Carthaags Hispania

Cartaags Hispania of – Iberia was een periode in de oude geschiedenis van het Iberisch schiereiland dat begon met de overdracht van de leiding van de Fenicische kolonies aan Carthago (samenvallend met de val van de oude Fenicische metropolen in het oostelijk Middellandse-Zeegebied, met name Tyrus, door Nebukadnezar II – 572 v. Chr.) en duurde tot hun nederlaag door de Romeinen in de Tweede Punische Oorlog (206 v. Chr.). Ruimtelijk was het beperkt tot de zuidelijke helft van het Iberisch schiereiland. Het toponiem Iberia was het Griekse, terwijl Hispania het door de Romeinen gebruikte Latijnse toponiem was, waarschijnlijk afgeleid van het Fenicisch-Carthaagse toponiem y-spny (“noordkust”).

Wat u het meest interesseert:

• • • • Carthaagse Thalassocratie
      • De strijd om de hegemonie tussen Rome en Carthago
      • De heerschappij van Hannibal
      • Romeinse verovering
      • Carthaagse kunst en cultuur in Hispania

Carthago was de belangrijkste Fenicische kolonie, die profiteerde van haar centrale ligging in de Middellandse Zee. In de literatuur worden vaak de bijvoeglijke naamwoorden “Semitisch” en “Punisch” gebruikt om zowel Feniciërs als Carthagers aan te duiden.

Dus de Carthaagse aanwezigheid in Hispania volgde die van de Feniciërs op. De Feniciërs waren aan het einde van het 2e millennium v.Chr. het Iberisch schiereiland binnen gekomen, en hebben daar het mythische Gadir (Cádiz) gesticht; hoewel de periode van de daadwerkelijke vorming van de kolonies pas rond de 8e eeuw v. Chr. zou beginnen (Sexi –Almuñécar-, Abdera -Adra-). Het niet minder mythische koninkrijk Tartessos was de belangrijkste inheemse gesprekspartner van de Phoeniciërs (ander woord voor Feniciërs) in het zuiden van het schiereiland, bijzonder rijk aan metalen (goud, zilver en koper) waarnaar in het Oosten veel vraag was. De Fenicische koloniën kregen de controle over de handelsroutes in de Middellandse Zee in concurrentie met de Griekse koloniën, die werden buitengesloten van het gebied rond de Straat van Gibraltar. De Atlantische routes werden gemonopoliseerd door de Phoeniciërs, die profiteerden van de handel in metalen (tin van de Britse eilanden en Galicia).

Carthaagse Thalassocratie

---

Na de slag bij Alalia (rond 537 v.C.) werd Carthago de overheersende mogendheid in het westelijk deel van het Middellandse-Zeegebied (een echte “thalassocratie” oftewel zij beheerde de zeeën), waardoor ook haar aanwezigheid op de Balearen verzekerd was (al veel eerder, en met name op de Pitiusas-eilanden (Ibiza en Formentera samen) – hadden  de Feniciërs in 653 v.C. een kolonie op het eiland Ibiza gesticht hebben). Vanaf die tijd hield Tartessos historisch op te bestaan, wat te wijten zou kunnen zijn aan de vernietiging ervan door Carthago, hoewel andere endogene oorzaken zijn voorgesteld, die zich geleidelijk manifesteerden (uitputting van de gemakkelijkst exploiteerbare aders, verval van de Fenicische koloniale handel, afbraak van de tinroute over land – nu gecontroleerd door de Grieken van Massalia (Marseille)), waardoor de inheemse culturen zouden zijn teruggekeerd tot een bijna uitsluitend agrarische en veeteelt-economie, en een technologische verandering ondergingen van brons naar ijzer.

In deze periode, toen de Carthagers op zoek waren naar nieuwe routes naar het westen (de reis van Himilcon, een Carthaagse zeevaarder, ontdekkingsreiziger), verschenen er ook nieuwe Punische nederzettingen in de Straat van Gibraltar, zoals Rusadir (Melilla).

Strijd om de hegemonie tussen Rome en Carthago

---

De Carthaagse hegemonie duurde tot het midden van de 3e eeuw v. Chr., toen Rome de eerste Punische oorlog wist te winnen en zijn aanwezigheid op Sicilië wist op te leggen.

Om de gevolgen van de nederlaag te compenseren, was territoriale expansie op het Iberische schiereiland een zeer voordelige optie voor Carthago, en de machtige Barca-familie, geleid door Hamilcar, was hier in het bijzonder verantwoordelijk voor. Voordien had hij in Afrika een huurlingenopstand moeten neerslaan en een nieuw leger moeten samenstellen dat hoofdzakelijk uit Numidiërs bestond. In 236 v. Chr. begon hij aan zijn veroveringstocht door Hispania, die hij acht jaar lang volhield tot zijn dood in de strijd in 228 v. Chr. De belangrijkste Carthaagse basis was Qart Hadasht, later bekend onder de Romeinse naam Carthago Nova (nu Cartagena), gesticht in 227 v. Chr. door zijn schoonzoon Hasdrubal de Schone op de plaats waar nu de stad Mastia ligt.

De heerschappij van Hannibal

---

De eerste maatregel van Hannibal, zoon van Hamilcar, toen hij de heerschappij over de Carthaagse basis in Iberia op zich nam, was het vergroten en consolideren van de territoriale verworvenheden van zijn zwager Hasdrubal en zijn vader. In het eerste jaar, 221 v. Chr., overheerste hij de volkeren van de streek van Taag. Het jaar daarop veroverde hij Helmantica (Salamanca) en Arbucala (Toro), de hoofdstad van de Vaccaei. Op de terugweg naar Qart Hadast versloeg hij een coalitie van volkeren uit de Meseta op Carpetaans grondgebied (de zogenaamde Slag bij de Taag). Hannibal had ook een broer die Hasdrubal heette dus houdt dat goed in de gaten als u andere verhalen over deze familie leest.

Hij gebruikte, zoals later bij zijn expeditie naar Gallië en Italië, een cavalerie met twee basiseenheden, zware en lichte, en de Balearische slingeraars (die later ook door de Romeinen in hun legers zijn opgenomen). De hoofdmacht van de infanterie kwam uit Carthago en andere delen van Noord-Afrika en werd aangevuld met plaatselijke ruiters. Na de Carthaagse nederlaag in de Eerste Punische Oorlog werd het Carthaagse leger gereorganiseerd door Xanthippus, een Spartaanse bevelhebber, die de Macedonische falanx invoerde. Hannibal paste het gebruik van behendige tactische eenheden toe die kenmerkend waren voor de Romeinen, evenals het legionairszwaard in plaats van de snijzwaarden van de Iberiërs en Galliërs. Zijn meest spectaculaire wapen, nieuw voor Europa, was het gebruik van de oorlogsolifant.

Het Sagunto conflict

Na het bereiken van een overeenkomst met Hasdrubal over hun respectievelijke invloedssferen (ten noorden en ten zuiden van de Ebro -Verdrag van de Ebro, 226 v. Chr. ), hadden de Romeinen discreet ingegrepen in de Griekse kolonie Saguntum (Sagunto), ten zuiden van de Ebro, maar die zij beschouwden als deel uitmakend van hun alliantie met de Griekse kolonie Massilia (Marseille), door hun aanhangers de macht in de stad te laten overnemen, volgens hetzelfde patroon van “welwillende inmenging” dat zij eerder, vóór de Eerste Punische Oorlog, op Sicilië hadden uitgeoefend. Rome bood Saguntum garanties voor bescherming tegen Carthaagse expansie.

Nadat hij eind 220 v. Chr. zijn troepen had verspreid, overwinterde Hannibal in Qart Hadasht, in het gezelschap van Hasdrubal (zal zijn broer geweest zijn want zijn zwager Hasdrubal overleed in 220 v. Chr. in Cartagena) en waarschijnlijk zijn jongere broer Magon. Daar beraamden zij hun plannen voor een invasie van Italië over de Alpen. In 219 v. Chr. viel het Carthaagse leger, gesteund door plaatselijke contingenten (vooral de Turboleten, buren en vijanden van de Edetiërs in het Middellandse-Zeegebied), Saguntum aan, waarvan de Cyclopische muren (zeer hoge, dikke muren, gebouwd door Cyclopen!) een acht maanden durende belegering doorstonden. Het aan de kaak stellen van de wreedheid van de plunderingen en slachtpartijen die een einde maakten aan hun verzet, werd door de Romeinen handig gebruikt als propaganda, en is terug te vinden in historische bronnen. Een groot deel van de buit werd naar de Carthaagse metropool gezonden. Het nieuws van Hannibals overwinning bereikte Rome op hetzelfde moment dat Romeinse gezanten naar Carthago terugkeerden (218 v. Chr.) met het antwoord dat geen enkel verdrag tussen Rome en Saguntum zou worden geëerbiedigd. Quintus Fabius Maximus, de leider van de Romeinse delegatie, had hen gevraagd te kiezen voor “vrede of oorlog”. Na de Carthaagse senaat te hebben geraadpleegd, zei de oudste van de twee Sufetes de Romeinen dat zij zelf maar moesten beslissen. Fabius zei “oorlog”, en de Carthagers antwoordden “wij accepteren”. Het was de tweede Punische oorlog.

Romeinse verovering

---

De Romeinse landing in Emporion (Ampurias) in 218 v. Chr. was het begin van de Romeinse aanwezigheid in Hispania. De inname van Qart Hadasht (209 v. Chr.) door Scipio Africanus was de meest beslissende gebeurtenis. De veldslagen bij Baecula (208 v. Chr.), Ilipa, de Guadalquivir en Carteia (206 v. Chr.) markeerden het einde van de Carthaagse aanwezigheid op het Iberisch schiereiland, maar bleven nog langere tijd op de Balearen.

Carthaagse kunst en cultuur in Hispania

---

De Carthaagse invloed op de Iberische culturen (“punicisatie”) was zeer intens.

• Tartessiaans schrift
• Zuidoostelijk Iberisch schrift
• Iberisch beeldhouwwerk – Zuidelijke groep
• Iberische kunst – Andalusië

De Punische invloed op de damas ibéricas (Iberische dames) uit het zuidoosten van het Iberisch Schiereiland is onzeker, evenals hun chronologie, terwijl er geen twijfel bestaat over het Punische karakter van die uit de Carthaagse necropolissen op Ibiza.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • • • • • • Eerste Punische oorlog
                  • Tweede Punische oorlog
                  • Romeinse verovering van Hispania