Carthaags Hispania

De Carthaagse geschiedenis van Hispania

---

Hispania of Iberia cartaginesa was een periode in de oude geschiedenis van het Iberisch schiereiland. Deze periode begon met de overgang van het bestuur van de Fenicische koloniën naar het Cartagijnse Rijk. Het viel samen met de val van de oude Fenicische metropolen in het oostelijke Middellandse Zeegebied, met name Tyrus, ten gevolge van Nebukadnezar II -572 v.Chr. Deze periode duurde voort tot de nederlaag tegen de Romeinen in de Tweede Punische Oorlog (206 v.Chr.). Het gebied was beperkt tot de zuidelijke helft van het Iberisch schiereiland. De plaatsnaam Iberia werd gebruikt in de Griekse taal. Het toponiem Hispania werd gebruikt in het Latijn door de Romeinen. Het was waarschijnlijk afgeleid van de Fenicisch-Carthagijnse plaatsnaam y-spny dat ‘noordkust’ betekend.

Dus de aanwezigheid van Carthago in Iberia volgde op die van Feniciërs. Deze ging terug tot het einde van het 2e millennium v.Chr., met de mythische stichting van Gadir (Cádiz). De periode van daadwerkelijke vorming van de koloniën zou rond de 8e eeuw v.Chr. beginnen (Sexi -Almuñécar-, Abdera -Adra-). Het niet minder mythische koninkrijk Tartessos was de belangrijkste inheemse gesprekspartner van de Feniciërs in het zuiden van het schiereiland. Het was bijzonder rijk aan metalen (goud, zilver en koper). Deze metalen waren zeer gewild in het Oosten. De Fenicische kolonies verwierven de controle over de handelsroutes in het Middellandse Zeegebied. De Griekse kolonies werden uitgesloten van het gebied rond de Straat van Gibraltar. De Feniciërs monopoliseerden de Atlantische routes. Ze profiteerden van de handel in metalen, zoals tin uit de Britse eilanden en Galicië.

Carthago was de belangrijkste Fenicische kolonie, die profiteerde van haar centrale ligging in de Middellandse Zee. In de literatuur worden vaak de bijvoeglijke naamwoorden “Semitisch” en “Punisch” gebruikt om zowel Feniciërs als Carthagers aan te duiden.

Carthaagse macht over de zee

---

Na de slag bij Alalia (rond 537 v.Chr.) werd Carthago de dominante macht in het westelijke Middellandse Zeegebied. Het was een echte “thalassocratie” of zeemacht. Carthago verzekerde zich van zijn aanwezigheid op de Balearen. Deze aanwezigheid bestond al eerder, met name op de Pitiusas-eilanden (Ibiza, en andere kleine eilandjes, en Formentera). De Feniciërs zouden in 653 v.Chr. een kolonie hebben gesticht op het eiland Ibiza. Vanaf deze periode houdt Tartessos op te bestaan. Dit zou te wijten kunnen zijn aan de verwoesting door Carthago. Er zijn echter ook andere endogene oorzaken voorgesteld. Deze manifesteerden zich geleidelijk. Daartoe behoren de uitputting van de gemakkelijkst te exploiteren ertsaders, het verval van de Fenicische koloniale handel en de onderbreking van de landroute voor tin, die nu werd gecontroleerd door de Grieken van Massalia. Deze factoren zouden de inheemse culturen opnieuw hebben teruggebracht naar een bijna uitsluitend op landbouw en veeteelt gebaseerde economie en tot de technologische overgang van brons naar ijzer.

In deze fase zoeken de Carthagers naar nieuwe routes naar het westen. Hiertoe behoort ook de reis van Himilcon. Er ontstonden ook nieuwe Punische nederzettingen in het gebied van de Straat, zoals Rusadir (Melilla).

Strijd om de hegemonie tussen Rome en Carthago

---

De hegemonie van Carthago duurde tot het midden van de 3e eeuw v.Chr. Daarna wisten de Romeinen de Eerste Punische Oorlog te winnen. Hiermee werd hun aanwezigheid op Sicilië afgedwongen.

Om de gevolgen van de nederlaag te compenseren, was territoriale uitbreiding op het Iberisch schiereiland een zeer voordelige optie voor Carthago. Dit werd met name uitgevoerd door de machtige familie Barca, onder leiding van Hamilcar. Eerst moest hij echter een opstand van de huurlingen in Afrika onderdrukken. Ook vormde hij een nieuw leger dat voornamelijk uit Numidiërs bestond. In 236 v.Chr. begon hij zijn veroveringstocht door Hispania. Deze duurde acht jaar. Hij sneuvelde in 228 v.Chr. De belangrijkste Carthaagse basis was Qart Hadasht, later bekend onder de Romeinse naam Carthago Nova (tegenwoordig Cartagena). Dit werd in 227 v.Chr. gesticht door zijn schoonzoon Hasdrubal de Schone op de plaats van de stad Mastia.

De heerschappij van Hannibal

---

De eerste maatregel van Hannibal, zoon van Amilcar, toen hij de leiding overnam van de Carthaagse bases in Iberië, was het vergroten van zijn territoriale controle. Hij wilde de veroveringen van zijn zwager Hasdrubal en zijn vader consolideren. Tijdens het eerste jaar, 221 v.Chr., onderwierp hij de volkeren in de regio van de Tajo (Taag). Het jaar daarop veroverde hij Helmántica (Salamanca) en Arbucala (Toro), de hoofdstad van de Vacceos. Op de terugweg naar Qart Hadast versloeg hij een coalitie van volkeren uit de Meseta. Dit was op het grondgebied van de Carpetanos. Dit was de zogenaamde slag bij de Taag. Hannibal had ook een broer die Hasdrubal Barkas heette dus houdt dat goed in de gaten als u andere verhalen over deze familie leest.

Hij gebruikte, net als later tijdens zijn expeditie naar Gallië en Italië, een cavalerie met twee basiseenheden: zware en lichte. Hij nam ook de Balearische slingeraars op, die Rome later in zijn legers opnam. Het grootste deel van de infanterie kwam uit Carthago. Er waren ook soldaten uit andere delen van Noord-Afrika. Deze groep werd aangevuld met lokale ruiters. Na de nederlaag van Carthago in de Eerste Punische Oorlog reorganiseerde Xanthippus, een Spartaanse commandant, het Carthagijnse leger. Hij introduceerde de Macedonische falanx. Hannibal voegde het gebruik van wendbare tactische eenheden toe. Deze praktijk was eigen aan de Romeinen. Hij nam ook het zwaard van de legionairs over in plaats van de snijdende zwaarden van de Iberiërs en Galliërs. Zijn meest spectaculaire wapen, nieuw in Europa, was het gebruik van de oorlogsolifant.

Het Sagunto conflict

Na een akkoord te hebben bereikt met Hasdrubal de Schone over hun respectieve invloedssferen (ten noorden en ten zuiden van de Ebro –verdrag van de Ebro, 226 v.Chr.), hadden de Romeinen discreet ingegrepen in de Griekse kolonie Saguntum (Sagunto). Hoewel deze kolonie ten zuiden van de Ebro lag, beschouwden zij deze als onderdeel van hun alliantie met de Griekse kolonie Massilia (Marseille). Zij slaagden erin hun aanhangers de macht in de stad te laten overnemen. Dit volgde hetzelfde patroon van “welwillende inmenging” dat zij eerder hadden toegepast in Sicilië, vóór de Eerste Punische Oorlog. Rome bood Sagunto garanties dat het onder zijn bescherming stond tegen de Carthaagse expansie.

Nadat hij zijn troepen aan het einde van het jaar 220 v.Chr. had verspreid, bracht Hannibal de winter door in Qart Hadasht, in gezelschap van Hasdrubal en waarschijnlijk ook zijn jongere broer Mago. Daar smeedden ze plannen om Italië binnen te vallen via de Alpen. In 219 v.Chr. viel het Carthaagse leger, gesteund door lokale contingenten (met name de Turboletas, buren en vijanden van de Edetanos uit het Middellandse Zeegebied), Sagunto aan, waarvan de cyclopische muren een belegering van acht maanden weerstonden. De Romeinen gebruikten de beschuldigingen van wreedheid van de plunderingen en bloedbaden die een einde maakten aan hun verzet als propaganda. Dit is terug te vinden in de historische bronnen. Een groot deel van de buit werd naar de Carthaagse metropool gestuurd. Het nieuws over de overwinning van Hannibal bereikte Rome. Tegelijkertijd keerden de Romeinse gezanten terug naar Carthago (218 v.Chr.) met het antwoord dat geen enkel verdrag tussen Rome en Sagunto zou worden gerespecteerd. Quintus Fabius Maximus, de leider van de Romeinse delegatie, had gevraagd om te kiezen tussen “vrede of oorlog”. Ze raadpleegden de Carthaagse senaat. De oudste van de twee suffeten zei tegen de Romeinen dat zij zelf de beslissing moesten nemen. Fabio zei “oorlog” en de Carthagers antwoordden “we accepteren”. Het was de tweede Punische oorlog.

Romeinse verovering

---

De Romeinse landing in Emporion (Ampurias) in 218 v.Chr. markeerde het begin van de Romeinse aanwezigheid in Hispania. De inname van Qart Hadasht (209 v.Chr.) door Scipio Africanus (Romeinse generaal en politicus) was de meest beslissende gebeurtenis. De veldslagen van Baecula (208 v.Chr.), Ilipa, Guadalquivir en Carteia (206 v.Chr.) betekenden het einde van de Carthaagse aanwezigheid op het Iberisch schiereiland. De Carthagers bleven langer op de Balearen.

Carthaagse kunst en cultuur in Hispania

---

De Carthaagse invloed op de Iberische culturen (“punicisatie”) was zeer intens.

• Tartessiaans schrift
• Zuidoostelijk Iberisch schrift
• Iberisch beeldhouwwerk – Zuidelijke groep
• Iberische kunst – Andalucia

De invloed van de Punische cultuur op de damas ibéricas (Iberische dames) in het zuidoosten van het schiereiland is twijfelachtig. Ook de chronologie ervan is onzeker. Er bestaat echter geen twijfel over het Punische karakter van de dames uit de Carthagijnse necropolen op Ibiza.

---

Dank voor uw interesse aan deze website van Spaanse Verhalen. Elke week tracht ik een nieuw verhaal te publiceren. Als u de verhalen hier weet te waarderen, abonneer u dan op deze niet commerciële website. Geef uw e-mailadres op en klik op Abonneren. De knop veranderd naar Geabonneerd en als u daarop klikt kunt het abonnement heel gemakkelijk weer opzeggen.

Naar boven

---