Sistema Central

Het Sistema Central, een gebergte in het midden van Spanje

Een heel groot deel van het Spaanse grondgebied bestaat uit bergketens waarvan de Pirineos (Pyreneeën, aan de noordoostelijke grens) en het Sistema Bético (in het zuidoosten) de hoogste zijn en buiten het Meseta Central (Centrale plateau) liggen. Het wordt omringd door de Cordillera Cantábrica in het noorden, het Sistema Ibérico in het oosten en de Sierra Morena in het zuiden. Binnen de Meseta Central bevindt zich het Sistema Central en de Montes de Toledo (het Toledo-gebergte). 

Sistema Central

---

Wat in Nederland vertaald zou worden als het Centraal Systeem of Stelsel, heet in werkelijkheid het Castiliaans Scheidingsgebergte, maar er is geen Spanjaard die begrijpt waar u het dan over hebt. En dus gebruiken we hier de Spaanse benaming ‘el Sistema Central‘.  Het Sistema Central strekt zich uit vanaf het centrum van Portugal tot  het midden van Spanje.

Geologie

---

Het Sistema Central is het resultaat van de verkorting van de Iberische plaat. De botsing van de Euraziatische en de Afrikaanse platen veroorzaakte aan hun randen de orogenese van de Pyreneeën en de Cordillera Bética. De iberische plaat werd als gevolg daarvan in elkaar gedrukt en kwam daardoor ter hoogte het Sitema Central omhoog. Het systeem ontstond tijdens de Alpiene orogenese, in het Cenozoïcum, hoewel de materialen waarop het is gebaseerd (het granietplateau van de Meseta) een eerdere datering hebben, deze ontstonden in het Variscische orogenese (Laat-Paleozoïcum).

De rotsen hebben zware erosie ondergaan, waardoor de toppen (door bergbeklimmers “cuerdas” genoemd) en de noordelijke en zuidelijke uitlopers afgevlakt zijn: het is een bergketen dat gevormd is door zeer oude rotsen, maar met een recent reliëf, in ouderdom vergelijkbaar met de Pyreneeën, de Alpen, de Andes of de Himalaya.

Formatie

In het midden-Paleozoïcum (tussen 360 en 290 miljoen jaar geleden) begon een eerste substraat van oude granieten en sedimenten zich te plooien en te metamorfoseren, waardoor gneis ontstond. Aan het einde van het paleozoïcum (tussen 290 en 250 Ma (miljoen jaar) waren deze materialen gebroken. De afzetting van magmatische massa’s (gesteente ontstaan door stolling van magma) aan de oppervlakte begon, waaruit granieten ontstonden. In de laatste fase van dit tijdperk vond de algemene opwaartse beweging van het gehele gebergte plaats. Vanaf het einde van het paleozoïcum en tijdens het Mesozoïcum (tussen 250 en 65 Ma (miljoen jaar)) vinden de processen van erosie en ontmanteling van het reliëf plaats. Ook tijdens het Mesozoïcum vond mariene transgressie plaats , waardoor onderwatergebieden aan de oppervlakte kwamen en sedimentatiebekkens werden gevormd waaruit later kalksteen zou ontstaan. Vandaag de dag bevinden deze zich aan de randen van de bergketens en in sommige geulen in het binnenland.

In het Cenozoïcum of het Tertiair (tussen 65 en 1,8 m) zijn de processen aan het werk die het opstuwen van het systeem en de verdeling in blokken, zoals wij die heden ten dagen aantreffen, hebben veroorzaakt. De erosie van de rotsmassa veroorzaakt de sedimentaire vulling van de bekkens met arkoses.

De glaciale werking van het Kwartair (1,8 Ma tot op heden) zou verschillende van de huidige reliëfs van het gebergte modelleren met kleine keteldalen van het Pyreneese type, waarvan enkele voorbeelden te vinden zijn als morenen, kleine keteldalen en in lagunes de Peñalara en Gredos. Ook zijn enkele glaciale sporen in de omgeving van de pico Almanzor en La Maliciosa achtergebleven in de vorm van rotsen en kleine keteldalen. Kortom, in de loop van de laatste twee miljoen jaar hebben gletsjers, de consolidatie van het rivierennetwerk en de uitgraving van valleien en terrassen geleid tot de huidige morfologie van het terrein.

Sierras

---

Het woord sierra is ook in Nederland (en waarschijnlijk ook in België) een vrij bekend woord waarvan de betekenis, wel bekend is. De reden dat men het hier gebruikt is omdat de term “Sistema Central ” een academische term is, die niet wordt gedeeld door de bewoners van de verschillende gebieden die verwijzen naar de verschillende bergketens, sierras, waaruit het gebergte is samengesteld. Voor hen is de nabije omgeving van belang en zij kijken niet naar het systeem als geheel.

De belangrijkste bergketens zijn de Sierra de Guadarrama, die ongeveer langs de grens van de autonome gemeenschappen Madrid en Castilla y León loopt. De Sierra de Gredos ligt tussen Castilla y León en Castilla-La Mancha en strekt zich uit tot in Extremadura. het is de sierra met de hoogste berg van het Sistema Central, de Pico Almanzor, op 2.592 m. En dan is er nog de Sierra da Estrella, het Portugese deel van dit gebergte, met als hoogste punt ‘La Torre‘, op 1.993 m. Andere opmerkelijk grote bergketens zijn Sierra de Gata en Sierra de Ayllón. Het Sistema Central is aan het oostelijke uiteinde verbonden met het Sistema Ibérico via de Sierra de Pela, de Altos de Barahona en de Sierra Ministra, waarvan de laatste al volledig deel uitmaakt van het Sistema Ibérico.

Opgesteld van west naar oost, zijn de Siërra’s als volgt:

Klimaat

---

Het klimaat van het centraal systeem varieert naar gelang van de bergketen, de helling en de hoogte van de bergen. Het warmste klimaat wordt aangetroffen op de zuidelijke hellingen van de Sierra de Gredos, waar het mediterrane klimaat, dat typisch is voor Extremadura, direct aanwezig is. De koudste temperaturen worden zoals altijd aangetroffen in de hoogste delen en op de noordelijke hellingen van de bergen, met winters die niet warmer zijn dan 0 °C, wat kenmerkend is voor een bergklimaat. De regenval in het Centrale Systeem is over het algemeen overvloedig, in veel gebieden meer dan 1000 mm per jaar. In de winter ligt er sneeuw vanaf gemiddeld 900 meter op de noordhellingen en vanaf 1100 meter op de zuidhellingen. In het hele gebergte komen zeer vaak stormen voor, vooral in de zomer.

Flora en Fauna

---

De flora van het Sistema Central wordt gekenmerkt door de overvloedige aanwezigheid van grove den, parasoldennen, zeeden en verder eiken– en steeneikenbossen in lager gelegen gebieden. De hogere delen en de toppen worden gedomineerd door grazige weiden en struikgewas. In het lager gelegen gebied aan de zuidkant van de Sierra de Gredos komen plantensoorten voor die typisch zijn voor het mediterrane klimaat, zoals de olijfboom, dankzij de klimatologische invloeden die deze uit Extremadura ontvangt.

Wat betreft de fauna, zijn er talrijke zoogdieren zoals herten, berggeiten, wilde zwijnen, reeën, damherten, dassen, verschillende marterachtigen, wilde katten, vossen en hazen; een groot aantal soorten watervogels in de stuwmeren, en grote roofvogels zoals de Spaanse keizerarend en de monniksgier, onder andere.

Communicatie

---

De centrale en scheidende ligging van het Centrale Stelsel heeft ertoe geleid dat het sedert de pre-Romeinse tijd door verschillende bergpassen werd doorkruist. De belangrijkste natuurlijke bergpassen tussen de twee hellingen zijn de Béjar-pas, de Tornavacas-pas (Cáceres), de Pico-pas (Ávila) met zijn Romeinse weg, de Paramera-pas, de Navalmoral-pas, de Serranillos- en Menga-pas (Ávila) en de Somosierra-pas (Cáceres), Serranillos en de Menga-pas (Ávila) en de Somosierra, Alto del León, de Fuenfría-pas met Romeinse weg, de Navacerrada-pas en de Cotos-pas (tussen Madrid en Segovia) en de Quesera-pas tussen de provincie Guadalajara en Segovia.

Economie

---

De economie van het gebergte is lange tijd gebaseerd geweest op herderseconomie en bescheiden zelfvoorzieningslandbouw (hoewel op de zuidelijke hellingen, met meer licht en een beter klimaat, olijf- en fruitbomen worden geteeld). Het beginnende plattelandstoerisme is nu de basis van de economie van het gebied aan het worden. 

---

Naar boven

Verwant aan dit onderwerp:

• • • • • Spaanse Landschappen
        • Pyreneeën
          
        • Cordillera Cantábrica
        • Sistema Ibericó