La Gomera

La Gomera: Natuur, cultuur en geschiedenis van het eiland

La Gomera is een van de acht eilanden van de Canarische archipel (Spanje). Het is het op een na kleinste eiland, of het derde kleinste als La Graciosa wordt meegerekend — een eiland dat vaak als minder belangrijk wordt beschouwd. La Gomera ligt in de Atlantische Oceaan, in het westelijke deel van de archipel.

Het eiland behoort tot de provincie Santa Cruz de Tenerife. De hoofdstad is San Sebastián de La Gomera, waar ook de eilandraad is gevestigd. In 2012 werd La Gomera uitgeroepen tot biosfeerreservaat.

In het midden van het eiland ligt het Nationaal Park Garajonay, dat bekend staat om zijn weelderige laurierbossen. In 1986 werd het park als eerste op de Canarische Eilanden opgenomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Een bijzonder cultureel erfgoed van La Gomera is de silbo gomero, een unieke gefloten taal die stamt van de inheemse Guanchen. Deze fluittaal staat sinds 2009 ook op de UNESCO-lijst van immaterieel erfgoed.

In 2020 telde La Gomera 21.678 inwoners. Daarmee is het qua bevolking het zesde grootste eiland van de Canarische Eilanden. Met een oppervlakte van 369,76 km² is het het zesde grootste eiland op basis van grootte.

Toponymie

---

Er bestaan veel theorieën over de oorsprong van de naam “Gomera”. Sommige zijn speculatief of weinig geloofwaardig, zoals de theorie dat de naam zou afstammen van Gomer, de kleinzoon van Noach.

De meest geaccepteerde theorie is dat de naam verband houdt met de Berberstammen van Gomara, afkomstig uit de streek rond Xauen (Chefchaouen) in Noord-Marokko. Net als de oorspronkelijke bewoners van het eiland waren deze stammen agrarisch en niet bekend met zeevaart. Men vermoedt dat de inheemse bevolking van La Gomera mogelijk afstamt van deze Berbergroepen, die door zeevaarders naar het eiland zijn gebracht. Een opvallende parallel is het Spaanse schiereiland Peñón de Vélez de La Gomera, dat eveneens naar deze stammen verwijst en ooit een eiland voor de Marokkaanse kust was, nu verbonden met het vasteland via een smalle zandstrook.

De naam “Gomera” werd voor het eerst vermeld rond 1350 in het boek El conocimiento de los Reinos del Mundo, dat wordt toegeschreven aan een Aragonese monnik. Hij zou de toponiemen die Mallorcaanse cartografen gebruikten, hebben aangepast aan het Castiliaans. De oudste kaart waarop de naam voorkomt, is de beroemde Atlas de Cresques uit 1375.

Volgens overlevering noemden de oorspronkelijke bewoners van het eiland het Ghomara, een naam die zou betekenen “notabel” (zeer goed of belangrijk) of “jefe” (leider). De Romeinen kenden het eiland onder de naam Iunonia of Junonia, zoals vermeld in de Naturalis Historia van Plinius de Oudere.

De beschrijving van het eiland

---

La Gomera heeft een oppervlakte van 369,76 km². Het hoogste punt is de Garajonay, 1487 m boven de zeespiegel, die deel uitmaakt van het Nationaal Park Garajonay. Het eiland is ongeveer 12 miljoen jaar oud.

Het staat ook bekend als het eiland van Columbus, omdat het de plaats was waar Christoffel Columbus zich verfriste voordat hij in 1492 naar de Nieuwe Wereld vertrok.

Het eiland telt 21.678 inwoners (2020), terwijl het in de jaren ’50 van de vorige eeuw ongeveer 30.000 inwoners telde.

De natuur

---

Het Nationaal Park Garajonay op La Gomera was het eerste Nationale Park dat op de Canarische Eilanden door Unesco in 1981 werd opgericht en uitgeroepen werd tot werelderfgoed. Het herbergt een natuurlijk juweel uit het Tertiair: het laurierbos. Deze subtropische formatie van planten bestaat uit een grote verscheidenheid van bomen die hun bladerdak, dankzij de hoge vochtigheid en de milde temperaturen, het hele jaar door behouden. Dit bos, dat wordt beschouwd als een levend overblijfsel uit die tijd, bedekte het Middellandse-Zeebekken tijdens het Tertiair. Echter, na de opeenvolging van ijstijden verdween het bijna volledig.

De belangrijkste componenten van het fayal-brezal zijn fayas (Myrica faya) en heide (Erica arborea), die hier mogelijk de grootste afmetingen van de soort ter wereld bereiken, met een hoogte van bijna 20 m.

Opvallend is ook de overvloed aan mossen en korstmossen die de boomstammen bedekken, evenals de bedekking met varens, die wijzen op een hoge luchtvochtigheid.

De natuurgebieden

• • • • • Site van wetenschappelijk belang van Acantilados de Alajeró
        • Site van wetenschappelijk belang van Charco del Conde
        • Site van wetenschappelijk belang van Charco de Cieno

De flora en fauna

Naast de soorten die typisch zijn voor het laurierbos, heeft het eiland een groot aantal inheemse planten, waardoor het rijk is aan biodiversiteit. In 2019 werd Lotus gomerythus beschreven, een plant die behoort tot het geslacht Lotus. Van deze plant werd slechts één enkel exemplaar gevonden op de top van een van de  rotspunten, gelegen tussen twee grote ravijnen in het zuidoosten van het eiland.

Een van de inheemse dieren op het eiland is de reuzenhagedis van La Gomera (Gallotia bravoana), een reptiel dat volgens de Rode Lijst van de IUCN met uitsterven wordt bedreigd. Men dacht dat hij uitgestorven was tot juni 1999, toen een team onderzoekers van de Universiteit van La Laguna een kleine populatie aantrof op de kliffen van La Merica. De huidige wilde habitat van de hagedis bevindt zich op de Risco de la Merica, in Valle Gran Rey. In dezelfde gemeente bevindt zich een herstelcentrum voor het fokken in gevangenschap van de soort, dat door de eilandraad wordt beheerd en waar nu al meer dan 300 exemplaren zijn geboren.

De geologie

La Gomera is, net als de rest van de Canarische Eilanden, een vulkanisch eiland. Vulkaanuitbarstingen behoren echter tot het verleden: de laatste vonden ongeveer twee miljoen jaar geleden plaats. Watererosie heeft talrijke ravijnen uitgeslepen en aan de kust markante kliffen gevormd: een voorbeeld hiervan is het beschermde natuurgebied van Los Órganos, in het noorden van het eiland. Los Órganos is een staaltje van basaltzuilen, gevormd door de langzame afkoeling van lava in een oude krater.

Het klimaat

Het klimaat van La Gomera verschilt niet veel van de weersomstandigheden op de westelijke eilanden. In de hoger gelegen gebieden van het eiland valt meer regen dan in de kustgebieden, net als in het noorden van het eiland in vergelijking met het zuiden. De temperaturen zijn het hele jaar door stabiel, met de hoogste temperaturen in de zomer. Het verschijnsel van de horizontale regen is zeer belangrijk in het Nationaal Park van Garajonay, waar het water in de nevel wordt neergeslagen, waardoor een dicht laurierbos ontstaat.

De geschiedenis van La Gomera

---

De eerste kolonisten

Het eiland was vroeger bevolkt door de Guanchen, de inheemse bevolking van het eiland. Van hen zijn verschillende tradities bewaard gebleven. De bekendste is de fluittaal (of silbo gomero), een vorm van communicatie om de beperkingen van het ruige terrein te overwinnen. Een andere overgeleverde traditie van de inheemse bevolking is de extractie van sap uit de Canarische palmboom (Phoenix canariensis) om miel de palma (palmhoning) te produceren. Maar ook de salto del pastor (herderssprong) en gofio (een pap van geroosterd en daarna gemalen tarwe  of gierst) behoren tot deze overgebleven tradities.

Aan het begin van de verovering was het eiland verdeeld in vier kantons: Mulagua, Hipalan, Orone en Agana. Het grondgebied van deze provincies wordt gekenmerkt door de grote valleien van respectievelijk Hermigua, San Sebastián, Valle Gran Rey en Vallehermoso.

De verovering en de heerschappij van La Gomera

Er wordt gezegd dat La Gomera nooit is veroverd. In de loop der jaren, toen de nieuwe Europese kolonisten naar het eiland kwamen, erkende de inheemse bevolking hun gezag. Maar feit is dat Jean de Béthencourt het eiland in 1404 veroverden. De Guanchen gaven zich over, maar kwamen daarna vaak in opstand vanwege onrechtvaardige behandeling door de veroveraars

De Guanchen hielden zich niet aan de heersende regels van de veroveraars. Telkens wanneer hun volk een schandaal of onrecht werd aangedaan kwamen zij in opstand.

De heerschappij van La Gomera is verwant aan de familie Peraza, die gekenmerkt werd door wreedheid en tirannie. De koningin van Castilla, Isabel la Católica, ontnam de familie Peraza uiteindelijk het recht om de grotere eilanden La Palma, Gran Canaria en Tenerife te veroveren.

Hernán Peraza “el Viejo” vestigde zich in La Gomera. Door de dood van zijn zoon Guillén Peraza bij een overval op La Palma, werd hij opgevolgd door Diego de Herrera, de echtgenoot van Inés Peraza. Bij zijn dood werd de heerlijkheid verdeeld onder enkele van zijn zonen. La Gomera en El Hierro gingen naar Hernán Peraza “el Joven”. Dit betekende het begin van een periode van aanzienlijk geweld, zowel vanwege de grote onderdrukking tegen de inheemse bevolking als vanwege de wraakgevoelens jegens andere conquistadores.

De dood van Juan Rejón door toedoen van Hernán Peraza als gevolg van oude ruzies, leidde ertoe dat deze laatste werd opgeroepen door het Hof van de Katholieke Vorsten. Uiteindelijk werd hem een proces bespaard, maar hij werd gedwongen te trouwen met Beatriz de Bobadilla y Ulloa.

Als gevolg van een opstand van de Gomeros zochten zij hun toevlucht in de Torre del Conde en vroegen om hulp aan Pedro de Vera, die een groot aantal opstandelingen op wrede wijze liet doodden en meer dan tweehonderd Guanches als slaven naar Gran Canaria bracht.

Later werd Hernán Peraza verliefd op Iballa, een inheemse vrouw uit Gomera. Tijdens een van hun liefdesontmoetingen werd hij gedood door Hautacuperche en Hupalupo, Iballa’s vader.

Na zijn dood kwam het volk weer in opstand tegen de heerschappij. Pedro de Vera kwam Beatriz de Bobadilla weer te hulp waarna  de Guanches naar de bergen vluchtte. Pedro de Vera wilde door middel van sluwheid wraak nemen en publiceerde een proclamatie waarin elke Guanchen die de begrafenis van Fernán Peraza niet bijwoonde beschuldigd werd van medeplichtigheid en verraad. Hij zou dan ook gratie verlenen aan degenen die wel aanwezig waren. Maar degenen die de begrafenis in de stad bijwoonden, werden onmiddellijk gevangen genomen, evenals sommigen die op de toppen bleven. Alle inheemsen boven de vijftien jaar werden ter dood veroordeeld, hoewel deze maatregel niet volledig in praktijk werd gebracht. Niet tevreden met de moorden, beval hij bij zijn aankomst op Gran Canaria de executie van alle Guanches op het eiland en deporteerde een groot aantal kinderen en vrouwen als slaven, hetzij naar het vasteland hetzij naar de andere eilanden. Later zouden velen van hen die als slaven waren gedeporteerd, terugkeren naar het eiland La Gomera.

Een paar jaar later kwam La Gomera in de geschiedenisboeken als het laatste land waar Christoffel Columbus voet aan wal zette voordat hij op zijn eerste reis Amerika bereikte. De plaats waar hij zou hebben verbleven is nu een museum dat bekend staat als het Casa de Colón, hoewel er geen documentatie is om deze bewering te staven.

De folklore

---

De tradities

La Gomera is een van de eilanden van de archipel die bepaalde tradities van de pre-Spaanse bewoners het best heeft weten te bewaren. Men kan er nog steeds de vrouwelijke pottenbakkers (mazapé) aan het werk zien.  Zij maken zonder pottenbakkersschijf aardewerkstukken, die sterk lijken op die van de oorspronkelijke bewoners. Zij doen dit, net als in Noord-Afrika met behulp van kiezelstenen en kleine houten instrumenten.

De ‘tajaraste’ of trommeldans, maakt gebruik van dezelfde ‘chácaras‘ en trommels die de Europeanen aantroffen toen zij op het eiland aankwamen. De opzwepende dans die de dansers uitvoeren is al eeuwenlang niet veranderd.

Een andere toeristische traditie is het duizelingwekkende polsstokspringen dat de meest bekwame Gomeros uitvoeren om de ravijnen te bedwingen.

De silbo Gomero

Oftewel de fluittaal van Gomera. De silbo gomero leeft nog steeds. Het is een authentieke gefloten taal waarmee men over een lange afstand van ongeveer 3 kilometer kan communiceren. Het is een fluittaal waar met enkel de mond en  vingers fluittonen worden geproduceerd. Deze taal is uitgeroepen tot werelderfgoed.

De fluittaal wordt op scholen over heel het eiland onderwezen tot en met het verplichte voortgezet onderwijs. Het is onderdeel van het vak Spaans en literatuur, en is uitsluitend bedoeld voor leerlingen in het eerste en tweede jaar van de ESO.

Religieuze feesten

Sinds 1872 wordt de afdaling van de Maagd van Guadalupe (Bajada de la Virgen de Guadalupe), beschermheilige van het eiland gevierd.  Vanuit haar afgelegen kapel (ermita) in Puntallana wordt ze per boot naar de hoofdstad van het eiland, San Sebastián de La Gomera, gebracht. Daar wordt de Maria beeltenis, door meerdere personen, in ontvangst genomen en, daarna tijdens een twee maanden, durende tocht door alle dorpen van La Gomera gevoerd.

De afdaling begint op de maandag na de eerste zaterdag van oktober en na deze pelgrimstocht over het hele eiland keert het beeld terug naar haar kapel. Deze terugkeer valt samen met de naamdag van deze Mariavereering, dat wil zeggen op 12 december of de daaropvolgende zaterdag. Eenmaal terug in haar tempel keert het beeld pas over vijf jaar terug voor deze vijfjaarlijkse afspraak. De afdaling vindt plaats wanneer het jaar eindigt op een “3” of een “8”.

De oorsprong van deze afdaling lag in een geloofscrisis van het volk als gevolg van de historische omstandigheden van die tijd. Daarom vroeg de pastoor van de Iglesia Matriz de la Asunción in de hoofdstad, aan de bisschop van Tenerife de beeltenis van “La Morenita de Puntallana” om de vijf jaar naar de hoofdstad van het eiland te brengen. Een verzoek dat door het bisdom werd ingewilligd.

Later, met de verbetering van de verbindingen over land, besloot het bisdom Tenerife in 1968 dat het beeld niet alleen naar San Sebastián zou gaan. Voortaan zou het het hele eiland afreizen. Alle gemeenten en dorpen, waaronder Agulo, Alajeró, Hermigua, Vallehermoso en Valle Gran Rey, zouden bezocht worden.

Het is de enige afdaling op de Canarische Eilanden waarbij de Maagd over zee van haar heiligdom naar de hoofdstad van het eiland wordt overgebracht. 

Wanneer het geen Afdalingsjaar is, wordt op de maandag na de eerste zaterdag in oktober het zogenaamde Fiesta de Puntallana of Fiesta de Octubre gevierd, waarbij vele gelovigen een bedevaart naar Puntallana maken en een processie van de beschermheilige van het eiland rond haar heiligdom wordt gehouden.

Andere belangrijke religieuze feesten worden die gehouden in San Sebastián de La Gomera zijn: Het feest ter ere van de beschermheilige, dat op 20 januari, in de gemeente San Sebastián de Narbona wordt gehouden en de het feest van de Virgen de Candelaria in Chipude dat op 15 augustus wordt gehouden. 

Op 25 juni, de dag na het feest van Johannes de Doper, wordt in Puntallana het traditionele baden van de geiten aan de kust gevierd. Dit is een zuiver pastorale traditie, die ook een mis in de kapel en een processie van het beeld van de Maagd van Guadalupe door de omgeving omvat. Ook deze processie wordt begeleidt met het geluid van trommels en chácaras gomeras.

De wijnen van La Gomera

---

La Gomera is een Denominación de Origen. Voor wijnen die op het Canarische eiland La Gomera worden geproduceerd en aan de eisen van de Consejo Regulador voldoen, wordt deze D.O verstrekt.

Deze Denominación de Origen is in 2009 gereglementeerd.

De verschillende druivensoorten

De beschermde D.O. wijnen worden gemaakt van druiven van de volgende rassen. Gewenste of aanbevolen variëteiten:

Rode druiven: Forastera Negra of Listán Negro, Negramoll, Tintilla, Malvasía Rosada en Castellana Negra.
Witte druiven: Malvasía, Gual, Marmajuelo o Bermejuela, Vijariego, Albillo, Moscatel Alejandría y Forastera Blanca.

Toegestane variëteiten:

Rode druiven: Moscatel Negra, Vijariego Negro, Baboso Negro.
Witte druiven: Listán Blanco, Torrontés , Pedro Ximenes en Baboso Blanco.

---

Als u dit een leuk of interessant onderwerp vond abonneer u op Spaanse Verhalen of geef hieronder eens een ✩LIKE. Normaal gesproken komt er elke week een nieuw verhaal bij.

Als u abonnee bent van Spaanse verhalen kunt u zich ten alle tijden uitschrijven door op de knop geabonneerd te klikken. In het daaropvolgende scherm kunt u zich onderaan uitschrijven. In datzelfde scherm kunt u ook instellen hoe u de berichten wilt ontvangen.