De Vandalen

De Vandalen waren een Midden-Europese Germaanse bevolking die de Baltische oevergebieden in het huidige Duitsland en Polen bewoonde. Hun taal behoorde tot de Oost-Germaanse tak (slechts enkele fragmenten van de Vandalistische taal zijn bewaard gebleven). Hun eerste verschijning in oude bronnen vinden we in de 1ste eeuw n. Chr. toen ze werden geciteerd door Plinius en Tacitus.

Op 31 december 406 staken ze de Romeinse grens, de Limes Germanicus, over. Het was de rivier de Rijn die deze grens vormde die op dat moment bevroren was. Om precies te zijn was het bij Moguntiacum waar de Vandalen de rivier overstaken en Gallië binnenvielen en vervolgens richting het Iberisch schiereiland trokken waar ze in de herfst van 409 binnendrongen en zich enkele jaren in de vallei van de Guadalquivir vestigden. In mei 429 staken ze de Straat van Gibraltar over en onder leiding van Genserico (Gieserik voor de Germanen) stichtten ze een koninkrijk in Noord-Afrika, dat zich concentreerde op het huidige Tunesië, van waaruit ze Rome in 455 plunderden. Het Vandaalse koninkrijk in Noord-Afrika hield meer dan 100 jaar stand, totdat het uiteindelijk in 534 door de Byzantijnen werd verwoest.

Oorsprong van de Vandalen

---

De naam van de Vandalen is vaak gekoppeld aan die van Vendel, de naam van een stad in Uppland, Zweden, die ook de naam is van de Vendeltijd van de Zweedse prehistorie, die ook overeenkomt met de tijd van het Germaanse ijzer in de aanloop naar de Vikingtijd. Het verband zou zijn dat Vendel de plaats van oorsprong van de Vandalen was vóór de periode van grote migraties en zijn stamnaam als toponiem zou behouden. Andere mogelijke thuislanden van Vandalen in Scandinavië zijn Vendsyssel in Denemarken en Hallingdal in Noorwegen.

Lugiërs of Vandalen bezetten het gebied ten westen van de Vistula en langs de Oder, tot aan Bohemen. Het woord vandaal lijkt een dubbele betekenis te hebben en zou “zij die veranderen” en “de geschoolden” betekenen, terwijl de andere naam, Lugiërs (in het Spaans Lugios of Lugiones), ook een dubbele betekenis zouden hebben zoals , “leugenaars” en “confederaties”.

Het lijkt erop dat in het begin de stammen van de Vandules (of vandalios) en de Lugios (of lugiones), samen met die van de Silingos, Omanos, Buros, Varinos (zeker ook wel Auarinos genoemd), Didunos, Helleconen, Arios of Charinos, Manimios, Elisios en Najarvales correspondeerden met kleine groepen van vergelijkbare oorsprong, waarbij een andere tak van de groep Hermionen werd geïntegreerd, die later een grote groep vormde, die over het algemeen werd aangeduid als Lugiones, waarvan de naam overheerste om alle samenstellende steden aan te duiden, met inbegrip van de Vandalen. Later, in de 2e eeuw n.Chr., gold de naam van Vandalen voor alle mensen van deze groep.

De komst van de Goten dwong hen naar het zuiden te verhuizen en zich te vestigen aan de oevers van de Zwarte Zee, waardoor ze buren en soms bondgenoten van de Goten waren. In de loop van de 1ste eeuw n. Chr., waren de stammen van de groep van Lugiërs (waaronder de stammen van de tak van de Vandalen) vaak in oorlog met de Sueben en de Quaden, waarbij ze af en toe gebruik maakten van de alliantie van andere stammen, met name de Heremunduren. In het midden van de eeuw werd een koning van de Sueben omvergeworpen en in 84 n.Chr. werden de Quaden tijdelijk onderworpen. Gedurende een deel van deze eeuw en de volgende eeuw fuseerden de verschillende lugionstammen en ontstond er één grotere groep, die bekend staat als Vandalen.

In tijden van de Marcomanaoorlogen overheerst de naam van Vandalen al en ze lijken verdeeld in verschillende groepen: de Silingos, de Lacringos en de Victovales, de laatste geregeerd door het geslacht van de Asdingos (Astingos of Hasdingos, een naam die aangeeft dat de mannen allemaal lange haren droegen). Samen met de Longobarden staken de Lacringsos en Victovalsen rond 167 de Donau over en vroegen,aan de Romeinen, of zich in Pannonië konden vestigen.

Zodoende werden de Asdingos of Victovales, onder leiding van Rao en Rapto, werden niet toegelaten tot Pannonië, zodat zij zich tijdens de Marcomana oorlogen in 171 naar het midden van de Karpaten bewogen en zich, in overleg met de Romeinen, aan de noordelijke grens van Dacia vestigden. Later namen ze bezit van West-Dacia. Blijkbaar werden de Vandalen verdeeld in Asdingos  en Silingos, en de Lacringos stam verdween, vermengd met de Longobarden en de Longobarden, in de 3e eeuw n. Chr.

Vanaf 275, stonden de Asdingos tegenover de Goten om het bezit van de Banat (verlaten door Rome), terwijl de Silingos, waarschijnlijk onder druk van de Goten, hun nederzettingen in Silezië verlieten en samen met de Bourgondiërs emigreerden om zich in het gebied van de rivier de Main te vestigen. Hun aanvallen op Recia werden door Probus afgeslagen.

De Asdingo koning Visumar vocht tegen de Goten uit het oosten onder het commando van Geberico, die hun territoria aanvielen. Wisumarh stierf in de strijd tegen de Goten, en de Vandalen die zich niet aan de Goten wilden onderwerpen, trokken naar gebieden van het Imperium en vestigde zich in Pannonië. In het begin van de 5e eeuw  hadden zij Pannonië verlaten (net als de Quaden) en sloten zich aan bij de Sueben en de Alanen om Gallië binnen te vallen. Bij de eerste gevechten van het jaar 406 stierf koning Godegisel (Godegisilio). Een paar jaar later fuseerden de twee vandalengroepen.

Ze kwamen in 409 aan in Hispania, waar ze zich als federatie vestigden. Rond 425 verwoestten en plunderden ze de stad Carthago Nova, het huidige Cartagena, en in 426 namen ze de stad Hispalis (Sevilla) over met Gunderico aan het hoofd.

De vorming en het hoogtepunt van het koninkrijk van Vandalen: de heerschappij van Genserico

---

In het voorjaar van 429 besloten de Vandalen, onder leiding van hun koning Genserico, naar Afrika te verhuizen om de beste landbouwgebieden van het Rijk te verwerven. Hiervoor bouwden ze schepen waarmee ze de Straat van Gibraltar overstaken en vijftien- tot twintigduizend krijgers arriveerden in Tanger en Ceuta.

Daarna trokken ze naar het oosten en kregen na enkele jaren van strijd de controle over Romeins Afrika en de stad Carthago, die de hoofdstad van hun koninkrijk werd. Daarmee kregen ze controle over de grootste productiebronnen van de graanteeltregio van het oude keizerrijk, die voortaan graan moest kopen van de Vandalen. De Vandalen steunde tevens op de strooptochten van hun piraten  in het westelijke Middellandse Zeegebied.

Hiervoor hadden ze de grote haven van Carthago en de Romeinse keizerlijke vloot ingenomen en voor eigen doelen ingezet. Genserico was erin geslaagd de maritieme basis, van grote strategische waarde, te veroveren en zo de maritieme handel in de westelijke Middellandse Zee te controleren: de Balearen, Corsica, Sardinië en Sicilië.

Net als in andere delen van het Romeinse rijk, controleerden Germaanse troepenmachten van een paar duizend mensen veel grotere populaties.

In 461 verzamelde de West-Romeinse keizer Majorianus in de stad Carthago Nova een vloot van 45 schepen met de bedoeling om voor het Romeinse Rijk het Vandalenrijk binnen te vallen en te herstellen, omdat het verlies ervan de stroom graan naar Italië afsneed. De slag om Cartagena resulteerde in een grote nederlaag voor het Romeinse leger, dat volledig werd vernietigd en daarmee de hoop om Noord-Afrika voor het rijk terug te winnen in rook zag opgaan.

De Vandaalse overheersing van Noord-Afrika duurde echter maar iets meer dan een eeuw en werd gekenmerkt door een geleidelijke militaire verzwakking van het leger van de Vandalen, door een groot onvermogen van zijn koningen en hoofse aristocratie om een aanvaardbare modus vivendi te vinden met de Romeinse heersers, en de geleidelijke afscheiding van grote, meer afgelegen en bergachtige gebieden in het binnenland, waar opkomende staten werden bestendigd onder leiding van min of meer geromaniseerde en gekerstende Berberstamhoofden

De politiek van de Vandaalse monarchie was fundamenteel defensief en intimiderend tegen al haar directe vijanden: de barbaarse adel zelf en de Romeinse provinciale aristocratie. Dit werk van sociale verwaarlozing en politieke onthoofding moest wel de administratieve structuren aantasten die van het Rijk waren geërfd, wat de uiteindelijke ondergang ervan zou betekenen. De hoofdoorzaak van deze ondergang was niets anders dan de basis van de macht van de Vandalen en het leger met zijn eigen voorwaarden.

Genserico (428-477), de ware stichter van het Vandalenrijk, legde de basis voor de bloeiperiode, maar ook voor het toekomstige verval. Het hoogtepunt van zijn bewind en van de Vandaalse macht in Afrika en de Middellandse Zee was de eeuwige vrede die werd bereikt met Constantinopel in de zomer van 474, op grond waarvan zijn soevereiniteit over de Noord-Afrikaanse provincies, de Balearen, Sicilië, Corsica en Sardinië werd erkend. Vanaf de eerste momenten van de invasie (429-430) trof Genserico echter de belangrijke senatoriale adel en de Noord-Afrikaanse stedelijke aristocratie, evenals hun maximale vertegenwoordigers in die tijd, de katholieke bisschop, tegenover zich, die tot talrijke inbeslagnemingen van eigendommen overgingen en een deel van de kerkelijke goederen aan de rivaliserende Donatistische kerk en de nieuwe officiële Ariaanse Kerk overdroeg. Evenmin was hij in staat om de sociale basis van de katholieke kerk te vernietigen, die zo een kern van permanente politieke en ideologische oppositie tegen de Vandaalse macht werd.

Met betrekking tot zijn eigen volk voerde Genserico in 442 een bloedige zuivering uit onder de gelederen van de adel van Vandalo-Alana. Als gevolg hiervan hield deze adel praktisch op te bestaan. In plaats daarvan probeerde Genserico een adellijke dienstbaarheid op te zetten die verslaafd was aan zijn persoon en zijn familie. Een belangrijk element van deze adellijke dienstbaarheid zou de Ariaanse geestelijkheid zijn, die met grote donaties werd begunstigd en gerekruteerd onder de barbaren en Romeinen.

Om mogelijke verdeeldheid binnen zijn familie en zijn geslacht over de kwestie van de koninklijke opvolging te elimineren, en zo ook elke rol van de adel in de kwestie van de koninklijke opvolging te elimineren, creëerde Genserico een vreemd systeem van opvolging, misschien in navolging van wat er in de Berberse vorstendommen zou kunnen bestaan, genaamd senioraat of “Tanistry”, op grond waarvan het koningschap voor het eerst tussen broers en zussen werd overgedragen in volgorde van ouderdom, en pas na het overlijden van de laatste werd overgegaan naar een tweede generatie. e. Het bewind van de opvolgers van Genserico’s accentueerde alleen de interne tegenstrijdigheden van de Monarchie, te midden van een voortdurende verzwakking van de centrale macht en het gebrek aan vervanging ervan door een ander alternatief.

De decadentie van het Vandaalse koninkrijk

---

Het bewind van zijn zoon en opvolger Hunerico, die tussen 477 en 484 regeerde, was een verdere stap in de poging om de koninklijke macht te versterken waarbij elke alternatieve sociaal-politieke hiërarchie werd vernietigd..

Zijn poging om een patrilineair erfopvolgingssysteem op te zetten stuitte op verzet van een groot deel van de dienstbare adel en zijn eigen familie, met als gevolg bloedige zuiveringen.

Het feit dat deze oppositie steun zocht bij de katholieke kerk, betekende dat Hunerico in 483 een actief beleid van onderdrukking en vervolging in gang zette. Dat culmineerde in de bijeenkomst in februari 484 van een conferentie van Ariaanse en katholieke bisschoppen in Carthago, waar de koning opdracht gaf tot de gedwongen bekering tot het Arianisme. De dood van Hunerico in het midden van een grote hongersnood getuigt van het begin van een crisis in het fiscale stelsel van het Vandalenrijk, die hem fataal zou worden.

Guntamundo, wiens bewind begon in 484 en eindigde in 496, zou nutteloos proberen goede relaties te zoeken met de voorheen vervolgde katholieke kerk om de uitbreiding van de macht van de Berberse vorstendommen te voorkomen, en als legitimiteit van het vandaalse koninkrijk tegen een constantinopolitisch imperium dat met de religieuze politiek van keizer Zenon met het Westerse katholicisme had gebroken.

Het bewind van zijn broer en opvolger Trasamundo, die regeerde tussen 496 en 523, zou echter een samenvatting van de twee voorgaande zijn, een duidelijk symptoom van hun falen. Bij afwezigheid van interne steun zou Trasamundo vooral externe allianties zoeken met Byzantium en de machtige Theodorik, getrouwd met zijn zuster Amalafrida.

De politieke crisis aan het einde van het bewind van de ostrogodo bracht zijn opvolger en neef Hilderico ertoe, wiens bewind begon in 523 en eindigde in 530, koste wat kost de steun van keizer Justinianus I te zoeken, waarvoor hij probeerde vrede te sluiten met de Afrikaans-katholieke kerk, aan wie hij hun bezittingen teruggaf. Dit beleid bleef ontevredenheid creëren bij de adel van dienstbaarheid.

Gebruikmakend van een militaire nederlaag tegen Berberse groepen, slaagde deze oppositie erin hem te onttronen, te vermoorden en in zijn plaats een van hen te benoemen. Gelimer, die regeerde tussen 530 en 534. Deze poging om een tweede Vandaalse monarchie te creëren had echter geen toekomst. Bij gebrek aan steun en militair verzwakking is het Vandaalse rijk bezweken aan een Byzantijnse expeditiekracht van slechts 15.000 man, onder bevel van Belisarius.

Bevolking

---

In 405 stak Radagaiso de Rijn over met 80.000 Asdingos, 50.000 Silingos, 30.000 tot 40.000 Alanen en 30.000 tot 35.000 Suevos volgens de kronieken. Anderen verlagen het aantal van 40.000 Vandalen en 19.000 Alanen. Volgens Procopius komen in 429 meer dan 50.000 Vandalen en Alanen en 30.000 slaven en kleinere groepen andere volkeren Afrika binnen, maar moderne historici beweren dat dit overdreven is en komen met een voorstel van ongeveer 50.000. Het aantal krijgers was waarschijnlijk 10.000 tot 15.000.

Chronologie

---

• • • • 406. Op 31 december steken ze de Romeinse limen over, steken de Rijn over bij Moguntiacum en vallen Gallië binnen.
      • 409. Ze steken de Pyreneeën over en betreden Hispanië.
      • 428. Gunderico overlijdt in Hispalis (Sevilla) en wordt opgevolgd door Genserico.
      • 429. Geleid door Genserico steken ze de Straat van Gibraltar over en vestigen ze zich in Noord-Afrika.
      • 430. Ze veroveren Hippo, die ze veranderen in hun hoofdstad.
      • 435. Vredesverdrag met het Romeinse Rijk, waarbij het de provincies Mauritanië Cesariense, Numidia en een deel van het Proconsulaat aan hen overdraagt.
      • 439. Ze veroveren Carthago dat de nieuwe hoofdstad van het Vandal-koninkrijk wordt.
      • 455. Vanaf het huidige Tunis komt een vandaalvloot aan in Rome en plundert het.
      • 460. Een Vandale expeditie vernietigt de Romeinse vloot bij de Slag van Cartagena (460).
      • 468. Een belangrijke vloot van het Byzantijnse Rijk is verslagen in de slag om Kaap Bon.
      • 477. Genserico sterft en wordt opgevolgd door zijn zoon Hunerico.
      • 484. Hunerico sterft en wordt opgevolgd door Guntamundo, zoon van Genserico.
      • 496. Guntamundo sterft en wordt opgevolgd door Trasamundo, zoon van Gento, vierde zoon van Genserico.
      • 523. Hij stierf Trasamundo en wordt opgevolgd door zijn neef Hilderico.
      • 530. Gelimer neemt de troon van zijn neef Hilderic over.
      • 533. Een Byzantijnse expeditie onder leiding van Belisarius verslaat de Vandalen in de slag om Tricameron.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • • • Germaanse Invasie op het Iberisch schiereiland
            • Het Visigotisch koninkrijk van Toledo