basen, en P. pinea (Parasolden), in zanderige bodems. In de supramediterrane bodem verschijnt P. nigra (Zwarte den), op ondergronden die rijk zijn aan basen, en in de oromediterrane gronden vinden we de P. sylvestris (Grove den). Het geslacht Juniperus, jeneverbessen en savins, is ook goed vertegenwoordigd, met J. oxycedrus (Stekelige jeneverbes) als de meest voorkomende soort, hoewel J. macrocarpa (lett. vert. Grote vruchten jeneverbes), J. phoenicea en anderen ook veelvuldig voorkomen.

Fauna

De dierlijke diversiteit van het mediterrane milieu is teruggelopen maar nog steeds enorm, vergelijkbaar met die van planten. Als we de soortenrijkdom van sommige taxa analyseren, zien we dat: van de 62 soorten amfibieën in de Middellandse Zee er 35 endemisch zijn, evenals 111 van de 179 soorten reptielen; van de 184 geregistreerde zoogdiersoorten is 25% endemisch zijn, helaas worden 52 van deze soorten bedreigd met uitsterven(zeezoogdieren niet meegerekend). Ook 28% van de in de Middellandse Zee voorkomende mariene soorten zijn endemisch. Wat de vogels betreft, is de Middellandse Zee een zee met een bijzondere diversiteit, aangezien zij zich op de trekroute van vele soorten bevindt. Naar schatting houden zo’n 2 miljard trekvogels van 150 verschillende soorten tijdens hun reis halt in de wetlands of vestigen zich daar voor een korte periode van het jaar.

Bedreigingen

De Middellandse Zee kampt met verschillende problemen die voortvloeien uit menselijke activiteiten: overbevissing, destructieve vistechnieken, overmatig urbanisme in de kuststrook, vervuiling en opwarming van de aarde. De huidige overbevissing is meer dan het dubbele van die van vijftig jaar geleden, maar dankzij de inspanningen is deze tot het huidige cijfer van anderhalf miljoen ton gedaald, dat nog steeds te hoog is voor wat deze zee kan weerstaan. De Middellandse Zee, die semi-gesloten is, is zeer gevoelig voor de vervuiling veroorzaakt door de slechte zuivering van lozingen in rivieren, wat een ernstige bedreiging vormt. Mediterraan toerisme gaat meestal naar gebieden die onvoldoende voorbereid zijn en waar men erin berust om iets te doen aan dit soort lozingen. Dit geldt ook voor gebieden met ecologische rijkdom die het leefgebied van bedreigde soorten vernietigen (zoals zeehonden en schildpadden). Ook is het toerisme sterk toegenomen.  In de kustgebieden verdween veel natuurlijk gebied voor stadsuitbreiding (bevolkingstoename), hotels, resorts, wegen en parkeergelegenheden; jachthavens (marina’s) werden aangelegd. Dit ging ten koste van stranden, natte gebieden (“wetlands”) en bos. Dan is er ook de scheepvaart die afval loost (scheepvaart met ongelukken samen bijvoorbeeld een miljoen ton crude oil per jaar). Het Milieuprogramma van de VN (United Nations Environmental Programme) schat dat per jaar ongeveer 650 miljoen ton afvalwater, 129.000 ton minerale olie, 60.000 ton kwik, 3.800 ton lood en 36.000 ton fosfaat in de Middellandse Zee worden gedumpt. Van het afvalwater is zo’n 70% niet gezuiverd. Ook “de Mediterranée” heeft een probleem van ronddrijvend plastic, dat langzaam wordt afgebroken tot microplastics die in de voedselketen terechtkomen. Dit is gevaarlijk voor de dieren en uiteindelijk de mens. Houdt er rekening mee dat deze vervuiling telkens boven op de vervuiling van het voorgaande jaar komt, de Middellandse Zee heeft geen spoelend/zuiverend effect.

Aan de andere kant heeft de klimaatverandering invloed op het zoutgehalte van de zee en de temperatuur. Volgens Vargas Yánez en medewerkers, die sinds 1948 gegevens hebben geanalyseerd, ligt de gemiddelde stijging van de oppervlaktetemperatuur van de zee tussen 1948 en 2005 tussen 0,12 °C en 0,5 °C langs de Middellandse Zeekust; op tussenliggende diepten (200 m tot 600 m) is de temperatuur tussen 1948 en 2000 tussen 0,05 °C en 0,2 °C gestegen en is het zoutgehalte tussen 0,03 en 0,09 gestegen. In de diepe lagen (1000 m tot 2000 m) lag de temperatuurstijging tussen 0,03 °C en 0,1 °C en de stijging van het zoutgehalte tussen 0,05 en 0,06. De temperatuurstijging in de middelste en diepe lagen lijkt misschien klein, maar er moet rekening worden gehouden met de hoge specifieke warmte van de zee, dus kleine temperatuurstijgingen vereisen dat de zee enorme hoeveelheden warmte absorbeert. De toename van het zoutgehalte weerspiegelt de afname van de neerslag in de Middellandse Zee, evenals de afname van de bijdrage van de rivieren als gevolg van de hydraulische werken die in hun bedding worden uitgevoerd. Sinds het midden van de jaren negentig wordt een sterke stijging van de zeespiegel van 2,5 mm/jaar tot 10 mm/jaar waargenomen, deels door de stijging van de temperatuur en deels door de toename van de hoeveelheid water die door het smelten van de poolkappen wordt geproduceerd.

We leven nu in 2024 en de gemiddelde temperatuurstijging van het zeewater aan de kust van Spanje bedroeg 2,2ºC in het jaar 2023. Zie; Zeetemperatuur Spanje breekt record.

Andere belangrijke bedreigingen zijn het verdwijnen van de onderwaterweiden van Posidonia oceánica, een marien Spermatofyta (vroeger Phanerogamae genaamd) dat een groot deel van de biologische diversiteit van de Middellandse Zee ondersteunt, en kwallenplagen die het kwetsbare ecosysteem vernietigen.

Het behoud van de natuur

De Europese milieuwetgeving wordt nader omschreven in de definitie, via Richtlijn 92/43/EEG (Habitatrichtlijn) en de uitbreiding daarvan met Richtlijn 97/62/EEG, van maatregelen voor de bescherming van het milieu en van daartoe ontworpen ruimten, zoals gebieden van communautair belang of GCB’s of speciale beschermingszones of SBZ’s, alsmede via andere richtlijnen zoals de Vogelrichtlijn, Richtlijn 79/409/EEG, die SBZ’s of speciale beschermingszones voor vogels definieert; beide zijn met elkaar verbonden via het Natura 2000-netwerk.

Wat betreft de overeenkomsten die tussen staten zijn ondertekend, hebben deze geen wettelijke verplichtingen met betrekking tot de naleving en zijn ze op verschillende manieren van invloed op de Middellandse Zee: het Verdrag van Rio de Janeiro inzake biologische diversiteit; de Overeenkomst inzake de handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten (CITES); de Overeenkomst inzake het behoud van wilde dieren en plantensoorten in Europa; de Overeenkomst inzake de bescherming van trekkende wilde diersoorten; de Ramsar-overeenkomst inzake het behoud van watergebieden; en het Verdrag inzake de bescherming van de Middellandse Zee (Verdrag van Barcelona). In het kader van dit laatste heeft Spanje in 1995 het “Protocol inzake de speciaal beschermde gebieden en de biologische diversiteit in het Middellandse-Zeegebied” ondertekend en een jaar later in Monte Carlo de bijlagen ervan goedgekeurd. Speciaal beschermde gebieden van belang voor de Middellandse Zee (ZEPIM  Zonas Especialmente Protegidas de Importancia para el Mediterráneo) in zee- en kustgebieden die onder hun soevereiniteit en jurisdictie vallen.

Op het niveau van de staat en de regio’s is er veel wetgeving die bepalend is voor het optreden op lokaal niveau; het normatieve karakter van de Europese richtlijnen leidt echter tot een zekere homogeniteit, die in veel gevallen slechts een vertaling is van de eerste.

In het kader van het beheer van de mariene diversiteit kwalificeren sommige auteurs de juridische status van de Middellandse Zee negatief:

(…) De relatief complexe juridische situatie van de Middellandse Zee maakt de instandhoudingsregeling voor de mariene biodiversiteit in een gefragmenteerd en inadequaat regelgevingskader. Alleen door het stimuleren van meer coördinatie-inspanningen zou het mogelijk zijn om een geïntegreerde wettelijke regeling voor de duurzame instandhouding van de zee en de visserij (…)                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Claudia Chevalier

Alle interessante feiten op een rijtje

---

• • • Oppervlakte: 2,51 miljoen km².
    • Afmetingen: 4000 km van oost naar west; 46 000 km kustlijn; 800 km van noord naar zuid.
    • Diepte: gemiddeld: 1370 m, maximaal: 5210 m (Calypso Trench, Griekenland)
    • Waterverversing: ongeveer elke 90 jaar
    • Visserijbijdrage: ongeveer 2 % van het wereldtotaal.
    • Gemiddeld zoutgehalte: tussen 36 en 38 gram per liter
    • De belangrijkste rivieren: Adige, Drin, Ebro, Jucar, Maritza, Menderes, Muluya. Nijl, Neretva, Orontes, Po, Rhone, Segura, Tiber, Vardar.

Trivia

---

Van 1928 tot aan zijn dood in 1952 werkte de Duitse architect Herman Sörgel aan het plan Atlantropa, waarmee hij tot doel had het waterpeil van de Middellandse Zee sterk te verlagen en de Zee gedeeltelijk droog te leggen door middel van een stuwdam bij Gibraltar. Hiermee wilde hij energie opwekken, bouwgrond voor gewassen droogleggen en de wereldvrede(?) bevorderen.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • Straat van Gibraltar