Edetanos

De Edetanos: de Verloren gegane Geschiedenis van het Iberisch Schiereiland

---

Niet alle auteurs zijn het eens over de noord- en westgrenzen. In het noorden grensde het gebied aan de Ilercavones. In het noordwesten woonden de Sedetanos. In het westen lagen de Olcades en in het zuiden de Contestanos.

Klassieke bronnen en Romeins Edethania

---

De belangrijkste klassieke auteurs die Edeta noemen zijn Strabo (1e eeuw v.Chr.), Plinius de Oudere (1e eew n.Chr.) en Ptolemaeus  (2e eeuw). Volgens Strabo, een Griekse geograaf en historicus, vormde de Ebro de noordgrens. Volgens Plinius de Oudere zou de rivier de Udiva (Mijares) de grens kunnen zijn geweest. Volgens Ptolemaeus zou het huidige Zaragoza, mogelijk door verwarring met Sedetania, Edetana zijn geweest.

Het besloeg de huidige regio’s Alto Mijares, La Plana Baja, Alto Palancia, Los Serranos, Campo de Turia, Campo de Morvedre, Hoya de Buñol, Huerta Norte, Huerta Oeste, Huerta Sur, Valencia, Ribera Alta en Ribera Baja. Waarschijnlijk omvatte het ook de regio Requena-Utiel. Sommige auteurs zijn echter van mening dat gebieden als Kelin (Caudete de las Fuentes) geen deel meer uitmaakten van Edetania.

De Edetania uit de literaire bronnen strekte zich uit van de Sucro (Júcar – Valencia) tot de Udiva (rivier Mijares – Castellón). Dit is volgens de Naturalis Historia van Plinius de Oudere. Voor de verovering van Hispania lijkt deze geografische definitie niet te hebben bestaan. Robert C. Knapp heeft al lang geleden aangetoond dat gebieden bezet door Contestanos, Edetanos enz. de status van “regio’s” hebben gekregen. Dit werd gedaan om de Romeinse heerschappij aan de Spaanse kust tijdens de eerste fase van de Romeinse verovering te consolideren.

Iberisch Edetania

---

De oudste bronnen noemen hen Eisdetes (10e-5e eeuw v. Chr.).

Vanuit sociaal-politiek oogpunt bezetten de Edetanos de gebieden die later Regio Edetania werden genoemd. Ze waren niet georganiseerd als een koninkrijk met een hoofdstad en grenzen. In plaats daarvan vormden ze een geheel van onafhankelijke steden. Deze steden konden in uitzonderlijke omstandigheden een bondgenootschap vormen, zoals blijkt uit schriftelijke bronnen (Tweede Punische Oorlog, verovering van Hispania).

De prominente rol van Edeta (Tossal de Sant Miquel de Llíria) in het huidige Liria heeft ongetwijfeld een reden. Edecón/Edesco, hun vorst, stond aan het hoofd van deze vermoedelijke confederatie in die periode. Klassieke historici beschrijven dit in detail.

Men moet echter bedenken dat een stamhoofd van zo’n bondgenootschap zeer beperkte bevoegdheden had; hij bereikte die rang van leiderschap als primus inter pares (eerste onder gelijken), weinig meer dan een woordvoerder zonder gezag over de andere stamhoofden van zijn eigen bondgenootschap.

De belangrijkste steden van het Iberische Edetania waren Edeta. Deze stad kon incidenteel en sporadisch een rol spelen als hoofdstad en administratief centrum van het gebied. Andere steden waren onder meer Sucro. Deze plaats ligt in de omgeving van het huidige Albalat de la Ribera, Carencia de Turís, Pico de los Ajos in Yátova, La Punta de l’Orleyl in Vall de Uxó en Arse (Sagunto).

Afgezien van de buitengewone omstandigheden die in de literaire bronnen worden beschreven, bleef het grondgebied van Edeta beperkt tot de huidige regio Campo de Turia. Het werd in het noorden begrensd door de Sierra Calderona. In het zuiden en zuidwesten werd het begrensd door de Turia en het massief van Las Rodanas. In het oosten lag de glacis van Paterna. Rondom de grote stad Edeta, gelegen op de huidige berg San Miguel de Liria, lag een reeks gehuchten, dorpen en forten. Hiertoe behoorden plaatsen als Puntal dels Llops, Castellet de Bernabé, La Torre Seca, Cova Foradada, Monravana of Seña.

Chronologisch gezien wijzen archeologische vondsten op een bewoning van Liria sinds de bronstijd. De uitbreiding van Edeta in het Campo de Turia vond echter pas plaats vanaf de 5e eeuw v.Chr.. Vóór die tijd zijn er geen aanwijzingen voor een daadwerkelijke en georganiseerde bewoning van het omliggende gebied, met uitzondering van enkele geïsoleerde nederzettingen. De bezetting van het Campo de Turia kan worden beschouwd als een echte kolonisatie door Edetanos. Er zijn meer dan 30 nederzettingen bekend. Deze kolonisatie zou het gevolg zijn geweest van de bevolkingsgroei als gevolg van de verbetering van de landbouwopbrengsten dankzij het gebruik van ijzer. Uiteindelijk hebben opgravingen aangetoond dat de macht van Edeta aan het begin van de 2e eeuw v.Chr. ineenstortte. Dit ging gepaard met de verwoesting van de stad en een groot deel van de nederzettingen in het gebied. Wat in de bronnen Regio Edetania wordt genoemd, zou vanaf dat moment onder Romeinse heerschappij worden gevormd.

Llíria

Onder de huidige stad Llíria liggen de ruïnes van wat eens één van de belangrijkste Iberische steden van Spanje was. De stad heette toen Edeta en was het bestuurlijke centrum van Edetania.

Edeta werd gebouwd op een heuveltop die bekend staat als Sant Miquel en die uitkijkt over de moderne stad. De stad werd door Quintus Sertorius bergafwaarts verplaatst naar de huidige locatie nadat Romeinse troepen de stad in 76 v.Chr. hadden verwoest.

Puntal dels Llops

De Iberische nederzetting Puntal dels Llops is een nederzetting uit de 5e eeuw v.Chr., gelegen in een van de zuidelijke uitlopers van de Sierra Calderona. Het is gelegen in de gemeente Olocau (Valencia), op de top van een voorgebergte 427 m boven de zeespiegel en meer dan 150 m boven de vlakte. Van hieruit heeft men ruim zicht op het grondgebied van de Campo de Turia en de bergstroom Barranco del Carraixet die vanuit het noorden komt.

De nederzetting heeft een muur en een toren, waardoor het een kleine vesting van 960 vierkante meter is. Samen met andere soortgelijke bouwwerken maakte deze structuur deel uit van het verdedigingssysteem van het grondgebied van de stad Edeta. Het maakte ook deel uit van het bewakingssysteem van de Edetanos. Het wordt beschouwd als een van de beste voorbeelden van een uitkijktoren uit de Iberische periode. De interne structuur van de nederzetting is eenvoudig en functioneel. Het bestaat uit 17 woningen. Deze komen uit op een centrale straat die in de lengte door de hele nederzetting loopt.

De materiële cultuur van de Edetanos

---

De tribale realiteit van Edetana kan niet worden geïdentificeerd aan de hand van specifieke archeologische vondsten. De Edetani deelden het grootste deel van hun culturele expressie met hun buren. Deze buren waren de Contestanos, Ilercavones, Sedetanos en Olcades. Aan de andere kant is alleen de materiële cultuur van de periode vóór de Romeinse verovering consistent bekend. Ondanks deze beperking kunnen er wel nauwkeurige kenmerken worden vastgesteld op het gebied van stedenbouw, ambachten, epigrafie en economie.

Centrale nederzettingen

---

Sinds de bronstijd vestigen kleine sedentaire gemeenschappen zich in het gebied tussen het stroomgebied van de Júcar en de benedenloop van de Ebro. Ze volgen daarbij het stedenbouwkundige model van een centrale straat. De oudste voorbeelden hiervan zijn te vinden aan beide uiteinden van het gebied. Ze bevinden zich in Genó in de Beneden-Segre en in de Muntanya Assolada in Alcira. Dit maakt het moeilijk om een geografische oorsprong vast te stellen. Zeker is dat dit model tijdens de Iberische periode onbekend was ten zuiden van de Júcar. De meest emblematische voorbeelden zijn te vinden in het gebied van Edeta. Daaronder bevinden zich La Rotxina (Sot de Ferrer), Puntal dels Llops (Olocau) en Castellet de Bernabé (Liria).

Het Liria-Oliva aardewerk

---

De Edetani bereikten een hoog niveau van perfectie in de pottenbakkerijtechniek. Deze vaardigheid bereikte een punt waarop handgevormde producten volledig uit hun repertoire verdwenen tijdens de vroege Iberische periode. In het noorden van de Mijares, in het gebied van de Ilercavones, bleven deze echter tot in de Romeinse tijd in gebruik. Tijdens de volledige Iberische periode ontwikkelde de Edetaanse keramiek een uitgebreid repertoire aan stereotiepe vormen. Deze omvatten tafelgerei, opbergpotten, kookgerei, toiletartikelen en liturgische voorwerpen. Dit getuigt van een absolute beheersing van klei als grondstof. Deze grondstof is vaak vrij van schamotte en wordt niet gebrand. (Schamotte is gebakken en vervolgens gemalen klei die aan natte klei wordt toegevoegd om de krimp te verminderen en scheuren te voorkomen). De decoratieve kunst op aardewerk begon met geometrische motieven in wijnrode kleuren. Er werden zelfs veelkleurige motieven aangebracht, waarmee de Fenicische traditie werd voortgezet. Aan het einde van de 3e eeuw v.Chr. maakte deze kunst een kwalitatieve sprong voorwaarts door de toevoeging van bloemmotieven, inscripties en verhalende voorstellingen. De zogenaamde Liria-Oliva-school bestaat uit een verhalende decoratieve stijl. Deze stijl brengt personages van beide geslachten in scène. De personages zijn bezig met activiteiten zoals vechten, jagen of het spirituele leven. De opgravingen in Liria hebben de beroemdste en meest uitgebreide collectie van deze stijl opgeleverd. Opvallend zijn de Vaso de los Guerreros con Coraza (vaas met krijgers met harnassen), de Vaso de los Guerreros (vaas met krijgers), de Vaso de la Batalla Naval (vaas met zeeslag) en de Kalathos de la Danza (dansende kalathos). De naam Líria-Oliva is afkomstig van de Contestan-nederzetting Castellar de Oliva, het meest zuidelijke punt. Van daaruit verspreidden dit soort vondsten zich. Aangestuurd door de aristocratie van de Iberische periode, kon deze productie van prestigieuze goederen, die voornamelijk in steden werden gedistribueerd, zich aanvankelijk vanuit één centrum verspreiden. Door de competitieve navolging ontstond echter al snel een andere productie. De verspreiding ervan strekte zich uit met stilistische variaties van Burriana tot La Albufereta in Alicante en van Sagunto tot Los Villares de Caudete de las Fuentes. Chronologisch gezien valt deze periode tussen het midden van de 3e eeuw v.Chr. en de 1e eeuw v.Chr. Bij opgravingen in Valencia zijn exemplaren uit de late republikeinse tijd gevonden. Daarop is de verval van de stijl te zien. Dit komt doordat de louter decoratieve afbeeldingen van friezen van dieren hun verhalende inhoud hebben verloren.

Vanwege de rijkdom van zijn documentatie is de stijl van Liria-Oliva een onschatbare bron. Het is een van de belangrijkste archeologische bronnen van de Iberische cultuur.

Edecón

---

Edecón of Edesco regeerde over de stad Edeta. Hij was een Edetane vorst. Hij regeerde tijdens de Tweede Punische Oorlog. Hij werd beschreven als een van de grootste Iberische leiders. Samen met Indíbil verenigde hij alle steden van Edetania. In 209 v.Chr. sloot hij een pact met Scipio Africanus in Tarraco (Tarragona). Hij zwoer trouw als Scipio zijn vrouw en kinderen, die gevangen zaten in de Carthaagse stad Qart Hadasht (Cartagena), zou vrijlaten. Later zou hij een bondgenoot worden van de Romeinen, die hem de titel Rex (koning) gaven. In een tekst van Polybius staat:

…ΕΔΕΚΩΝΑ ΤΟΝ ΕΔΕΤΑΝΩΝ ΔΥΝΑΣΤΗΝ…
…naar Edecón, koning van de Edetanen…

---

---