Romeinse kunst

Kunst uit de oude Romeinse periode van Hispania

---

Even voor de dudielijkheid er bestaat zowel Romeinse kunst (uit de oudheid, beïnvloed door Grieken en Etrusken, ca. 1e-5e eeuw) als Romaanse kunst (middeleeuwse stijl, ca. 1000-1200, met Romeinse elementen zoals rondbogen). De Romeinse kunst is de oude kunst, de Romaanse is de middeleeuwse stijl die zich ontwikkelde uit de resten van het Romeinse Rijk, vandaar de naam “romaans” (op Rome lijkend). In dit hoofdstuk hebben we het over de Romeinse kunst in het algemeen en die van Hispania.

Romeinse kunst in het algemeen

---

De Romeinse kunst is de visuele kunst die geproduceerd werd in het antieke Rome en binnen de grenzen van het Imperium Romanum. De voornaamste vormen van Romeinse kunst zijn de architectuur, de schilderkunst, het beeldhouwen en het maken van mozaïeken. Maar ook luxe voorwerpen van metaal, edelsteengravures, ivoorsnijwerk en glas worden soms beschouwd als minder belangrijke vormen van Romeinse kunst, hoewel ze destijds niet als zodanig werden aangemerkt. Beeldhouwkunst werd door de Romeinen wellicht beschouwd als de hoogste vorm van kunst, maar ook figuratieve schilderkunst stond in hoog aanzien. Er is een zeer groot aantal beeldhouwwerken bewaard gebleven uit de periode vanaf ongeveer de 1e eeuw v.Chr., maar er is zeer weinig bewaard gebleven uit de periode daarvoor. Er zijn echter maar weinig schilderijen bewaard gebleven, en waarschijnlijk geen enkele die door tijdgenoten als van de hoogste kwaliteit zou zijn beschouwd.

De Romeinse kunst is vanaf het ontstaan van Rome beïnvloed door zowel de Etruskische als de Griekse cultuur. De Griekse invloed nam toe toen de Romeinen in de 2e eeuw v.Chr. Macedonië en Griekenland bezetten.

Oud-Romeins aardewerk was geen luxeproduct, maar een omvangrijke productie van ‘fijne waren’ in terra sigillata, versierd met reliëfs die de nieuwste smaak weerspiegelden en een grote groep in de samenleving voorzagen van stijlvolle voorwerpen tegen een duidelijk betaalbare prijs. Romeinse munten waren een belangrijk propagandamiddel en zijn in enorme aantallen bewaard gebleven.

Je zou kunnen denken dat de kunst van Rome deels een imitatie is van de Griekse kunst. Het is ook een uitbreiding van deze kunst. Het veroverende en stedenbouwkundige Rome probeerde echter de Griekse esthetiek te combineren met het utilitaire en functionele karakter dat zijn werken vereisten. De Romeinse kunst is een praktische en nuttige kunst, sterk beïnvloed door het sobere karakter van zijn legers. Terwijl Griekenland op zoek was naar schoonheid, zocht Rome naar bruikbaarheid in zijn bouwwerken.

Chronologisch gezien ontwikkelde de Romeinse kunst zich vrij homogeen en autonoom. Dit gebeurde vanaf de 2e eeuw v.Chr. tot de 4e eeuw n.Chr. In deze laatste periode vonden de barbaarse invasies plaats. Als we de fasen van de historische ontwikkeling volgen, valt in ieder geval de Republiek op, die tot het jaar 27 v.Chr. duurde. Het Keizerrijk strekte zich uit vanaf de tijd van Augustus tot de val van Rome in handen van de barbaren in het jaar 476.

Door het sterke centralisme dat Rome in alle aspecten van het leven op zijn provincies uitoefende, ontstond een zeer uniforme kunst, zonder dat er sprake was van provinciale scholen, althans tijdens het keizerrijk. Gezien de omvang van het rijk en de verschillende momenten waarop het werd gevormd, is er echter geen chronologische gelijktijdigheid, aangezien in de oostelijke gebieden, waar de Hellenistische kunst meer verankerd is, de kunstvormen veel verder ontwikkeld zijn dan in de westelijke provincies, die later tot de Romeinse cultuur zijn toegetreden.

Twee grote culturele bases: Etrurië en Griekenland

---

Vanaf het begin van de Romeinse kunst zijn de belangrijkste bijdragen van twee grote culturele bases te zien: Etrurië en Griekenland. Enerzijds bracht Griekenland de techniek van zijn beeldhouwkunst en de creatie van zijn architecturale ordes mee. Anderzijds drukte Etrurië zijn stempel op de voorliefde voor portretten, de voorouderverering en de grafmaskers, die het uitgangspunt vormden voor de Romeinse portretkunst. Van Etrurië werden ook technische kenmerken overgenomen, zoals de verfijnde techniek van het bronsgieten en het gebruik van de halve boog, die een fundamenteel element van de Romeinse architectuur werd.

Een overzicht van de kunsten in het oude Rome

---

Het Romeinse koninkrijk, Romeinse republiek en Romeinse keizerrijk beslaan de periode van de 8e eeuw v.Chr. tot de 5e eeuw n.Chr. Ze bevinden zich aanvankelijk in Centraal-Italië. Uiteindelijk breiden ze zich uit over het hele Middellandse Zeegebied (Mare Nostrum).

In de periode vóór de ontvangst van de Hellenistische cultuur (3e eeuw v.Chr.) ontwikkelde zich een Latijnse kunst. Deze kunst is verwant aan die van andere Italische volkeren, zoals de Sabijnen en vooral de Etrusken. Een voorbeeld hiervan is de Lupa Capitolina.

De klassieke periode van de Romeinse kunst duurde tot de opkomst van het christendom (4e eeuw). Rome assimileert en ontwikkelt de Griekse cultuur in architecturale orden, tempelontwerp en sculpturale conceptie. Bovendien voegt het eigen kenmerken toe. Dit omvat bouwmaterialen zoals Romeinse mortel, cement en beton. In architecturale elementen introduceert het de boog, zoals de Triomfboog, en het gewelf. Het introduceert ook de Toscaanse orde en de composiet orde (samengestelde orde). De sculpturale vormen omvatten het Romeinse portret, vereist door de voorouderverering en de politieke propaganda, waardoor de stilistische en modieuze evolutie kan worden gedateerd, vooral wat betreft de uitdrukking en het kapsel, en het Romeinse reliëf, dat wordt gekenmerkt door het streven naar diepte en perspectief. Op het gebied van de schilderkunst vallen de Pompeïaanse stijlen op, zowel decoratief als verhalend of met een trompe-l’oeil-effect.

Architectuur

---

De architectuur van het oude Rome weerspiegelt een voorliefde voor het kolossale en magnifieke, maar ook een uitgesproken praktisch en utilitair karakter. Beide aspecten komen tot uiting in karakteristieke Romeinse bouwwerken zoals bruggen, aquaducten en wegen. Onder de openbare gebouwen vallen vooral de thermen, theaters en amfitheaters op. De religieuze architectuur wordt vertegenwoordigd door de tempels. In de civiele architectuur kunnen verschillende typologieën worden onderscheiden: het forum, de basiliek, het paleis en de villa.

Stedenbouw

Om commerciële of defensieve, of gewoon om bevolkingsgroepen te vestigen bouwden de Romeinen ook vele steden in het Hispania van hun tijd. Steden die nu nog steeds bestaan, zoals Cartagena, Córdoba, Mérida, León, Barcelona, Valencia, Tarragona en Zaragoza, dit zijn steden waar we nog veel Romeinse sporen terug vinden. Maar ook steden als Itálica, Flaviobriga, het Romeinse stadsdeel van Ampurias, etc. Dit zijn steden, vaak gesticht door de Romeinen, waarvan nu alleen nog de ruïnes te bezichtigen zijn.

Beeldhouwkunst

---

Voorbeelden van Romeinse beeldhouwkunst in Spanje vinden we vooral in het Museo Nacional de Arte Romano; MNAR in Mérida:

• • • • Buste van een Romeinse vrouw : een marmeren portret van een vrouw uit de 1e eeuw n.Chr.
      • Marmeren mannenportretten met realistische gelaatsuitdrukkingen: opgegraven bij het Romeins theater en forum.
      • Portretten van jonge mannen en kinderen: soms met taps toelopende onderzijde om ze op een sokkel te bevestigen.
      • Figuren met toga: klassieke Romeinse staatsfiguren uit de 1e eeuw. 

Deze bustes zijn typisch voor Romeinse portretkunst: ze tonen individuele gelaatstrekken en realisme, vooral bij keizers, eliteburgers en belangrijke personen uit de Romeinse samenleving op Hispania.

Van de twee in Hispania (Itálica, Bética) geboren Romeinse keizers, Hadrianus en Trajanus, zijn vele beeldhouwwerken bekend.

Mozaïekkunst

---

Evenzo zijn er nog vele Romeinse mozaïeken te vinden in Spanje. U vind ze in archeologische sites zoals die van Mérida en Itálica. Of in de musea van de verschillende oude Romeinse steden.

Schilderkunst

---

De schilderkunst heeft zeker in de Romeinse villa’s van Hispania plaatsgevonden. Deze kunstvorm werd beïnvloed door de Pompeïaanse stijlen. Andere vormen van decoratie zijn terug te vinden als reliëfs of inscripties op grafmonumenten of openbare gebouwen. Ook is bekend dat de Romeinse kunstenaars portretten maakte van personen in fresco’s of op hout, maar daar zijn, voor zover bekend, geen voorbeelden van in Spanje.

Keramiek

---

Wat betreft de Romeinse keramiek is er in de archeologisch musea wel iets terug te vinden in de vorm van kommen, kruiken, schalen etc. Maar ook decoratieve keramiek, als vloer- of wandtegels of beeldjes.

Het noordoostelijke deel van Hispania, Tarraconensis was het gebied waar de meeste keramiek werd geproduceert. Zo werden er in de omgeving van het huidige Valencia vroege voorlopers van de latere lusterware gemaakt. Het meest bekende Romaanse aardewerk is wel de Terra Sigillata Hispanica uit de 1e tot 3e eeuw. Het is een roodglanzend luxe servies met reliëfdecoraties, dat ook geëxporteerd werd.

Samenvatting

---

Romeinse kunst omvat de visuele creaties uit het oude Rome en zijn rijk, waaronder architectuur, beeldhouwkunst, schilderkunst en mozaïeken. Hoewel beïnvloed door de Etruskische en Griekse culturen, wordt Romeinse kunst gekenmerkt door zijn praktische karakter, waarbij esthetiek en functionaliteit samengaan. De bloeiperiode van deze artistieke expressie vond plaats van de 2e eeuw v.Chr. tot de 4e eeuw n.Chr., waarin talrijke werken, met name beeldhouwwerken en fresco’s, werden gecreëerd. Opmerkelijke architectonische prestaties zijn onder meer bruggen en aquaducten, terwijl belangrijke steden zoals Mérida overblijfselen uit die tijd laten zien. De Romeinse kunststijlen zijn gericht op realisme en benadrukken relevante maatschappelijke waarden zoals voorouderverering en politieke propaganda door middel van portretkunst.

---

Dank voor uw interesse aan deze website van Spaanse Verhalen. Elke week tracht ik een nieuw verhaal te publiceren. Als u de verhalen hier weet te waarderen, abonneer u dan op deze niet commerciële website. Geef uw e-mailadres op en klik op Abonneren. De knop verandert naar Geabonneerd en als u daarop klikt, kunt het abonnement heel gemakkelijk weer opzeggen.

Naar boven

---