Rembrand van Rijn in Spanje

Judith aan het buffet van Holofernes (1634). Museo del Prado, Madrid.

Het omstreden thema van het schilderij

---

Het schilderij toont een jonge vrouw in luxueuze kleding en sieraden die een beker krijgt aangereikt door een dienstmeisje. Men neemt aan dat Saskia van Uylenburgh, de vrouw van Rembrandt met wie hij in 1634 trouwde, model heeft gestaan voor dit schilderij. De vrouw poseert in een losse jurk en laat haar rechterhand op haar buik rusten, een detail dat sommige experts doen geloven dat Saskia zwanger was toen ze poseerde.

Er is lang gediscussieerd over de mythologische of historische figuur die hier is afgebeeld. Uiteindelijk onthulde het Museo del Prado in 2009 dat het de Bijbelse heldin Judith was, die, om haar volk te bevrijden van de belegering door de troepen van Holofernes, naar zijn kamp ging, met hem dineerde, hem bedwelmde tot hij in slaap viel en hem vervolgens onthoofdde. De moordscène komt vrij vaak voor in de antieke schilderkunst en is afgebeeld door Tintoretto (Museo del Prado), Caravaggio (Palazzo Barberini, Rome) en andere kunstenaars. Maar het moment voor Judith aan het banket is relatief zeldzaam, wat verklaart waarom dit schilderij moeilijk te identificeren was. De verwarring is des te begrijpelijker omdat de scène niet Holofernes laat zien maar alleen Judith, en er geen duidelijke toespelingen zijn op het banket.

Op de achtergrond, doordrenkt van somberheid, zien we een oude vrijster met een zak, dit moet een handlangster zijn van Judith, die er op hoopt het hoofd van Holofernes in haar zak mee te kunnen nemen. En omdat we nu weten waar het hier om gaat, is het niet meer zo moeilijk om deze conclusie te trekken. Aan de zijkanten van het schilderij hangen enkele gordijnen, een typerend element van een tent, die passend bij het verhaal van Judith als zodanig worden gewaardeerd.

Eerder werd aangenomen dat het in dit schilderij om Koningin Artimesia van Caria ging, die uit liefde voor haar overleden man, Mausolus, zich voorbereid om zijn as uit de beker te drinken. Er werd ook gedacht dat hier ging om de Carthaagse prinses Sofonisba, dochter van Hasdrubal Gisco, die, om te voorkomen dat zij als gevangenen in een triomftocht van de Romeinen geparadeerd zou worden, het gif dronk dat Massinissa haar had gestuurd. Vandaar dat er, tot de recente identificatie, twee verschillende titels mogelijk waren voor dit werk; Artemisia ontvangt de beker met as van Mausolus, en Sofonisba ontvangt de gifbeker.

Het schilderij werd voor het eerst gepresenteerd in 2009, na de identificatie, tijdens een tentoonstelling van de Nederlandse schilderijen uit de collectie van het museum.

Herkomst

---

Het schilderij werd verkregen samen met andere werken zoals, het schilderij van ‘Gasper de Guzmán, groothertog van Olivares, te paard’, van Velázquez en het Rubens schildert de allegorie van de Vrede, van Luca Giordano, de Maagd en het Kind aanbeden door St. Louis, koning van Frankrijk, van Claudio Coello, Judith en Holofernes, van Tintoretto, St. Pieter bevrijdt door de Engel, van Guernico en de Dode Christus ondersteund door een Engel, van Alonso Cano, allemaal uit de collectie van Markies de la Ensenada, Cenón de Somodevilla y Bengoechea, die in 1768 deel gingen uitmaken van de Koninklijke Collectie van Carlos III, volgens de inventarisatie opgemaakt door Anton Raphael Mengs, en geadviseerd door Tiepolo.

Andere schiderijen van Judith en Holofernes

---

---

Rembrandt met hoed en twee kettingen (ca. 1642). Thyssen-Bornemisza museum, Madrid.

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • • • • • • • • • • • • • • Het Prado Museum
                                  • Het Thyssen-Bornemisza Museum