Baleares

Baleares, de betoverende eilanden

Het is de meest favoriete bestemming in de Middellandse Zee en de reden moge duidelijk zijn. Mooie baaien, prachtige zonsondergangen en een overvolle natuur. U kunt genieten van deze eilanden, u kunt er plekjes vinden waar u alle rust zult vinden of de meest gekke nacht beleven die u zich maar voor kunt stellen. Het zijn van die eilanden waar u heerlijk weg kunt zwijmelen in de vissersdorpjes of er een landschap kunt ontdekken waar al vele films zijn opgenomen.

De Islas Baleares staan op de derde plaats van Spaanse regio’s met het hoogste aantal buitenlandse toeristen, na Canarias (Canarische eilanden) en Madrid die eerste en tweede zijn op de lijst. Per jaar komen er meer dan 9,8 miljoen buitenlandse toeristen. Van hen is Mallorca het meest belangrijke eiland dan volgt Ibiza, Menorca en Formentera als laatste. Het zijn voornamelijk Europeanen die de eilanden komen bezoeken, de meeste komen uit Duitsland of het Verenigd Koninkrijk. Menorca of Formentera zijn twee rustige paradijsjes in de Middellandse Zee.

In de hoofdstad van Mallorca, Palma de Mallorca, vindt u het Parque Nacional de Cabrera en de Sierra de Tramontana. Ibiza is door UNESCO inmiddels uitgeroepen tot werelderfgoed vanwege de biodiversiteit en cultuur, te zien in de Fenecische plaats Sa Caleta, de necropolis Puig des Molins en het historisch centrum in de stad Ibiza.

De Islas Baleares, zoals de Spanjaard de Balearen noemt, (in het Catalaans officieel: Illes Balears) is een uniprovincial (één provinciale) Spaanse Autonome gemeenschap (comunidad autónoma), die bestaat uit de eilandengroep Balearen. Deze bevinden zich in de Middellandse Zee, voor de kust van het Iberisch Schiereiland.

De archipel bestaat uit twee groepen eilanden en talloze eilandjes:

• • • • De Giomnesias (Mallorca, Menorca, Cabrera en enkele nabijgelegen eilandjes als Dragonera, Conejera of het Isla del Aire).
      • Las islas Pitiusas (Ibiza (in het Catalaans officieel Eivissa genaamd) en Formentera met de omringende eilandjes Espalmador en Espardell.

Geografie

---

De geografie van de archipel van Baleares bestaat uit Mallorca, Cabrera, Menorca, Ibiza en Formentera. In totaal is  het een gebied van 4492 km² dat zich uitstrekt vanaf zeeniveau tot een hoogte van 1445 meter op de Puig Major van de Sierra de Tramuntana op Mallorca. Ibiza is door een 75 km brede zee gescheiden van de kust van Valencia, deze zelfde afstand scheidt Ibiza van Mallorca. De minimale afstand tussen Menorca en Mallorca is 35 km.

Mallorca
Menorca
Ibiza
Formentera
Cabrera

Geschiedenis

---

Prehistorie en Oude Geschiedenis

Tussen de prehistorie en de oude geschiedenis van de Balearen is een nauwkeurig onderscheid te maken tussen de eilanden Mallorca, Menorca, Ibiza en Formentera.

Op de eilanden Mallorca en Menorca, vinden we het eerste duidelijke bewijs van een stabiele bevolking in de 3000 v. Chr. De prehistorie wordt op dat moment in vijf fases verdeeld:

• • • • De eerste bewoners
      • De kopertijd
      • Fase Naviforme (c. 1500 – 850 v. Chr.)
      • Fase Talayótica (c. 900 – 550 v. Chr.)
      • Fase Postalayótica (c. 550 – 123 v. Chr)

In geval van Ibiza en Formentera vestigde zich een stabiel populatie op vergelijkbare wijze als op de grotere eilanden maar dan rond 654 v. Chr. Op dat moment verschijnen de eerste Fenicische nederzettingen, waarschijnlijk afkomstig uit Cadir en meer in het oosten, en uit de nederzettingen van Sa Caleta en Vila, ontstond één van de eerste steden van de archipel en tevens één van de eerste van Spanje. Vanuit Iboshim ontstond er een bloeiende handel tussen de eilanden en andere punten van de Middellandse Zee, met geïmporteerde, of eigen producten zoals het zout van Ibiza of Mallorca uitgebaat door de bewoners van Iboshim vanaf het eiland Na Guardis vlakbij Mallorca.

De Romeinen veroveren de eilanden Mallorca en Menorca en sloten een verbond met Iboshim rond het jaar 123 v. Chr. waardoor de archipel voor de eerste keer onder één bestuur en dezelfde cultuur (omdat er een tweedeling is met een etnische achtergrond, die aanblijft houden omdat er een onoverbrugbare verschil van cultuur is, tussen de bewoners van de Pitiusas, de Feniciërs, en die van Gimnesias, met mensen die behoren tot de Talayotic cultuur), hoewel de Romeinse kolonisatie zeer intens was. In het begin waren de eilanden toegevoegd aan de Romeinse provincie Hispania Citerior, en daarna aan de provincie Tarraconensis, dat één van de grootste Romeinse provincie was tijdens het Carthaagse rijk. Aan het eind van de 4e eeuw vormde de eilanden een onafhankelijke provincie (Balearica).

Vroege Middeleeuwen

In 406 vergemakkelijkt de bevroren Rijn de binnenkomst van de Germaanse volkeren (Sueben, Vandalen, en Alanen), die in 409 over de Pyreneeën trokken en zich tijdelijk vestigden op het schiereiland. In het jaar 429 werden de eilanden, volgens de historicus Hidacio, geplunderd door een samenwerking van Cartagena, Sevilla en de rest van Spanje. Daarna steken de Vandalen de zee-engte over om de eilanden in 455 toe te voegen aan hun koninkrijk. Nog later, in 534, werden ze weer veroverd door de troepen van Justinianus I en geïntegreerd in het Byzantijnse Rijk tot het begin van de 8ste eeuw. Gedurende de 7e tot de 9e eeuw komen de eilanden in een economische en demografische crisis terecht door aanhoudende aanvallen van buitenaf. Na een periode van razzia’s bezet het Emiraat van Cordoba in 903 de eilanden. Daarna zijn ze weer afhankelijk van de Taifa van Denia (1013 – 1067), en het Almoraviden Rijk (1120 – 1203) en van de Almohaden van 1203 tot de verovering door de christenen.

De christelijke herovering

Tijdens de 12e en de 13e eeuw ondervind het koninkrijk Aragón een sterke expansie in de richting van de Middellandse Zee, die zich uitstrekt tot de Balearen. Jaime I van Aragón voerde, in 1229, zelf de vloot aan die, na een lange strijd Mallorca veroverde, waarna de koning op 31 december van dat jaar zegevierend de stad binnentrok. De aanval ging gepaard met een willekeurige slachting, een ware genocide van de bevolking van Mallorca. Er lagen zoveel lijken dat deze niet op tijd opgeruimd konden worden waardoor er een epidemie onder de overwinnaars uitbrak, die wederom vele slachtoffers veroorzaakte. Dit was voor de adel de reden om de buit niet met de troepen te delen. Dit veroorzaakte een opstand van de soldaten en de officieren. Tot slot kwam het toch tot een verdeling van de buit, dit duurde tot 30 april 1230.

Dankzij dit alles, hadden de overlevende moslims tijd om verschillende concentraties van verzet op te zetten in de bergen, waardoor de strijd tegen de moslims op Mallorca een paar jaar langer duurde. Uiteindelijk eindigde deze moslims als slaven of semi-slaven. Balearen wordt opnieuw bevolkt met boeren van Roussillon, Gerona en Barcelona.

Al deze strijd verzwakt ook het leger van Jaime I, tot het punt dat Menorca aan de Kroon vraagt om hen tot horigen te maken. Zo werd Menorca een onafhankelijke Taifa, waarin de religie en de Arabische cultuur gedurende een halve eeuw gehandhaafd bleef. Maar in januari 1287 voer de vloot van Alfonso III ‘el Franco’ de haven van Mahon binnen. Bij de capitulatie van het eiland werd overeengekomen dat de krijgsheren en de edelen konden ontsnappen in ruil voor de rest van de bevolking die vanaf dat moment als slaven werden overgenomen. De Balearen werden opnieuw bevolkt met christenen afkomstig uit Ampurdán en Cataluña Viejo, die mede hun taal invoerde zodat nu 80 % van de bevolking Catalaans spreekt.

Ook Ibiza werd in augustus 1235 veroverd door Jaime I. De inwoners werden weer tot slavernij veroordeeld en hun bezittingen werden verdeeld onder de magnaten.

Moderne en Hedendaagse tijd

Tijdens de Tweede Republiek  (1931 – 1939) werkt men aan de statuten voor autonomie van de Balearen, maar dat mislukt.

Aan het begin van de Spaanse Burgeroorlog, in 1936, is de archipel in twee zones verdeeld: het centrale deel en het westen (Formentera, Ibiza en Mallorca) dat zich aansluit bij de militaire opstand tegen de Tweede Spaanse republiek, terwijl de opstand in Menorca mislukt. In de eerste maanden van het conflict, ontwikkeld men vanaf Cataluña een operatie om Mallorca in te nemen, de zogenaamde slag om Mallorca, die plaats vind tussen augustus en september 1963, welke uiteindelijk wordt afgeslagen door de legers van Franco, zodat de toestand terugkeerde naar zoals het voorheen was. op dat moment kwam er versterking vanuit de lucht vanaf Italië geleid door de fascistische hiërarch Arconovaldo Bonaccorsi, die voor enkele maanden , in 1936, hoofd van Mallorca werd. In feite was Mallorca tijdens de gehele oorlog een belangrijke Italiaanse Marine- en Luchtvaarthaven, van waaruit de Italiaanse troepen de Republikeinse aanvoerroutes lastigvielen en systematisch de republikeinse achterhoedes in Levantes bombardeerde. In 1939 werd ook Menorca door de troepen van Franco bezet.

Na de transición keren de ideeën voor de autonomie weer terug en in 1983 wordt er eindelijk ingestemd met een Statuut van Autonomie voor de Balearen.

Demografie

---

De provincie van de Islas Baleares staan qua inwonersaantal op de 13e plaats van Spanje, in haar hoofdstad heeft ze procentueel gezien een hogere concentratie inwoners (36,05% tegenover de rest van Spanje 31,96%).

De archipel heeft veel te lijden onder de grote demografische groei na de toeristen boom van 1960. In de periode 1970 – 2005  was dat +76% tegenover 30% in vergelijking met de rest van Spanje. In 2010 bedraagt de totale bevolking van de eilanden 1.105184 mensen.

Volgens gemeentelijke tellingen is 21,9% van de Balearen bevolking van vreemde nationaliteit. Daarmee staan zij, na Alicante op de tweede plaats, die met 52,4% de meeste buitenlanders herbergt. Buitenlanders uit de Europese Unie zijn afkomstig uit, Duitsland (14,9%), Britten (9,7%), Italianen (6,9%), Roemenen (5,2%) en Fransen (3,6%). Een 24,1% is afkomstig uit Zuid-Amerika, uit Ecuador komt 5,4%, Argentinië 4,5%, Colombië 4,2%, en dan komt er ook nog 14,8% uit Afrika, vooral Marokkanen (9,9%) en Nigeria (1,4%).

De comunidad van Baleares bevat tien comarcas, te weten: 

Taal

---

Het Catalaans is de eigen taal van de Balearen (zo staat het in hun Autonomiehandvest) en is samen met het Spaans de officiële taal, omdat Spaans dat in heel Spanje is. De naam van het Catalaans op de eilanden is niet helemaal duidelijk, omdat er ook gezegd wordt dat de Balearische dialecten (Mallorquín (Mallorcaans), Menorquín (Menorcaans) en Ibicenco (Ibizaans?) eigen talen zijn, wat een beetje politiek gevoelig ligt.

In de toeristische gebieden wordt ook Engels of Duits gesproken en hoewel in mindere mate is ook het Italiaans een frequent voorkomende taal, in het bijzonder in Formetera, die een hoge mate van toerisme met die taal heeft.

Volgens de gegevens van het ‘Instituto de Estadistica de las Islas Baleares’ van 2001 en de socioliguïstische gegevens van de IEC van 2002, met betrekking tot de Catalaanse bevolking zou de verdeling als volgt zijn: 74,6% spreekt de taal, 93,1% begrijpt de taal en 46,9% kan het ook schrijven.

Politiek en Bestuur

---

De hoofdstad van de Islas Baleares en het eiland Mallorca is Palma de Mallorca ook wel Ciudad de Palma genoemd. Hier zetelt de regering van de Balearen, het parlement en de Eilandraad van Mallorca.

Afgezien van de regionale overheid, bezit elk eiland ook zo zijn eigen politieke organisatie die zich het zelfbestuur doormiddel van het Consejo Insular (Eilandraad) toegeëigend. De Eilandraad van Mallorca, met zijn zetel in Palma de Mallorca, en de Eilandraad van Menorca heeft zijn hoofdkantoor in Mahon, hoewel er op dit eiland geen enkele plaats is die van status van hoofdstad legaal heeft toegeschreven gekregen, de Eilandraad van Ibiza is gevestigd in de stad Ibiza (dat in de volksmond aangeduid wordt met ‘Vila’) en als laatste de Eilandraad van Formentera die is gevestigd in San Francisco Javier. Met de hervorming van de Autonome Statuten van de Baleares in 2007 kreeg Formentera zijn eigen Eilandraad, aangezien eerder Formentera en Ibiza een gezamenlijk bestuur en regering deelden. Vanaf de verkiezingen van 2007 stemmen zij afzonderlijk rechtstreeks voor hun eigen Eilandraad, die dan weer samen met de andere Eilandraden kiezen voor het Parlement van de Baleares.

Etymologie

---

Er zijn veel theorieën over de oorsprong van de term ‘Balaeres’. Sommigen zijn van mening dat het komt van het Griekse woord ‘ballein’ (βάλλειν) wat lanceren betekend. Andere verwerpen deze Helleense afkomst, omdat de Grieken het woord ‘Gimnesias’ gebruikte om te verwijzen naar de eilanden Menorca en Mallorca. In plaats daarvan wordt er voorkeur gegeven aan het Carthagese en Romeinse naam ‘Baleares’, als men het had over Menorca en Mallorca. Ibiza en Formentera werden daarentegen de ‘Piliusas’ genaamd. Zij beweren dat ‘Baleares’ geen Grieks is, maar Punisch en dat het voortkomt uit het meervoudig woord “ba’ lé yaroh”. Het zelfstandig naamwoord ´ba’ lé”, betekend ‘degenen die het ambt van ……….. uitoefend”, en dat het werkwoord “yaroh”, ‘het gooien van stenen’, betekend. Dan zou de uiteindelijke vertaling uitkomen op iets als ‘de meesters van het lanceren’. En deze meesters van het lanceren waren de slingeraars van het eiland. De geschiedschrijvers als Plinio el Viejo en Diodoro Sículo hebben veel over hen geschreven in hun boeken. Maar was (Of is het) de vertelling van Licofronte de Calcis in zijn Hermetisch gedicht ‘Alexandra’ (verzen 633 – 641), waar gesproken wordt over de vluchtelingen van de Trojaanse oorlog die naar de Baleares kwamen, waaraan hij de naam Gimnesias geeft, en deze beschrijving geeft:

… en anders, na te hebben gevaren als krabben op de rotsen van Gimnesis, omgeven door de zee, sleepte hun volle lading (voorraad) harige huiden, zonder kleding, blootsvoets, gewapend met drie slingers van dubbele touwen. En de moeders geven aanwijzingen aan hun zeer kleine onkundige kinderen, in de kunst van het werpen; zodat zij nooit geen honger zouden lijden, mochten ze, met een precieze steen, het witte stuk op een paal niet missen.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           Licofronte de Calcis, Alexandra

Deze reputatie en de waarschijnlijke overbevolking van deze eilanden was uiteindelijk de aanleiding voor de slingeraars om zich aan te melden voor de Carthaagse en daarna de Romeinse legers.

Het lijkt erop dat de boeren van het eiland de slinger tot ver in de 20ste eeuw bleven gebruiken. In Menorca zelfs nog niet zolang geleden, bestond de traditie, om voordat men kon toe treden tot bepaalde gildes, de nieuwkomer met zijn slinger, zonder enig schot te missen,  acht lege ruimtes tussen twee spijlen moest raken.

Natuurhistorisch

---

Paleogeografie

Gimnesias en Pitiusas hebben een verschillende geografische geschiedenis. Tijdens de ijstijd in het Kwartair, als gevolg van de ophoping van water in de vorm van ijs op de poolkappen en in de bergen, staat het zeewaterpeil zeer laag. Dat betekende dat Menorca en Mallorca aan de ene kant en Ibiza en Formentera aan de andere kant met elkaar verbonden waren. Alle flora en fauna vermengde zich, maar tussen Groot Gimnesia en Groot Pitiusa was dat niet het geval, want er bleef een zeekanaal van 70 km dat voor de fauna en flora onoverbrugbaar was. De kleine omvang van Groot Gimensia (2.000 km²) en een droog klimaat was er de oorzaak van dat vele in het wild levende landdieren uitstierven,  ook omdat de vegetatie het moeilijk had om te overleven.

Flora en Fauna

In het verleden, hadden Gimnesia en Pitiusas verschillende ecosystemen. De Gimnesias hadden eikenbossen in het binnenland en aan op de kustvlaktes bevonden zich grote bossen met Buxus balearica, waarvan op Mallorca nog enkele residuen gevonden kunnen worden. De Pitiusas waren bijna kaal en de enige vegetatie die daar overleefde waren stikstofminnende kruidachtige bomen van. Stikstofminnend door de grote hoeveelheid vogelpoep van de aanwezige vogelkolonies.

Momenteel zijn er op de Baleares talrijke inheemse planten, onder andere de Apium bermejoi, Euphorbia fontqueriana, Euphorbia Margalidiana, Euphorbia pithyusa, Gallium Balearicum, Galium crespianum, Galium friedrichii of de Helleborus lividus.

Zoals al eerder gezegd, is de fauna van Gimnesias en Pitiusas heel verschillend. Het lijkt erop dat, met uitzondering van de vliegende soorten (vogels, vleermuizen en vliegende insecten) er geen landdieren worden gedeeld; er is verschil in plantengemeenschappen, verschillende herbivoren en verschillende carnivoren zoals Hypnomys morpheus en de Myotragus (Balearengeit) of de Nesiotites hidalgo (Balearen spitsmuis)

Het heeft ook een aantal endemische soorten, zoals de Balearen kikker (Alytes muletensis), of de Balearen hagedis (Podarcis lilfordi) en de Pityusen hagedis (Podarcis pityusensis).

Economie

---

Door het toerisme op de eilanden is de aard van de economie totaal veranderd. Meer dan 70% van de bevolking richt zich op de dienstensector. De industrie richt zich op de textiel, leer en schoeisel. Het toerisme is goed ontwikkeld en daarmee de belangrijkste bron van inkomsten. Palma , de hoofdstad  van de Islas Baleares en Mallorca is de meest bezochte plek voor de toeristen.

Kunst

---

Als we het hebben over prehistorische kunst dan doen de Islas Baleares ook mee, de eilanden bevatten vele overblijfselen van de zogenaamde Balearse megalitische cultuur waaronder die van Talayot of Talaiots, navetas of navetes (megalitische monument van de Balearen, schip-vormige of omgekeerde boot, kenmerkend voor de Bronstijd rechthoekige vloer: in Menorca zijn er verschillende navetas grote faam) en Taulas of Taules (ceremoniele monumenten op Menorca), allemaal uit een periode van 1800 tot 1500 v. Chr. Uit de Islamitische periode is niet veel overgebleven. De kathedraal van Santa María de Palma van Mallorca, la Longa (de beurs) van Mallorca en Castillo de Bellver (gotische fortificatie nabij Palma de Mallorca). Ook opmerkelijk zijn een aantal kerken uit deze periode zoals Santa Creu, Santa Eulalia, San Jaume, San Nicolás… en latere kerken zoals San Francisco, Montesión. In Cuidadela en Palma de Mallorca staan enkele voorbeelden van 18e eeuwse architectuur, de tijd waarin ook de schilder P. Calvo leefde.

Gastronomie

---

De Balearse keuken heeft veel raakvlakken met de Catalaanse en Valenciaanse keuken met alle karakteristieke kenmerken van de mediterrane. De eilanden zijn tijdens de geschiedenis meerdere malen veroverd door zowel Frankrijk als Engeland, waarvan kan worden gezegd dat dat bepaalde culinaire invloeden heeft achtergelaten. Het tegenovergestelde is waar….. Iedereen kent de saus mayonaise, en als je het de mensen vraagt dan zal iedereen zeggen dat het een Frans gerecht is. Fout, want de oude schrijfwijze is Mahonesa, een saus afkomstig uit de stad Mahon van het eiland Menorca!!!

Het is zeker dat er verschillen zijn tussen de Mallorcaanse en de Menorcaanse keuken. De meest kenmerkende ingrediënten zijn varkensvlees en zijn bijproducten. Een van de meest typische producten is de Sobrasada (gevuld met vlees, spek en veel paprika), een worstje dat op veel verschillende manieren wordt gebruikt; in Mallorca wordt het gebakken en geroosterd, in Menorca wordt het gebakken en vaak met honing geserveerd. Ook andere worstsoorten zoals, zoals camaiot, butifarra (botifarró) en xolís (liefst van de boer). Onder de schaal- en schelpdieren is van belang de dátiles de mar (schelpdier met de vorm en kleur van een dadel) er is geen Nederlandse naam voor, Lithophaga lithophaga)) en de escupinyas (exclusieve mossel van Menorca).

---

Als u dit een leuk of interessant onderwerp vond abonneer u op Spaanse Verhalen of geef hieronder eens een ✩LIKE. Normaal gesproken komt er elke week een nieuw verhaal bij.

Als u abonnee bent van Spaanse verhalen kunt u zich ten alle tijden uitschrijven door op de knop geabonneerd te klikken. In het daaropvolgende scherm kunt u zich onderaan uitschrijven. In datzelfde scherm kunt u ook instellen hoe u de berichten wilt ontvangen.