La Palma, Canarisch eiland behorend tot de provincie Santa Cruz de Tenerife

Samen met Tenerife, La Gomera en El Hierro vormt het de provincie Santa Cruz de Tenerife. Met een oppervlakte van 708,32 km² en een bevolking van 83.458 inwoners (INE 2020) is het ’t op vier na grootste eiland van de Canarische archipel, zowel qua oppervlakte als qua bevolking. Het is ook het tweede eiland van de Canarische Eilanden in hoogte, met de Roque de los Muchachos op 2426 meter.

De stad Santa Cruz de La Palma is de hoofdstad van het eiland, met in totaal 17.716 inwoners (INE 2019), hoewel de dichtstbevolkte gemeente van het eiland Los Llanos de Aridane is, met een inwonertal van 20.467 inwoners (INE 2019).

Toponymie

---

De naam “La Palma” (met een kleine letter “L”) komt voor in de eerste geschriften die de Europeanen over de Canarische Eilanden schreven. In een tekst uit 1341 die verhaalt over de expeditie van Niccoloso da Recco, vergezeld van drie schepen van Alfonso IV de Portugal, wordt elk van de eilanden genoemd en La Palma wordt al met zijn huidige naam genoemd als imposant en bewolkt. Blijkbaar is de huidige naam van het eiland te danken aan de uitgestrekte gebieden met Canarische palmbomen (Phoenix canariensis) die het bezit. Deze verklaring bevat echter enkele tegenstrijdigheden, want de palmboom is niet de meest representatieve boom van de flora van het eiland en La Palma is ook niet het Canarische eiland met de meeste palmbomen.

Een van de theorieën die de op Tenerife geboren José de Viera y Clavijo aanhaalt, is dat de naam La Palma werd gegeven door de Mallorcaanse zeevaarders uit de 14e eeuw, die het de naam gaven van de hoofdstad van het eiland waar ze vandaan kwamen, d.w.z. Palma of Palma de Mallorca, en ze het lidwoord “la” toevoegden om het van laatstgenoemd eiland te onderscheiden.

Het heet van oudsher ook San Miguel de La Palma, wat de historische naam van het eiland is.

Door de geschiedenis heen heeft La Palma vele namen gehad. Het is mogelijk dat de Junonia Maior die in de tekst van Plinius de Oudere voorkomt naar La Palma verwijst, hoewel sommige onderzoekers beweren dat de naam die naar La Palma verwijst Ombrion zou zijn. De oorspronkelijke bewoners noemden het Benahoare, wat vertaald wordt als “Mijn land” of “plaats van de voorouder“. Tegenwoordig zijn de bijnamen La Isla Bonita, La Isla Verde en La Isla Corazón zeer populair.

Beschrijving

---

In het noordelijke derde deel van La Palma bevindt zich een grote depressie van erosieve oorsprong die de Caldera de Taburiente vormt, die in 1954 tot nationaal park werd uitgeroepen. Vanaf het midden van het eiland naar het zuiden, in het zogenaamde parque natural de Cumbre Vieja, bevindt zich een reeks vulkanen, waaronder de vulkaan San Antonio, de vulkaan San Juan en de vulkaan Teneguía. De nu uitgebarsten vulkaan heeft de voorlopige naam Cumbre Vieja gekregen, de vorige uitbarsting, in 1971, was die van de Teneguía. Buiten dit natuurpark Cumbre Vieja heeft La Palma nog enkele andere natuurparken, zoals het parque natural Las Nieves en een reeks kleinere beschermde entiteiten van mindere omvang en graad van bescherming.

In 1983 werd het gebied van “El Canal y Los Tilos” door de Unesco uitgeroepen tot Biosfeerreservaat. Dit gebied werd in 1997 uitgebreid tot het “Biosfeerreservaat van Los Tilos”. Uiteindelijk werd het reservaat in 2002 uitgebreid tot het hele eiland onder de naam Reserva de la Biosfera de La Palma (Biosfeerreservaat van La Palma).

La Palma is een van de Canarische Eilanden met het grootste beboste gebied, met pijnbomen en laurierbossen. Wat de landbouw betreft, zijn de belangrijkste teelten de Canarische bananen en de wijnbouw.

Momenteel is Los Llanos de Aridane de dichtstbevolkte gemeente van het eiland, die in dit opzicht de hoofdstad van het eiland, Santa Cruz de La Palma, overtreft en daarmee het enige Canarische eiland is waarvan de dichtstbevolkte gemeente niet de hoofdstad van het eiland is.

Geografie

---

Vulcanisme

La Palma is, net als de rest van de Canarische Eilanden, een eiland van vulkanische oorsprong. Met een geologische leeftijd die op twee miljoen jaar wordt geschat, is het een van de jongste van de archipel, ontstaan uit een onderzeese vulkaan op 4000 meter onder de zeespiegel. Het vulkanische bouwwerk van het eiland ligt op een hoogte van 6500 m van het abyssale plateau van de Atlantische Oceaan en alle soorten vulkanisch gesteente worden er aangetroffen. Het eiland is verdeeld in twee verschillende klimaatzones door een keten van vulkanen genaamd Cumbre Vieja.

Op dit moment is de vulkaan weer tot rust gekomen en kan men beginnen aan de wederopbouw van alles wat door de uitbarsting verwoest. Deze laatste uitbarsting begon op 19 september 2021 bij Las Manchas. Op 26 oktober 1971 was er een uitbarsting waaruit de vulkaan Teneguía te voorschijn kwam op de zuidpunt van het eiland, in de gemeente Fuencaliente, die nog steeds in de belangstelling staat van wetenschappers omdat hij nog steeds heet is. Deze Tenequía heeft een hoogte van 430,7 m.b.z.

Het noordelijke gebied wordt gedomineerd door de Caldera de Taburiente, een onderzeese caldera die door uitbarstingen en erosie is ontstaan en een hoogte van 3500 m boven de zeespiegel heeft bereikt. Deze caldera is de grootste uit de grond gestampte krater ter wereld. Het binnenste van de caldera werd in het geologische verleden leeggepompt door een snelle uitstroom van lava door een bres die ontstond in de buurt van het huidige Balcón de Taburiente, in wat nu het ravijn Barranco de las Angustias is. De sporen van deze lava-emissie zijn binnenin de caldera te zien, aangezien deze sporen (geulen op de binnenwanden) naar het centrum van de krater zijn gericht en niet naar buiten, zoals zou zijn gebeurd in een krater met explosieve uitbarstingen (zoals bij Mount Saint Helens). De caldera heeft een diameter van 9 km, een omtrek van 28 km en een diepte van 1500 meter. De enige uitweg is via de Barranco de las Angustias, de enige rivierloop van de Canarische Eilanden, die alleen te voet kan worden bereikt. Er zijn maar twee mensen verantwoordelijk voor de waterinlaten. Het parque nacional de la Caldera de Taburiente (Nationaal Park Caldera de Taburiente) werd in 1954 opgericht.

Het is omgeven door bergtoppen tussen 1700 en 2406 m boven de zeespiegel, waar zich het hoogste punt van het eiland bevindt, Roque de los Muchachos, op 2426 m boven de zeespiegel. Het Roque de los Muchachos observatorium bevindt zich op deze piek.

Vulkanische activiteit is een constant risico. Hoewel de uitbarsting zich concentreert in het zuidelijke deel van het eiland, zijn er theorieën die voorspellen dat een uitbarsting het westelijke deel van het eiland onstabiel zou kunnen maken en in zee zou kunnen doen vallen. Uit een studie in de jaren ’90 van de vorige eeuw bleek dat het natuurpark Cumbre Vieja gevuld is met water door de poreusheid van het gesteente, maar in werkelijkheid ligt de explosieve eigenschap van een vulkaan in de hogere of lagere temperatuur van de lava: als de temperatuur zeer hoog is, is de lava (zoals die normaal in een caldera aanwezig is) zeer vloeibaar, waardoor het explosieve karakter van de uitbarstingen afneemt en de kans op lekkages toeneemt, hetzij door de bovenkant van de krater te breken, hetzij door een opening in de kraterwand naar buiten te komen.

Tsunami theorieën

Er is een theorie dat een vulkaanuitbarsting het water in Cumbre Vieja zou kunnen verhitten, waardoor het zou instorten. Gelukkig is een stoomexplosie in een vulkaan of caldera een vrij zeldzaam verschijnsel, aangezien de vorming van geisers in dit geval de overhand heeft. Op de Canarische Eilanden (zoals Lanzarote) is dit in sommige gevallen mogelijk, hoewel men door het droge klimaat een puts water in een opening moet gooien om de stoomexplosie te laten plaatsvinden.

Bij de uitbarsting van 1949 is een breuklijn opengegaan, waardoor het zuidelijke deel van het eiland vier meter in de Atlantische Oceaan is gezonken, hetgeen deze theorie ondersteunt. Anderzijds zijn wetenschappers van mening dat het westelijke deel van het eiland in kleinere delen zou kunnen uiteenvallen, zoals in 1949 is gebeurd, zonder een tsunami te veroorzaken of een kleinere golf te veroorzaken. In ieder geval zijn de meeste wetenschappers van mening dat er momenteel geen aanwijzingen zijn dat dit in de komende decennia zou kunnen gebeuren, maar dat het wel in de komende eeuwen zou kunnen gebeuren. De geologische geschiedenis van het eiland La Palma ondersteunt dit idee, aangezien het een buitengewoon vulkanisch eiland is, met honderden kraters in alle soorten en maten, en dit een gigantische explosie op het eiland niet rechtvaardigt omdat er geen magmatische kamer is die al deze kraters gemeen hebben. Met andere woorden, de uitbarsting van een vulkaan op La Palma heeft gewoonlijk geen invloed op andere vulkanen, zelfs niet als deze zeer dichtbij liggen, hetgeen erop wijst dat de expansiekracht van deze uitbarstingen over een groot aantal openingen zou moeten worden gespreid om het hele eiland te treffen.

In een documentaire van BBC Horizon die op 12 oktober 2000 werd uitgezonden, noemden twee geologen (Day en McGuire) de breuk als bewijs dat de helft van Cumbre Vieja in de Atlantische Oceaan was gegleden. Zij suggereerden dat dit proces werd aangedreven door druk veroorzaakt door stijgend magma dat het in de eilandstructuur opgesloten water verhit. De voorgestelde hypothese was dat bij een toekomstige uitbarsting de westelijke flank van Cumbre Vieja, met een massa van ongeveer 1,5×1015 kg, in de oceaan zou kunnen glijden. Dit zou een reusachtige golf kunnen opwekken, die een 900 m hoge “mega-tsunami” in de regio van de eilanden zou kunnen veroorzaken. De golf zou over de Atlantische Oceaan trekken en ongeveer zes tot acht uur later de oostkust van Noord-Amerika, de Caraïben en de noordkusten van Zuid-Amerika overspoelen. Zij schatten dat de tsunami golven van 300 m of meer zou kunnen hebben en enorme verwoestingen langs de kusten zou kunnen aanrichten. De afgebeelde modellen gaven aan dat de tsunami tot 25 km landinwaarts zou kunnen overstromen, afhankelijk van de topografie. De theorie van Ward en Day (1999) resulteerde in de ineenstorting van een veel groter deel van de westelijke flank van het zichtbare oppervlak. In dit document betogen zij dat een groot deel van de westelijke flank is gebouwd op het litteken van een eerdere instorting en daarom op onstabiel puin ligt. (dit is een vertaling uit de Spaanse Wiki en het lijkt mij dat de hier genoemde getallen van 900 en 300meter erg hoog zijn, ik denk dat er een nulletje teveel is geschreven)

Dit was ook het onderwerp van een BBC-docudrama getiteld Four Ways to End the World, waarin verschillende hypothetische scenario’s van rampzalige proporties werden doorlopen.

De Sociedad Tsunami (Pararas-Carayannis, 2002) gaf echter een verklaring uit waarin zij aangaf dat “…wij een eind willen maken aan de ongegronde bangmakerij van deze verslagen…”. De belangrijkste punten die in dit verslag aan de orde komen, zijn onder meer:

• • • De bewering dat de helft van Cumbre Vieja tijdens de uitbarsting van 1949 4 m naar beneden viel, is onjuist en in strijd met het fysieke bewijsmateriaal.
    • Een scheidingslijn tussen het ene “blok” van La Palma en de andere helft is niet aan de orde gesteld en het bestaan ervan is ook niet aangetoond.
    • Het fysieke bewijs toont een 4 km lange lijn in het gesteente, maar de modellen gaan uit van een 25 km lange lijn, waarvoor geen dergelijk fysiek bewijs bestaat. Bovendien is er geen duidelijk bewijs dat de 4 km lange lijn verder reikt dan de oppervlakte.
    • Er is in de geschiedenis nog nooit een megatsunami in de Atlantische Oceaan geweest.

Ook andere studies zijn het niet eens met de hypothese van Day een andere; (1999) en Ward en Day (2001).

Bij de theorie van Ward en Day is een aantal kanttekeningen geplaatst (onder andere door George Pararas-Carayannis, voormalig directeur van het International Tsunami Information Centre; hij is een vooraanstaand tsunami-expert). Het is zeer onwaarschijnlijk dat de hele wand van een groot vulkanisch eiland in één keer instort. Waarschijnlijker is dat de wanden gedeeltelijk en in fasen instorten. Alternatieve berekeningen tonen bovendien aan dat de golf, wanneer deze in Amerika aangekomen is, hooguit drie meter hoog zou zijn.

Geologen en vulkanologen zijn het er echter over eens dat het “bouwwerk” van een vulkanisch eiland grote veranderingen kan ondergaan, kan worden opgeheven of kan verzakken en dat zich in het geologische verleden grote tsunami’s kunnen hebben voorgedaan in de Atlantische Oceaan. Er is echter nog geen betrouwbaar bewijs van oorzaak en gevolg. Alle verslagen over grootschalige tsunami’s in de Atlantische Oceaan zijn toegeschreven aan aardbevingen en niet aan vulkanen (het geval van de ondergang van Port Royal in Jamaica en de aardbeving in Lissabon in de 18e eeuw, bijvoorbeeld). Bewijzen van tsunami-afzettingen zijn gemeld uit het Caribisch gebied en de Canarische Eilanden. Sinds de jaren negentig wordt het gebied gecontroleerd (en dat gebeurt nog steeds) en er is geen circulatie geconstateerd.

Klimaat

Het hangt af van waar u zich op het eiland bevind. U zult begrijpen dat het in de bergen heel anders is als in de kust gebieden. Maar het scheelt wel of u zich aan de oostelijke of aan de westelijke kust bevind. De oostelijke kust is normaal gesproken wat warmer dan de westelijke kust. 

• • • Santa-Cruz de La Palma (westkust):

Gemiddelde temperatuur in de maanden januari/februari ligt rond de 18ºC.
Aantal zonuren in de maanden januari/februari ligt rond de 140 -145 p/m.
Temperatuur van het zeewater in januari is zo’n 20ºC en dat loopt op tot september met zo’n 24ºC.
Dagen dat het regent komen het meest voor in nov./dec., 7 dagen, en het minst in juli, 0 dagen.

• • • Taracorte (oostkust)

Gemiddelde temperatuur in de maanden januari/februari ligt rond de 20ºC.
Aantal zonuren in de maanden januari/februari ligt rond de 195 – 220 p/m.
Temperatuur van het zeewater januari is zo’n 20ºC en dat loopt op tot augustus met zo’n 25ºC.
Dagen dat het regent komen het meest voor in december, 6 dagen, en het minst in jun/jul 0 dagen.

Dat dit niet altijd alles zegt leest u een eindje verderop in dit verhaal waar blijkt dat de oostkant van het eiland iets vochtiger is dan de westelijke kant, en de zuidkant droger is dan de noordkant.

Natuur

---

Vegetatie

Landschappen

Het landschap van het eiland bestaat uit vier hoofdkleuren: het zwart van het basalt en de gestolde lava in de vorm van malpaís (of picón), het rood van het vulkanische tufsteen, het groen van de dichte vegetatie en het eeuwige blauw van de Atlantische Oceaan en de kristalheldere hemel. Van het noorden tot het zuiden van het eiland, met een groter overwicht in de noordelijke helft, zijn er diepe ravijnen waardoor het op de bergtoppen afgezette water stroomt. In het noorden en midden bevinden zich dennen- en fayal-brezalbossen, in het noordoosten is er laurierbos en in het zuidzuidwesten is er vulkanische grond als gevolg van recente vulkanische activiteit. Dit is echter slechts een benadering van wat het eiland te bieden heeft, aan spectaculaire landschappen zoals de zee van wolken of de majestueuze hellingen binnenin de Caldera de Taburiente, naast nog vele andere landschappen.

Natuur met aantrekkingskracht

Opvallend is vooral het Nationaal Park Caldera de Taburiente, gelegen in het noordelijk midden van het eiland, samenvallend met het geografisch kenmerk van La Caldera de Taburiente, met een maximale as van 7 km. Afgezien van het schitterende uitzicht, heeft het enkele zeer markante kenmerken, zoals de Roque Idafe en de beek La Caldera, de enige ononderbroken waterloop van de Canarische Eilanden. Wat de vegetatie betreft, is de Canarische den de bijna absolute koning in de hele Caldera. Op het eiland La Palma bevinden zich de enige bergstromen met een continue stroming van de Canarische Eilanden, die zich in dit nationale park bevinden. 

Een andere belangrijke toeristische attractie is de Ruta de Los Volcanes, die langs de zuidelijke helft van het eiland door de bergkam loopt en enorme gedoofde vulkanen kruist, omgeven door een reeks spectaculaire vulkanische landschappen.

Er zijn ook enkele natuurlijke zwembaden genaamd La Fajana, gelegen in de gemeente Barlovento. Het zoute water komt volledig uit de zee, die er vlak naast ligt. Dit complex heeft drie zwembaden, gelegen op verschillende niveaus, en met trappen om het zwemmen te vergemakkelijken. Er is een zwembad voor gehandicapten, maar dat is momenteel niet in gebruik.

Fauna

Bescherming van het milieu

Laurierbos in de kloof La Zarza.

Sinds 1983 is het laurierbos van Los Tilos door de UNESCO opgenomen in de lijst van biosfeerreservaten. In 2002 werd deze verklaring uitgebreid tot het hele eiland. La Palma was het eerste Canarische eiland dat een dergelijke plaats had. Anderzijds is er het Nationaal Park Caldera de Taburiente, evenals andere milieus waarvoor verschillende beschermingsformules gelden zoals vastgesteld door het Red Canaria de Espacios Naturales Protegidos (Canarische netwerk van beschermde natuurgebieden).

De regering van de Canarische Eilanden heeft het Plan Territorial Especial del Uso Turístico de La Palma (PTE) Speciaal Territoriaal Plan voor het Toeristisch Gebruik van La Palma)) goedgekeurd, dat onder meer voorziet in de aanleg, in de komende jaren, van 4 à 5 18-holes golfbanen met de bijbehorende hotels en luxe villa’s. Een daarvan, de Aridane Golf, zou het beschermde landschap van Tamanca binnendringen, dat tevens een gebied van communautair belang (GCB) is met verschillende endemische dier- en plantensoorten die met uitsterven worden bedreigd. Het project heeft twee ongunstige uitspraken van het Hooggerechtshof van de Canarische Eilanden (TSJC). De andere projecten hebben ook gevolgen voor GCB’s, speciale beschermingszones voor vogels (SBZ’s) en natuurparken. Het PTE-document maakt ook de bouw mogelijk van verschillende jachthavens, jachthavens en conventionele toeristenhotels in ongerepte gebieden aan de kust van La Palma. Er zijn duizenden klachten ingediend tegen deze plannen, omdat zij indruisen tegen de doelstellingen van het World Biosphere Reserve van La Palma, van een duurzaam en natuurvriendelijk toerisme, en omdat zij rechtstreeks schade toebrengen aan beschermde natuurgebieden en hun bedreigde endemische dier- en plantensoorten.

Meer recentelijk heeft de regering van de Canarische Eilanden de wet inzake dringende maatregelen voor het beheer van het toerisme goedgekeurd, waarvan de amendementen 39 en 40 de bouw van toeristische infrastructuur in het binnenland van beschermde natuurgebieden mogelijk maken, hetgeen in strijd is met de milieuwetgeving van de Canarische Eilanden, Spanje en de EU. De biologen van het Wereldreservaat van La Palma hebben gewaarschuwd voor de slechte toestand van de zeebodem, die hoofdzakelijk te wijten is aan de overbevissing, waarbij nog steeds gebruik wordt gemaakt van niet-selectief en agressief vistuig zoals fuiken. Het meest directe gevolg van het gebrek aan controle op de visserij is de verbreiding van de Lima-zee-egel, een plaag die de algenlaag vernietigt en een witachtige woestenij achterlaat. De oprichting van het zeereservaat van Fuencaliente heeft gediend voor het herstel van de belangrijkste vispopulaties in deze kuststrook, hoewel de vissers, die op de loer liggen aan de grenzen ervan, het herstel van andere aangrenzende gebieden niet toestaan.

Andere bedreigingen zouden de huidige situatie van de palmboomkusten nog kunnen verslechteren: projecten voor jachthavens en jachthavens; toenemende verstedelijking van de kustlijn of de installatie van drijvende kooien voor aquacultuur. Zo zien we maar weer dat al dat gepraat over klimaatverbetering en dergelijke weinig uithaalt.

Natuurgebieden

Geschiedenis

---

De oorspronkelijke bewoners van La Palma waren de Benahoaritas, Auaritas of Awaras. Ten tijde van de verovering was het verdeeld in twaalf kantons. De eerste teksten over La Palma dateren uit de late Middeleeuwen (14e en 15e eeuw). Hoewel specifieke gegevens ontbreken, schat men dat de bevolking in die tijd ongeveer 4.000 inwoners telde. De oorspronkelijke bevolking leefden hoofdzakelijk van het hoeden van geiten, schapen en varkens, en verzamelden fruit en wortels waarmee zij een soort meel maakten dat “gofio” werd genoemd, gemaakt van varenwortels en amagante (van de zonneroosjesfamilie), die zij roosterden en vermaalden.

De meest algemeen aanvaarde hypothese over de oorsprong van de oorspronkelijke bewoners van het eiland La Palma brengt hen in verband met Berberstammen uit het noordwesten van het Afrikaanse continent. Het is niet bekend of zij uit vrije wil naar het eiland zijn gekomen of door indringers zoals de (Romeinen of Phoeniciërs) uit hun plaatsen van herkomst zijn verdreven. Uit de resten die op de vindplaatsen zijn gevonden, blijkt dat de gemiddelde lengte 1,70 m voor mannen en 1,65 m voor vrouwen bedroeg. Veel historici hebben de nadruk gelegd op het oorlogszuchtige karakter van dit volk (zoals ook het geval was bij de Guanchen van Tenerife). Burgeroorlogen en allerlei botsingen waren heel normale zaken, die niet beperkt bleven tot één kanton, maar dikwijls het hele eiland troffen. Een voorbeeld van een heftige confrontatie is die tussen Atogamtoma (heer van Tijarafe) en Tanausú (Aceró) of Mayantigo (Aridane).

De inheemse Palmeros hadden ook een regeringsstelsel dat, hoewel primitief, het mogelijk maakte veel van de bestaande problemen te bespreken zonder ruzie te maken; deze instelling was de Tagoror. Evenzo werd binnen de gemeenschap groot belang gehecht aan de familie, waardoor verschillende leden zich konden verenigen in groepen van dezelfde bloedlijn. Deze vereniging kan van de eerste orde of nucleair zijn (ouders en kinderen), maar ook retrospectief of uitgebreid (een gemeenschappelijke voorouder).

Aangenomen wordt dat het Benahorita volk een geschiedenis had van ongeveer 2000 jaar, tot 1493, toen Alonso Fernández de Lugo op het eiland aan land kwam met de bedoeling het te veroveren. La Palma was het voorlaatste Canarische eiland dat werd veroverd, kort voor Tenerife (1496). De verovering maakte een einde aan de interne oorlogen van de authentieke bevolking op zowel La Palma als Tenerife.

Pre-Spaanse territoriale verdeling

Hoewel, afhankelijk van de bronnen, de gegevens kunnen veranderen en er soms interne onderverdelingen zijn of verschillende plaatsnamen om hetzelfde gebied aan te duiden, wordt algemeen aangenomen dat de 12 kantons of segmenten waarin het eiland was verdeeld en hun respectieve heren – aangegeven tussen haakjes – ten tijde van de verovering, de volgende waren:

In tegenstelling tot Tenerife of Gran Canaria, was er op La Palma geen bovenbouw boven deze eenheden. In feite was dit machtssysteem niet permanent en konden deze eenheden of segmenten worden opgedeeld in kleinere (in de 16e eeuwse bronnen zelf wordt verwezen naar andere eenheden zoals de “bando de Gazmira”).

Economie van het Ancien Régime en vroege monoculturen

Vanaf de 16e eeuw bood de kolonisatie van La Palma de nieuwe kolonisten verschillende mogelijkheden voor economische vooruitgang: landbouwgrond, toegang tot het handelscircuit tussen Amerika en Europa en de levering van industrieproducten aan de eilanden. De Spaanse kolonisten kregen gezelschap van Portugese, Genuese, Franse en Vlaamse kolonisten, die zich vermengden met de inboorlingen die na de verovering achterbleven. Zij hielden zich voornamelijk bezig met de landbouw, die draaide om de produktie van en de handel in monocultuurgewassen voor de uitvoer, die profiteerden van het klimaat van de Canarische Eilanden en waarvan de beheersing grote fortuinen opleverde.

De eerste van deze producten was suikerriet, dat vanaf de tweede helft van de 16e eeuw werd vervangen door Canarische wijnen. Groepen Moren en zwarte Afrikanen arriveerden, gevangen genomen om als slaven op de plantages te worden gebruikt of als arbeiders in het gebruik van landbouwmachines, ondanks een pauselijke brief van 1434, waarin Eugenio IV hen tot vrije mensen verklaarde en de mensenhandel op het eiland verbood. In 1514, toen zij gelijke rechten kregen, werden zij gedoopt en vermengd met de Europese kolonisten.

Suikerriet werd geïntroduceerd door Alonso Fernández de Lugo. Het grondgebied van het eiland werd verdeeld onder Europese kooplieden, boeren en ambachtslieden. Zo verkocht Juan Fernández de Lugo in 1508 zijn suikerrietgewassen en waterreserves in Tazacorte en Argual aan een Andalusiër met de naam Dinarte, die ze een jaar later verkocht aan de familie Welser, die ze doorverkocht aan de Belg Jakob Groenenberch (Jacobo Monteverde), die ze uiteindelijk verkocht aan zijn landgenoot Van de Valle.

Vanaf 1553 werd de suikerrietteelt onrendabel door de massaproductie uit Midden- en Zuid-Amerika. Veel van de plantages werden omgebouwd tot wijngaarden. Malvasia-wijn, geproduceerd van de jonge vulkanische grond in het zuiden van het eiland, werd het belangrijkste exportproduct van het eiland. De belangrijkste klant voor Palmeros wijnen was Engeland. De pracht van de Palmera-wijn duurde tot de 19e eeuw, toen er een terugval kwam door de veranderende smaak van de consument. Malvasia-wijn wordt vandaag de dag echter nog steeds verbouwd en geproduceerd, hoewel het niet de favoriete wijn is van de massa van de consumenten.

Amerikaanse handel en piratenaanvallen

In de 16e eeuw kreeg La Palma, na Antwerpen en Sevilla, het voorrecht van handel met Amerika. De haven van Santa Cruz de La Palma werd al snel een van de belangrijkste havens van het Spaanse Rijk. Deze nieuwe bron van rijkdom trok op zijn beurt piraten aan die het eiland aanvielen om zich de schatten uit Amerika toe te eigenen. François Le Clerc en zijn groep Franse piraten namen de stad in 1553 in, stalen alles wat vervoerd kon worden en verbrandden wat niet vervoerd kon worden. Na deze catastrofe moesten de huizen, kerken en kloosters van de stad opnieuw worden opgebouwd, evenals de verdedigingsforten. Met de nieuwe verdedigingswerken werd de aanval van Francis Drake in 1585 afgeslagen, hij slaagde er niet in aan land te gaan.

De handel met Amerika bracht ook een andere reeks activiteiten voort, zoals scheepswerven. Santa Cruz de La Palma trok veel buitenlandse handelaren aan (Vlamingen, Fransen, Castilianen, Italianen, Portugezen, enz.) waardoor de stad een internationale flair kreeg. Straten met buitenlandse namen getuigen nog steeds van deze tijd, zoals Calle O’Daly (Iers) of Calle Vandale (Vlaams). Het verval begon in het midden van de 17e eeuw als gevolg van een concessie uit 1657 die alle schepen met bestemming Amerika verplichtte zich in Tenerife te laten registreren. In 1778 opende Carlos III alle Spaanse havens voor de handel met Amerika, waardoor Santa Cruz de La Palma niet meer kon herstellen van de economische crisis waarin het toen verkeerde.

Zijde, cochenille en bananen

Zonder de dreiging van piraten ging het leven op La Palma rustig verder. Uit elke economische crisis herrees het eiland, niet omwille van zijn minerale rijkdommen, maar omwille van de vruchtbaarheid van zijn bodem. Na de teelt van suikerriet en wijnstokken volgde de productie van honing, tabak en zijde. Vanaf het begin van de 16e eeuw was men begonnen met het planten van de witte moerbeibomen en La Palma werd een centrum van zijdeproduktie. In 1830 werd de teelt van de cochenilleluis, een parasiet van de cactusvijg waaruit karmijn (een naar paars zwemende rode kleurstof) wordt gewonnen, vanuit Mexico geïntroduceerd. Met de ontwikkeling van synthetische verfstoffen in 1880 werd de cochenilleteelt onrendabel. Om deze crisis te boven te komen, werd in 1878 de bananenteelt geïntroduceerd door Elder en Fyffes, twee Britse bedrijven.

Armoede

Intussen profiteerde het gewone volk nauwelijks van de rijkdommen die het eiland voortbracht. Zelfs in de 19e eeuw woonden de meeste inwoners van het eiland in houten huizen met rieten daken, vanwege de hoge kosten voor het bouwen van stenen huizen. Een van de grootste problemen was het gebrek aan consumptiegoederen. Door de monocultuur die op het eiland werd beoefend, was er een gebrek aan grond om graan te verbouwen om de bevolking te voeden. Sinds de 16e eeuw moest graan worden ingevoerd en moesten daarvoor zeer hoge prijzen worden betaald. De pastoor van La Palma betaalde zijn belastingen met gierst, wat de bevolking ertoe aanzette hetzelfde te doen. De inquisitie vaardigde een anathema uit over het hele eiland, waardoor er gedurende enkele jaren geen christelijke begrafenissen plaatsvonden. De armoede op het platteland was zo groot dat in veel gezinnen de ondervoede en slecht geklede mannen en vrouwen, zoals de missionaris Juan de Medinilla in 1758 in een brief aan de bisschop vertelde, om de beurt de mis moesten bijwonen op zon- en feestdagen wegens gebrek aan kleding.

La Semana Roja (De Rode Week)

Toen de militaire opstand van 1936 plaatsvond, die aanleiding zou geven tot de Spaanse burgeroorlog, verzette het eiland La Palma zich tegen de staatsgreep en handhaafde het de Republikeinse legaliteit tussen 18 en 25 juli, toen de kanonneerboot Canalejas aankwam in de stad Santa Cruz de La Palma. Deze periode zal bekend staan als La semana roja (Rode Week).

De militaire staatsgreep mislukte op dit eiland toen het bericht van de leiders van de staatsgreep aan de militaire commandant Baltasar Gómez Navarro, die de staatsgreep op La Palma moest leiden, door de telegrafist werd onderschept. In die tijd was Tomás Yanes Rodríguez, van Izquierda Republicana (Republikeins Links), de regeringsafgevaardigde op het eiland. Toen het nieuws van de staatsgreep binnenkwam, riep het Frente Popular (Volksfront) een algemene staking uit en werden er volksmilities gevormd, maar de regeringsdelegatie gaf geen toestemming voor de inname van de militaire kazernes en probeerde altijd te voorkomen dat de arbeidersorganisaties te veel macht zouden krijgen (in deze tijd was de communist José Miguel Pérez een prominente figuur, en in sommige gemeenten zoals Tazacorte, waren de communistische organisaties van groot belang). Bij de aankomst van de kanonneerboot Canalejas besloot de regeringsdelegatie geen gewapend verzet te bieden en gaf zij opdracht tot demobilisatie van de volksmilities, in de hoop dat de regering van de republiek versterkingen zou sturen, dat de staatsgreep zou mislukken en dat de wettigheid in het gehele land zou worden hersteld.

Dictatuur en democratie

De burgeroorlog werd niet op de Canarische Eilanden uitgevochten, maar de gevolgen van de oorlog werden er niettemin gevoeld. De naoorlogse periode bracht, samen met de economische crisis, jaren van ontberingen voor het eiland. Bij gebrek aan ingevoerde goederen moesten de bewoners van La Palma hun voeding baseren op bananen, die een grote verscheidenheid aan afgeleide produkten opleverden, zoals bananenmeel. Toen de naoorlogse periode voorbij was, ontwikkelde La Palma geleidelijk zijn economie en infrastructuur. De bananenexport herstelde zich en er werd begonnen met de aanleg van wegen en kanalen om water van de beken naar de velden te transporteren. De belangrijkste werkzaamheden uit die periode waren de aanleg van de bergweg, die de gemeenten Santa Cruz de La Palma en Los Llanos de Aridane met elkaar verbond door middel van een tunnel onder de bergtoppen van het eiland, waardoor de reistijd aanzienlijk werd verkort, en de ingebruikneming van de luchthaven. Met de komst van de democratie begon de economie van het eiland, die sterk afhankelijk was van de bananenteelt, zich te diversifiëren naar andere sectoren, met name het toerisme, dat nu de belangrijkste motor van de Canarische economie is.

Demografie

---

Het eiland La Palma is het op vier na dichtst bevolkte eiland van de Canarische archipel en het op acht na dichtst bevolkte eiland van Spanje: op 1 januari 2020 had het volgens de bronnen van het INE in totaal 83.458 geregistreerde inwoners. De andere eilanden van de archipel die qua inwonertal na La Palma komen zijn La Gomera, met 21.678 inwoners, en El Hierro, met 11.147 inwoners in 2020. Historisch gezien was La Palma (na Tenerife en Gran Canaria) het op twee na dichtstbevolkte eiland van de Canarische Eilanden tot 1998, sindsdien is Lanzarote het op twee na dichtstbevolkte eiland.

De 14 grootste gemeenten van het eiland La Palma

	Plaatsnaam	inw.		Plaatsnaam	inw.
Los Llanos de Aridane	Los Llanos de Aridane Santa Cruz de La Palma El Paso Breña Alta Breña Baja Villa de Mazo Tazacorte	20.760 15.695 7.623 7.247 5.821 4.859 4.601		San Andres y Sauces Puntallana Tijarafe Puntagorda Barlovento Fuencaliente Garafía	4.182 2.553 2.507 2.203 1.926 1.751 1.730	El Paso
Santa cruz de La Palma						Breña Alta
bron:  INE 2020

De laatste jaren heeft La Palma een opmerkelijke bevolkingsstagnatie gekend. In 1990 waren op het eiland in totaal 82.131 inwoners geregistreerd, een cijfer dat in 2000 tot 82.483 was gestegen. Deze cijfers weerspiegelen een toename van 352 personen. Tussen 2000 en 2010 is de bevolking echter met 4841 inwoners toegenomen tot 87.324. En in de volgende decennia zien we het bevolkingsaantal terugloopt naar 83.458 bewoners.

Toerisme

---

De ontwikkeling

In 1890 waren er meer hotels op La Palma dan er nu zijn. Aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw bezochten vele herstellende Engelsen het eiland op zoek naar genezing. Enkele tientallen jaren later begon het moderne toerisme, dat zijn hoogtepunt bereikte in de jaren 1960. In de jaren zeventig en tachtig nam het aantal toeristen af en verwijderde het eiland zich van het massatoerisme dat zich op het naburige eiland Tenerife ontwikkelde. Eind jaren tachtig, met de uitbreiding van de luchthaven, begonnen chartervluchten uit verschillende Europese steden aan te komen.

Met 7500 bedden is er geen massatoerisme op La Palma. Er zijn weinig grote hotels, omdat toeristen meestal flats of huizen huren. De Duitsers zijn goed voor 80% van de bezoekers van het eiland. In het gebied van Los Llanos de Aridane en El Paso bevindt zich een belangrijke kolonie van Duitse ingezetenen die het eiland als hun vaste woonplaats hebben gekozen.

Sinds een aantal jaren is er plattelandstoerisme op het eiland. Dit soort toerisme bestaat uit het verbouwen en moderniseren van oude huizen om er gastenverblijven van te maken, waarbij zowel de binnen- als de buitenarchitectuur worden gerespecteerd. Dit project, dat aanvankelijk werd gefinancierd door het LEADER-project van de Europese Unie, draagt bij tot het behoud van de landschappen op het eiland, aangezien het alleen mogelijk is oude huizen te renoveren door kleine uitbreidingen te maken. De eerste organisatie die in 1992 werd opgericht om deze sector te promoten, was de Vereniging voor plattelandstoerisme van Isla Bonita, die eilandbewoners verenigt die eigenaar zijn van etablissementen.

De Asociación de Turismo Rural Isla Bonita (Vereniging voor plattelandstoerisme van Isla Bonita) is een organisatie die deze activiteit bevordert.

Astronomie

---

Door de ligging van het eiland en de hoogte boven de zeespiegel zijn in het observatorium van Roque de los Muchachos verschillende telescopen geïnstalleerd. De geografische ligging, midden in de Atlantische Oceaan, en het bijzondere klimaat veroorzaken de vorming van wolken tussen 1000 en 2000 m boven de zeespiegel, die als spiegel fungeren en voorkomen dat de lichtvervuiling van de kustplaatsen de waarneming van de sterren bemoeilijkt.

Om de kwaliteit van de hemel te beschermen heeft de Spaanse regering, op voorstel van het parlement van de eilanden, op 31 oktober 1988 de wet betreffende de bescherming van de astronomische kwaliteit goedgekeurd en op 13 maart 1992 het desbetreffende reglement. De luchtwet beschermt het eiland tegen lichtvervuiling, radio-elektrische vervuiling en atmosferische vervuiling en regelt het luchtverkeer boven observatoria om interferentie te voorkomen. Zo hebben de meeste gemeenten op het eiland openbare verlichting met oranje licht dat naar de grond is gericht.

De wet op het luchtruim was een baanbrekende verordening in Europa en heeft gunstige gevolgen voor het milieubehoud, energiebesparing en het behoud van de diersoorten op het eiland (vooral de nachtactieve soorten). De beperkingen op de economische activiteit die voortvloeien uit de wet op het luchtruim kunnen echter negatieve gevolgen hebben voor de industriële ontwikkeling op La Palma.

Telescopen op La Palma

• • • De Isaac Newton Group of Telescopes (ING) exploiteert er drie: de 4,2 m William Herschel Telescope, de 2,5 m Isaac Newton Telescope en de 1 m Jacobus Kapteyn Telescope.
    • De 2,5 m Nordic Optical Telescope (NOT).
    • De Zweedse zonnetelescoop (SST), 1 m, geëxploiteerd door het Instituut voor Zonnefysica.
    • De 0,45 m Nederlandse Open Telescoop (DOT).
    • Een telescoop van 0,6 m voor het lokaliseren van de te onderzoeken gebieden.
    • De Carlsberg Meridian Telescope (CMT).
    • De 1,2 m Mercatortelescoop (Mercatortelescoop).
    • De Liverpool Telescoop, 2 m.
    • De Gran Telescopio de Canarias, (GRANTECAN), 10,4m
    • De 3,6 m Galileo Nationale Telescoop (TNG).
    • De MAGIC-telescoop, een open telescoop van het Cherenkov-type voor het waarnemen van hoogenergetische straling (gammastralen).

De DOT en de SST zijn gebouwd om de zon te bestuderen.

Cultuur

---

Feesten op La Palma

Het meest opmerkelijke feest op La Palma vindt plaats tijdens de zogenaamde Fiestas Lustrales de la Bajada de la Virgen de las Nieves, beschermheilige van het eiland, die om de vijf jaar – de jaren die eindigen op -0 of -5 – op de tweede zaterdag van juli van het Real Santuario Insular (Koninklijk Heiligdom van het eiland) naar de hoofdstad van het eiland trekt tot de dag van haar naamdag, 5 augustus. Tijdens deze vieringen worden, afgezien van de bedevaart die de beschermheilige naar Santa Cruz begeleidt en vice versa, heropvoeringen van de verovering van het eiland, simulaties van Benahoarita-rituelen en de Danza de los Enanos uitgevoerd. Het is het belangrijkste evenement van het festival, waarbij dansers verkleed als dwergen in 19e-eeuwse kostuums door de straten van de hoofdstad paraderen en een karakteristieke dans uitvoeren. De andere belangrijke voorstelling is de Menuet-dans, die een negentiende-eeuwse dans imiteer

Carnaval is een van de populairste festiviteiten. Ondanks alle karakteristieke elementen van de Canarische carnavals (carnavalskoningin, comparsas, murgas, enz.), onderscheidt het carnaval van La Palma zich door de viering van de Indianos. Dit feest, dat op carnavalsmaandag plaatsvindt, is een aanfluiting van de Indianos, d.w.z. de Palmeros die uit de Amerika’s zijn teruggekeerd. Voor de gelegenheid kleedt iedereen zich in kanten kostuums en maagdelijk witte guayaberas, net zoals de rijke emigranten terugkeerden. Na een voorstelling waarin een schip uit die tijd in de haven aankomt vol met Indianos, met hun papegaaien, dienstmeisjes (bekend als de zwarte Tomasa) en andere karakteristieke elementen, begint in de straten van de hoofdstad een veldslag van talkpoeder op het ritme van de Cubaanse son (een stijl van zang en dans die zijn oorsprong vindt in Cuba).

In de dorpen van het oostelijk deel van het eiland bestaat ook een grote traditie om op 3 mei de Dag van het Kruis te vieren, waarmee zowel de stichting van de stad Santa Cruz de la Palma op 3 mei 1493 wordt herdacht als het feest van het kruis, waarvoor in elk dorp en in elke wijk talrijke kruisen worden versierd en met juwelen worden versierd, en het de gewoonte is om in de nacht van de vorige dag de verschillende kruisen te bezoeken.

Bovendien heeft elke gemeente van La Palma haar eigen patroonsfeesten en zijn er zelfs onafhankelijke feesten in sommige wijken, zoals het geval is in Argual, in de gemeente Los Llanos.

Officiële feesten verspreidt over de eilanden.

1 januari             Nieuwe jaar
6 januari            Dag van Drie Koningen
1 mei                    Dag van de Arbeid
30 mei                 Dag van de Canarische Eilanden
25 juli                  Dag van de Apostel Santiago  (de patroon van Spanje)
5 aug                    Nuestra Señora de las Nieves  (patrones van het eiland La Palma)
15 augustus       Maria-hemelvaart
12 oktober          Dag van Columbus
1 november        Allerheiligen
6 december       Dag van de Grondwet
8 december       Onbevlekte ontvangenis
25 december    Navidad

Folklore

De folklore van La Palma is vergelijkbaar met die van de rest van de Canarische Eilanden, met uitzondering van de sirinoque-dans, die op het eiland inheems is.

Festival Internacional de Cine Chico de Canarias

Festivalito, de naam waaronder het Festival Internacional de Cine Chico de Canarias-Isla de La Palma beter bekend is, is een digitaal filmfestival dat sinds 2002 elke zomer op La Palma wordt gehouden. Het was het eerste internationale evenement dat, gebruikmakend van de nieuwe technologieën, het filmen in zijn programma integreerde.

Sinds de eerste editie heeft het Festivalito aan de gebruikelijke onderdelen van traditionele filmfestivals – officiële en informatieve onderdelen, retrospectieven, rondetafelgesprekken… – een wedstrijd toegevoegd die de deelnemers uitdaagt om in het kader van het festival een korte film te schrijven, op te nemen en in première te brengen, waarbij ze gebruik maken van de voordelen van de digitale technologie en de natuurlijke ruimte van het eiland. Dit is de La Palma Rueda sectie, waar filmmakers uit de vijf continenten doorheen zijn gekomen. Sinds 2002 zijn meer dan 120 korte films geproduceerd met het La Palma Rueda zegel, evenals twee experimentele speelfilms. De werken moeten geïnspireerd zijn op een slogan die tijdens het openingsgala bekend wordt gemaakt, en gaan in première tijdens de slotceremonie van het evenement.

De Festivalito prijzen, die zowel in de tentoonstellingsrubrieken als in de rubriek La Palma Rueda worden uitgereikt, zijn de Festivalito Sterren, die elk jaar door een andere kunstenaar worden ontworpen, geïnspireerd door het heldere firmament van La Palma.

La Palma op film

In de afgelopen jaren was het eiland de locatie voor een aantal filmproducties, documentaires, afleveringen van series, korte films of specifieke opnamen in speelfilms of andere audiovisuele inhoud. Enkele van de belangrijkste schietpartijen die op het eiland zijn uitgevoerd zijn:

• Berlin Station: Amerikaanse TV dramaserie gemaakt door Olen Steinhauer, in een van de afleveringen werd het eiland La Palma gebruikt als decor om Latijns-Amerika voor te stellen.
• The People That Time Forgot: Een Technicolor avonturen/fantasiefilm uit 1977 waarin het eiland in talrijke scènes voorkomt.

Gastronomie

---

De gastronomie van La Palma is een van de meest uitgebreide van de archipel, vooral op het gebied van nagerechten, die op de meeste eilanden voorkomen, en mojos.

Hoofdgerechten

Mojos

Dit is een soort traditionele saus van de Canarische Eilanden, die onmisbaar is bij sommige typisch Canarische gerechten. Door hun pepergehalte zijn veel soorten mojos pikant, zoals koriandermojo (cilantro), peterseliemojo (perejil), paprikamojo (pimenton), enz. Het gamma van deze sauzen is echter zeer breed en maakt het mogelijk bij de bereiding verschillende ingrediënten te gebruiken, zoals amandelen, kaas, saffraan en gebakken brood, naast andere mogelijkheden.

Papas arrugadas

Zowel vis als vlees gaan gewoonlijk vergezeld van papas arrugadas. Dit is een typisch gerecht van de Canarische Eilanden en is gewoon het resultaat van de manier waarop de aardappelen worden gekookt, met water, veel zout en zonder te schillen. In 2016 werden ze uitgeroepen tot gastronomisch wonder van Spanje in een wedstrijd die werd gepromoot door Allianz Global Assistance, en wonnen ze de eerste plaats door een volksstemming via het internet.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp: