Slag bij Clavio (het jaar is 844)

---

De opname ervan in de kronieken is te danken aan de aartsbisschop Rodrigo Jiménez de Rada, en het zou, door vermenging en mythologisering, gegevens van andere veldslagen uit verschillende tijden en van verschillende plaatsen omvatten, hoewel het, in grote lijnen, gaat om de mythologisering van de tweede slag bij Albelda.

Volgens het Diccionaria de Historia de España (Woordenboek van de Spaanse Geschiedenis) “wordt het bestaan van deze slag bij niet een historicus serieus genomen”. Het idee van een Slag bij Clavijo, met Santiago Matamoros, was een verzinsel van een persoon, een mystificeerder zo u wilt, wiens identiteit wij niet kennen, hoewel hij ook niet uit de 8ste of de 9e eeuw stamde. Niettemin werd de veldslag gevierd als een vormend element van de Spaanse nationale geschiedenis (en dat was ook de reden waarvoor deze legende in het leven was geroepen).

Wat we wel weten, uit de Crónica Najerense (Kroniek van Najerense), is van Ramiro’s veldtochten tegen de Arabieren. Terwijl de kronieken van Abderramán II spreken van Moorse veldtochten in Álava, maar beide vallen samen met de zware gevechten in het gebied van La Rioja. Meer bepaald vertellen Asturische bronnen ons dat Ordoño I, de zoon van Ramiro I, de stad Albelda de Iregua omsingelde en zijn basis vestigde op de berg Laturce, dezelfde plaats waar volgens de legende de Slag bij Clavijo plaatsvond. En de archeologische vondsten laten geen ruimte voor twijfel: in Albelda is gevochten, en veel ook, hoewel het nieuws van de vermeende ‘beroemde’ slag bij Clavijo, in geen enkele bron voorkwam tot eeuwen na zijn veronderstelde datum. Het is ook de historische referentie die Enrique IV van Castilla en vervolgens de rest van de vorsten hebben gebruikt voor de instelling en bevestiging van privileges aan het Señorio de la Ilustre Villa, Antigua Casa y Solar de Tejada, de enige heerlijkheid die sindsdien tot op de dag van vandaag is gehandhaafd.

Beschrijving

---

De strijd zou zijn oorsprong vinden in de weigering van Ramiro I de Asturias om door te gaan met het betalen van eerbetoon aan de Arabische emirs, met speciale nadruk op het eerbetoon van de honderd Maagden. De christelijke troepen van Ramiro, onder leiding van Sancho de Tejada, gingen op zoek naar de moslims, met Abderramán II aan het hoofd, maar toen zij Nájera en Albelda bereikten, werden zij omsingeld door een groot Arabisch leger, bestaande uit troepen van het schiereiland en geronselde troepen uit het gebied dat nu overeenkomt met Marokko. De christenen moesten hun toevlucht zoeken in het kasteel van Clavijo op de Monte Laturce.

De kronieken vertellen dat Ramiro I een droom had waarin de apostel Jacobus verscheen, en hem meedeelt dat hij door God is aangewezen als de Patroon van Spanje en hem verzekerend van zijn aanwezigheid in de strijd, gevolgd door de overwinning. De volgende dag, 23 mei 844, gingen de legers van Ramiro I, aangemoedigd door de aanwezigheid van de krijgshaftige apostel op een wit ros, de confrontatie aan met het moslimleger. De Spanjaarden vechten met de kreet “God help Santiago!”. Sancho, zijn dertien zonen, 12 Galicische ridders en Ramiro’s mannen behaalden een enorme overwinning. De Moren worden verslagen en er sterven op die dag meer dan vijfduizend Moren. Hierdoor worden de christenen bevrijdt van het betalen van het schandelijke eerbetoon van de honderd maagden “vijftig adellijke maagden om met hen te trouwen en de andere, vijftig jonge burgermeisjes”.

Na de overwinning liet Ramiro ter ere van de apostel de Iglesia del Bendito Santiago (kerk van de zalige Santiago) bouwen en verleende hij Sancho bepaalde privileges en de achternaam Tejada, ter herinnering aan de tak van een taxusboom die hij als wapen gebruikte toen zijn lans in de strijd was gebroken en hij die dapper hanteerde om zijn troepen in een laatste wanhopige poging de les te lezen.

Een van de vier Spaanse ridderorden die tijdens de Reconquista ontstonden, is gebaseerd op deze legende: de orden de Santiago, de andere zijn die van Calatrava, Alcántara en Montesa.

De Legende

---

Het motief voor het ontstaan van deze legende zou zijn geweest de bevolking aan te moedigen tegen de Moslims te strijden, om de geest van heilige oorlog waarmee laatstgenoemden streden en die hun het Paradijs opleverde, tegen te gaan. De eerste kroniek waarin deze legendarische verschijning wordt vermeld, is (rond 1243) verteld door Rodrigo Jiménez de Rada, aartsbisschop van Toledo.

Voto de Santiago

El Voto de Santiago is de naam van de verbintenis die de christenen van de koninkrijken Asturias, Galicia, León en Castilla zijn aangegaan voor de overwinning in de vermeende slag bij Clavijo, waarbij de apostel Jacobus (Santiago) zelf op een bijzonder gevaarlijk moment fysiek in hun voordeel zou zijn opgetreden, en het lot dat in het voordeel van de moslims leek te zijn beslist, zou hebben veranderd.

De bijzondere omstandigheden rond de slag, waaronder het feit dat het Asturische koninkrijk dankzij de overwinning niet langer het jaarlijkse Tribuut van de Honderd Maagden aan het Emiraat van Córdoba hoefde te betalen, zouden koning Ramiro I de Asturias in Calahorra ertoe hebben gebracht plechtig de gelofte van Santiago (Voto de Santiago) af te leggen, waarmee elk jaar de eerste oogsten en druivenoogsten aan de kerk van Santiago zouden worden geofferd. Tevens zou er een deel van de buit die op de Moren was buitgemaakt, aan Santiago zou worden uitgedeeld, omdat hij als extra ridder had deelgenomen aan de strijd. Deze Voto de Santiago werd in 1643 op zijn feestdag, 25 juli, onder Felipe IV de España vernieuwd en geïnstitutionaliseerd als een nationaal offer. De iconografie van de heilige Santiago Matamoros, die op een wit paard een Saraceen overmeestert en een zwaard hanteert, werd in de Spaanse schilder- en beeldhouwkunst vele malen vereeuwigd, vooral in de kerken langs de pelgrimsroute (Camino de Santiago).

De verbintenis bestond, materieel gezien, in de betaling van een belasting die moest worden betaald, vermeerderd met wat reeds aan tienden en eerstelingenoffer aan de kerk verschuldigd was, in een extra tiende van graan waarvan de begunstigde het aartsbisdom Santiago zou zijn, alle boeren van een gigantisch gebied dat zich uitstrekte van Galicia tot La Rioja waren onderhevig aan deze belasting. In spiritueel opzicht werd Santiago de Compostela de beschermheilige van Spanje, een status die nog steeds jaarlijks wordt erkend, met een religieuze ceremonie in de kathedraal van Santiago de Compostela, die ook nu nog wordt bijgewoond door de koning van Spanje of iemand namens hem (meestal de president van de autonome gemeenschap Galicia, een minister…).

De herinnering aan de veldslag duikt pas echt op in de kroniek van bisschop Rodrigo Jiménez de Rada De rebus Hispaniae (Kroniek van de geschiedenis van Spanje tot 1243), ook bekend als Historia gothica of Crónica del toledano. In de Middeleeuwen werden pogingen ondernomen door andere kerkelijke instanties om hiermee te “concurreren”: Gonzalo de Berceo eiste het medepatronaat en dezelfde economische voorwaarden voor San Millán de la Cogolla, aangezien deze ook aan de strijd zou hebben deelgenomen.

De slag zou hebben plaatsgevonden op het zogenaamde “Campo de la Matanza” bij Clavijo (La Rioja) op 25 mei 844. De waarheid van deze gebeurtenis is lang betwist door historische critici. Gregorio Mayáns en Francisco Cerdá y Rico, in de 18e eeuw, maakten duidelijk dat het tot het gebied van de fantasie behoorde, zoals de plomos del Sacromonte (historische vervalsingen) of de kronieken van Padre Higuera, wat hen nogal wat problemen opleverde. De Cortes van Cádiz schaften in 1812 het stemrecht af, samen met de privileges van het Oude Regime, en midden in de Spaanse burgeroorlog (die begon op 18 juli 1936, zeven dagen voor het feest van Santiago), voerde Francisco Franco het weer in, alleen met de symbolische gevolgen die tot op de dag van vandaag voortduren.

Hoe dan ook, de slag bij Clavijo betekende ook de oprichting van het Antiguo e Ilustre Solar de Tejada en de toekenning van zijn privileges en wapenschild, die tot op heden bewaard zijn gebleven en door alle staatshoofden vanaf Enrique IV (in 1460) tot Juan Carlos I (in 1981) zijn erkend.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • • • • • • • • • • • • • • Veldslagen en oorlogen
                                  • Slag bij Covadonga